Yapı Malzemesi

Plastik

Plastik Nedir?

Plastikler, “mer” adı verilen küçük moleküllerin birleşmesiyle meydana gelen polimerlerden oluşur. Çok sayıda mer’in birleşmesi süreci polimerleşme (polimerizasyon) olarak adlandırılır. Bu kimyasal süreç, farklı yöntemlere göre çeşitlenir ve plastiklerin özelliklerini doğrudan etkiler.

Polimerleşme Türleri

Polimerleşme, iki temel şekilde gerçekleşir: katma polimerleşmesi ve yoğuşma polimerleşmesi.

• Katma Polimerleşmesi: Çift bağ içeren mer’lerin uçlarındaki bağlar koparak zincir şeklinde birleşir. Böylece uzun molekül zincirleri oluşur. Bazen bu zincirlere yan gruplar da eklenir. Özellikle izomerizm yoluyla özel amaçlı plastikler elde etmek mümkündür. Ancak sürecin başlaması için dışarıdan enerji verilmesi gerekir. Bu da belirli başlatıcı maddelerin katılmasıyla sağlanır.

• Yoğuşma Polimerleşmesi: Farklı mer’ler kimyasal reaksiyona girerek birleşir. Çift bağların kopmasına gerek yoktur. Dolayısıyla mer’ler birçok noktadan birbirine bağlanarak üç boyutlu bir yapı oluşturur. Reaksiyon sırasında genellikle su gibi küçük moleküller açığa çıkar.

Reçine Çeşitleri

Plastiklerin hammaddesi olan reçineler, kaynaklarına göre üç grupta toplanır:

1. Sentetik reçineler: Petrol ve kömürden türetilen kimyasal maddelerle üretilir. Naylon bu gruba örnektir.

2. Yarı sentetik reçineler: Doğal maddelerin kimyasal olarak işlenmesiyle elde edilir. Selüloz nitratın selüloide dönüşmesi buna örnektir.

3. Doğal reçineler: Ağaçlardan elde edilir. Ancak düzensiz özellikleri ve yüksek maliyetleri nedeniyle günümüzde daha az tercih edilmektedir.

Plastik Çeşitleri

Plastikler genel olarak iki gruba ayrılır: termoplastikler ve termosetler.

Termoplastikler

Termoplastikler ısıtıldıklarında yumuşar, soğutulduklarında sertleşir. Ayrıca tekrar ısıtıldıklarında yeniden biçimlendirilebilirler. Bu özellikleri sayesinde üretim sürecinde yüksek esneklik sağlarlar. Zincir yapıları çizgiseldir ve aralarındaki bağlar güçlü değildir. Bu nedenle ısı uygulandığında zincirler kayarak akışkan bir yapı oluşturur.

Termosetler

Termosetler ise bir kez ısıtılıp şekillendirildikten sonra kalıcı olarak sertleşir. Tekrar ısıtıldığında yumuşamazlar. Yoğuşma polimerleşmesiyle oluşan bu yapılar, üç boyutlu ve dayanıklı bir ağ yapısına sahiptir. Bu nedenle yüksek sıcaklıklara karşı termoplastiklere oranla daha dirençlidirler.

Plastiklerin Avantajları

Plastiklerin tercih edilmesinin temel nedenleri arasında şunlar yer alır:

• Kolay şekillendirilebilir olmaları,

• Hafiflikleri sayesinde taşıma ve montaj kolaylığı sağlamaları,

• Korozyona dayanıklılıkları,

• Elektrik ve ısıya karşı yalıtkanlık sunmaları,

• Renkli ya da şeffaf üretilebilmeleri,

• Enerji yutma ve darbe emme özellikleri.

Dolayısıyla plastikler hem endüstriyel üretimde hem de günlük kullanımda önemli avantajlar sunmaktadır.

Plastiklerin Dezavantajları

Bununla birlikte, plastiklerin bazı sınırlılıkları da vardır:

• Mukavemetleri metallere göre düşüktür.

• Yüksek sıcaklıklara karşı dayanıksızdırlar.

• Uzun süreli güneş ışığına maruz kaldıklarında bozulabilirler.

• Onarılmaları zordur ve bazı türleri nispeten pahalıdır.

Sonuç olarak, plastiklerin avantajları onları cazip kılarken dezavantajları kullanım alanlarını belirli ölçüde sınırlandırmaktadır.

Plastiklerin Kullanım Alanları

Plastikler çok geniş bir kullanım yelpazesine sahiptir. Örneğin, inşaat sektöründe boru, pencere doğramaları, kaplama ve yalıtım malzemesi olarak kullanılır. Ayrıca ambalaj sektöründe poşet, şişe ve film üretiminde yaygındır. Sağlık alanında serum hortumları, kan torbaları ve protezlerde; otomotiv sektöründe iç aksam parçalarında; elektronik alanında ise kablo ve izolatörlerde plastikler ön plana çıkar.

Türk Plastik Sanayii

Türkiye’de plastik endüstrisi son kırk yılda hızlı bir gelişim göstermiştir. Özellikle 2000’li yıllardan itibaren büyüme oranı dikkat çekicidir. Ambalaj, inşaat, otomotiv ve tekstil sektörlerinde plastik tüketimi oldukça yüksektir. Ayrıca modern üretim teknolojileri sayesinde yalnızca iç piyasa değil, dış pazarlara yönelik de ciddi bir ihracat gerçekleştirilmektedir.

Dolayısıyla Türk plastik sanayii, sahip olduğu üretim kapasitesi ve coğrafi avantajlarla uluslararası rekabet gücü yüksek bir sektör haline gelmiştir.

Kaynak:

Sarıbıyık, M. (2010). Plastikler [PowerPoint slayt]. Sakarya Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Yapı Eğitimi Bölümü Ders Notu