Ulaşım

Yol Güzergahı

Bir yolun arazide izlediği doğrultuya güzergah denir. Bu güzergahın yatay bir düzlem üzerindeki izdüşümüne plan denir.

Plan

Yol Planı

• Bir yol planı, düz ve düz kısımlar arasındaki eğri elemanlardan oluşur.
• Düz kısımlara aliyman (teğet) denir.
• Eğri kısımlara yatay kurp (yatay kurba veya dönemeç) denir.

Dever

Yatay kurplarda taşıtların maruz kaldığı merkezkaç kuvvetinin etkisini azaltabilmek için, kurp boyunca, içeriye doğru verilen enine eğimdir.

Boy Kesit

Plan durumundaki yol eksenin düşey bir düzlem üzerindeki izdüşümüne boykesit denir. Boykesit düz veya eğimli giden doğrultular ve bu doğrultuları birbirine bağlayan eğri kısımlardan oluşur. Bu eğri kısımlara düşey kurp (Düşey Dönemeç) denir.

Boykesit

• Boyuna Eğim: Yol eskeninin düşey düzlemdeki eğimidir. Kırmızı çizginin eğimidir.
• Kırmızı Çizgi: Yol inşaatı tamamlandığında, yol eksenini boy kesitte gösteren çizgidir.
• Kırmızı Kot: Kırmızı çizgi üzerindeki herhangi bir kottur.
• Siyah Çizgi: Yol ekseni üzerinde arazi durumunu gösteren çizgidir.
• Siyah kot: Siyah çizgi üzerindeki herhangi bir kottur.

En Kesit

Plandaki yol eksenine dik doğrultuda alınan kesite enkesit denir.

Enkesit Elemanları

• Platform: Canlı ve cansız kullanımına ayrılmış, karayolunun trafiğe açık olan parçasıdır.
• Kaplama: Platformun özel malzeme ile kaplanmış, taşıt trafiğine açık olan parçasıdır. Trafik şeritlerinden oluşur.
• Şerit: Kaplamayı oluşturan yol parçasıdır. Kaplama üzerinde taşıtların bir dizi halinde akmasını sağlayan yol genişliğidir.
• Şerit çizgisi: Kaplama üzerindeki alanı bölen çizgilerdir.
• Yardımcı şeritler: Var olan şeritlere ek olarak, yolun bir kesimine yapılır. Tırmanma, hızlanma, yavaşlama. Gibi.
• Banket: Duran taşıtların ya da canlıların kullanımına ayrılmış platform parçasıdır.
• Hendek: Yol yüzeyinden ve yarma şevinden gelen yağış sularını yoldan uzaklaştırmak için yarma boyunca ve yarma kenarına yapılır. Yarma kenarı hendeği, bir drenaj (akaçlama) elemanıdır.
• Akaçlama (Drenaj): Yüzeysel suları yoldan uzaklaştırmak için yapılan donanımlardır.
• Şev: Platform ile arazi parçası arasındaki dolgu ya da yarma yüzeyine şev denir. Şev eğimini belirlemede gözetilen iki ana faktör; zeminin kendini tutma özelliği ile dolgu veya yarmanın yüksekliğidir.
• Kenar hendek; yolun yarma kesimlerinde banket ile yarma şevi arasında uzanan ve yol platformu ile yarma şevine gelen yağış sularının toplanıp aktığı kanaldır. Bunlara yan hendek de denir. Bu hendekler genellikle üçgen ya da yamuk kesitli olurlar. Derinlikleri bölgenin yağış durumuna göre değişirse de genellikle 0,30 ile 0,75 m arasında kalır.
• Yarmalarda, yamaçtan akan yağmur suyu erozyon ve sızıntı yolu ile şevin bozulmasına neden oluyorsa şev tepesinden bir miktar geride olmak üzere eşyükselti eğrisi hattına paralel olarak genelde yamuk kesitli hendekler açılır. Bunlara kafa hendeği adı verilir.
• Yol yüzeyine düşen yağış sularının platformu bir an önce terk edebilmeleri için yol enkesitine eksenden yanlara doğru olmak üzere her iki tarafta verilen eğime enine eğim denir.
  • Asfalt kaplamalarda %1-%2
  • Çakıllı kaplamalarda %3 – %4
  • Toprak yollarda %4 – %6
  • Beton yollarda en az %1,5
• Yardımcı şeritler: Varolan şeritlere ek olarak, yolun bir kesimine yapılır. Tırmanma, hızlanma, yavaşlama, vb. gibi.
• Taşıtların durmaları ve park etmeleri için kenarda yardımcı ilave şeritlere park şeridi adı verilir. Bu şeritler için kentiçi yollarda 2,50 m, kırsal yollarda 3,00 m genişlik yeterlidir.
• Dağlık bölgelerdeki rampalarda, yol iki şeritli ise, yavaş giden taşıtların kullanmalarına mahsus olmak üzere yolun en sağ kenarına tırmanma şeridi inşa olunur. Sağında en az 1,50 m lik banket olması şartı ile tırmanma şeridi için 3,25 m lik genişlik yeterli kabul edilebilir.

• Hızlanma / Yavaşlama şeridi : Hızlı trafiğin olduğu yollarda kavşaktan giren taşıtların hızlanmalan, çıkacak taşıtların da yavaşlamaları için yapılan yolun sağında kısa (150-200 m) şeritler
• Yol kaplamasının ortasından geçtiği varsayılan doğrultuya yol ekseni denir. Bölünmemiş yollarda karşı yönlerden gelen trafiğin kullanabilecekleri yol kısmını göstermek amacı ile yol üzerine çizilen boyuna doğrultudaki çizgiye de eksen çizgisi adı verilir. Eksen çizgisi genellikle yol platformunu ortalarsa da bu kesin bir kural değildir.
• Üzerinde karşı yönlerden gelen trafiği ayıran fiziki bir engelin bulunmadığı tek platformlu yollara bölünmemiş yol denir.
• Bir yöndeki trafik karşı yönden gelen trafik ile orta ayırıcı ve benzeri fiziki bir engel kullanılarak ayrılmış ise bu yollara bölünmüş yol adı verilir. Bölünmüş yol en az iki platformludur.
• Orta ayırıcı (röfüj); bölünmüş yollarda karşı yönlerden gelen trafiğe ait platformları ayıran ve yol kaplamasına nazaran daha yüksek veya düşük kotta bulunan kısımdır. Orta ayırıcı genişliği, kentiçi yollarda en az 4,0 m, kırsal yollarda 7,0 m olmalıdır.
• Bölünmüş yollar iki türdür.
  • Otoyol: Tam erişme kontrollü bölünmüş yoldur. Motorsuz taşıt ve yaya girişi yasaktır. En düşük hız sınırı vardır (40 km/sa)
  • Ekpres yol: Yaya girişi, durma gibi durumların yasak olmadığı, yer yer girişlerin ve kavşakların olduğu, tam erişme kontrollü olmayan yollardır.