Yol Planının Çizilmesi

Ulaşım

Yatay Eksen Tasarımında Dikkat Edilecek Noktalar

Yol mühendisleri, yolun yapımı ve bakımının yanı sıra estetik görünümüne de önem verir. Bu nedenle, arazinin topografyasına uyum sağlayarak kıvrılarak devam eden bir geçki tasarlarlar. Böylece, doğal görünümü bozan uzun teğetler yerine, arazinin doğal durumunu koruyan hatlar oluştururlar. Ancak, kısa dönemeç sayısını da en aza indirirler. Çünkü çok sayıda kısa dönemeç, trafiğin akışını zorlaştırır.

Proje hızına bağlı olarak belirlenen en küçük dönemeç yarıçapını yalnızca zorunlu durumlarda kullanırlar. Şartlar uygun olduğunda, büyük yarıçaplı dönemeçleri tercih ederler. Ayrıca, uzun teğetlerin sonuna küçük yarıçaplı dönemeç yerleştirmekten kaçınırlar. Çünkü uzun teğetlerde hızlanan araçlar, küçük yarıçaplı dönemeçte yoldan çıkma riskiyle karşılaşır.

Bununla birlikte, yatay dönemeçler arasında çok uzun ya da çok kısa teğetler kullanmamaya özen gösterirler. Genel kural olarak, tasarım hızının 20 katından uzun teğetler “uzun” kabul edilirken, 6 katından kısa teğetler “kısa” sayılır. Ayrıca, büyük yarıçaplı dönemeçlerden küçük yarıçaplılara aniden geçmezler; yarıçapları kademeli olarak küçültürler. Böylece sürücü hızını yavaş yavaş ayarlar ve kaza riski azalır.

Öte yandan, aynı yönde birbirini izleyen yatay dönemeçlerden de kaçınırlar. Çünkü sürücüler, bir dönemeçten çıktıktan sonra diğerinin aynı yönde olmasını beklemez. Bu durum kazalara yol açabilir. Bunun yerine, aynı yönde iki dönemeç yerine büyük yarıçaplı tek bir dönemeç tasarlarlar.

Planın Çizim Adımları

Planı çizerken şu adımları uygularlar:

1. Sıfır poligonunu çizerler.

2. Geçki genel doğrultularını belirlerler.

3. Dönemeçleri yerleştirirler.

4. Enkesitleri işaretlerler.

Sıfır Poligonunun Çizilmesi

Mühendisler, AB arasındaki kuş uçuşu uzaklığı ölçer. Ardından iki nokta arasındaki kot farkına göre ortalama eğimi hesaplarlar. Pergel açıklığını bu eğime göre belirleyip sıfır poligonunu çizerler. İlk denemede son noktaya ulaşamazlarsa, yeni uzunluğu ölçer, yeni eğimle tekrar çizerler. Böylece hedef noktaya ulaşana kadar süreci tekrar ederler.

Geçki Genel Doğrultularının Belirlenmesi

Geçki doğrultularını, dönemeçler iç içe girmeyecek şekilde ve mümkün olduğunca fazla olacak biçimde belirlerler. Ters dönemeçler arasında en az 60 metre, aynı yönde dönemeçler arasında en az 30 metre teğet bırakırlar.

Dönemeçlerin Yerleştirilmesi ve Enkesitlerin İşaretlenmesi

Enkesit çizgilerini, eksenin iki tarafında 1’er cm olarak çizerler. Teğetlerde cetvelle ölçerek, yatay dönemeçlerde hesapla mesafeleri belirlerler. Enkesit noktalarının adını sola, kilometre bilgilerini sağa yazarlar. Çizgileri, teğetlerde eksene dik, dönemeçlerde merkeze bakacak şekilde yerleştirirler.

Boykesit ve Çizimi

Boykesiti, yol ekseni boyunca düşey kesit olarak çizerler. Arazinin kotlarına “siyah kot” adını verirler. Bu kotları birleştirerek siyah çizgiyi oluştururlar. Toprak işlerinden sonra ortaya çıkan yüzeyi “kırmızı çizgi” ile gösterirler. Kırmızı çizgideki her kot “kırmızı kot” olarak adlandırılır. Üstyapı tamamlandığında oluşan durumu “kaplama üstü kırmızı çizgisi” ile belirtirler.

Kazı yapılacak yerler kırmızı çizginin üstünde, dolgu yapılacak yerler ise altında kalır. Mühendisler, kırmızı çizgiyi kazı ve dolgu miktarlarını en aza indirecek şekilde tasarlar. Ayrıca, mümkünse kazı ve dolguyu dengelerler.

Boykesit Çiziminde Dikkat Edilecekler

• Başlangıç ve bitiş noktalarında dolgu veya yarma miktarını en fazla 0,50 metre tutarlar.

• Düşey dönemeçlerin uzunluklarını güvenli görüş mesafesini sağlayacak şekilde ayarlarlar.

• Düz arazide yüzey suyu drenajı için en az %0,5 eğim verirler.

• Akarsu kenarlarında, kırmızı çizgiyi en yüksek su seviyesinin üzerine yerleştirirler.

• Yatay ve düşey dönemeçleri mümkün olduğunca ayrı tutarlar; gerekirse bisektris noktalarını çakıştırırlar.

Eğimlerin Hesaplanması

Eğimleri hesaplayarak yazarlar. Kırmızı ve siyah kot farklarını belirlerler. Böylece toprak işlerinin miktarını net olarak ortaya koyarlar.

Temsili Plan ve Enkesit Çıkarma

Plan üzerinde eksenin sağına ve soluna yol genişliğini işaretlerler. Enkesitleri bu ölçülere göre çıkarırlar. Sanat yapılarının yerlerini de plana eklerler.

Kaynakça:

• Yatay Güzergah Tasarımı (Teğetler ve Dönemeçler):
  • KGM Yatay Güzergah Tasarım Standartları.
  • AASHTO “A Policy on Geometric Design of Highways and Streets”.
• Düşey Güzergah Tasarımı (Boykesit ve Enkesit):
  • KGM Düşey Güzergah Tasarım Standartları.
  • Toprak işleri ve drenaj ile ilgili geoteknik mühendisliği ders kitapları.
• Yol Yapım Teknikleri ve Uygulamaları:
  • KGM Teknik Şartnameleri.
  • İnşaat mühendisliği uygulama kitapları.