- Yaşam=Tasarım
- Her an yeni bilgi
İnşaat Sektörünün Yeni Nesil Bilgilendirici Platformu
yapı TeknolojisiKategoriler
Yapı TeknolojisiGüncel Konular
Kaba Yapı
Temellerde Genel Prensipler ve Zemin Durumu
Temellerde Genel Prensipler ve Zemin Durumu Yapının üzerine gelen yükleri ve kendi ağırlığını taşıyan, bu yükleri doğrudan zemine ileten yapı elemanlarına temel adı verilir. Bu temeller, yapının güvenliğini sağlamak için kritik bir rol üstlenir. Temelin yerleştiği ve yapının tüm yükünü karşılayan zemin ise temel zemini olarak tanımlanır. Temel zemini, yapı ağırlığını taşıdığı sırada belirli bir oranda sıkışma gösterir. Bu noktada, zeminin davranışı önem kazanır. Çünkü sıkışma miktarı, zeminin fiziksel özelliklerine göre değişiklik gösterir. Ayrıca bu oran, zeminin yük taşıma kapasitesi hakkında doğrudan bilgi verir. Bu kapsamda, mühendisler zeminleri taşıma kapasitelerine göre üç ana gruba ayırır: 1. Sağlam Temel Zeminleri:Bu gruptaki zeminler, yüksek taşıma kapasiteleri sayesinde sıkışma oluşturmaz. Genellikle 2–3 metre kalınlığındaki tabakalardan oluşur. Kaya, sıkı çakıl, kum ve killi toprak bu grupta yer alır. 2. Orta Temel Zeminleri:Bu zeminler, 3–4 metre kalınlığında olup yük altında sıkışmaya elverişlidir. Kum, nemli kil ve nemli çakıl gibi malzemeler bu sınıfa girer. 3. Kötü Temel Zeminleri:Bu gruptaki zeminler, taşıma kapasitesi düşük olduğu için yapılar altında yeterli kararlılığı sağlayamaz. Dolgu zeminler, ıslak kum ve kil, bataklık araziler ve bitkisel toprak bu grubu oluşturur. Bu tür zeminlerde, yapının ağırlığına ve zemin koşullarına bağlı olarak yüzeysel temel ya da derin temel tercih edilir. Bu sınıflandırmalar doğrultusunda, yapı tasarımında zemin özelliklerini doğru belirlemek büyük önem taşır. Bu nedenle mühendisler, proje öncesinde zemin etütleri gerçekleştirir. Bu çalışmalar sayesinde, zeminin taşıma kapasitesi, yeraltı suyu seviyesi, tabaka kalınlıkları, zemin cinsi, donma ve kayma özellikleri gibi kritik veriler toplanır. Ayrıca, yeraltı suyunun zemin tabakaları üzerindeki etkisi ile betonu bozabilecek kimyasal ve organik maddeler de değerlendirilir. Sonuç olarak, zemin etütleri yapı güvenliği açısından vazgeçilmezdir. Mühendisler bu verileri elde etmek için sondalama, yoklama çukurları açma, sondaj, fiziksel ölçüm, fizyolojik inceleme ve sondaj kazığı yöntemlerine başvurur. Resim 1- Zemin Kesiti ✍️Kaynakça Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Yapı Teknolojisi
İnşaat Yapımı İçin Kanun ve Yönetmelikler
Kanun ve Yönetmeliklerle İnşaat Yapım Kuralları Yapım işleriyle ilgili yasal düzenlemeler; Kanunlar, Yönetmelikler, Şartnameler, Kararnameler, Tebliğler ve ilgili TSE’ler şunlardır: 1-Kanunlar: 3194 Sayılı İmar Kanunu 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun 3458 Sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun 634 Sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu 5302 İl Özel İdaresi Kanunu 2634 Sayılı Turizm Teşvik Kanunu 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 3030 Sayılı Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 4857 Sayılı İş Kanunu 6085 Sayılı Sayıştay Kanunu 2-Yönetmelikler: Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği Çerçeve Anlaşma İhaleleri Uygulama Yönetmeliği Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliği Muayene ve Kabul Yönetmelikleri 3030 Sayılı Kanun kapsamı dışında kalan belediyeler Tip İmar Yönetmeliği İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik Afet Bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir Ve Bölge Planlama Ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği Yapı denetimi uygulama yönetmeliği Belediye İmar Yönetmelikleri Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği Altyapılar için Afet Yönetmeliği Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Sığınak Yönetmeliği Otopark Yönetmeliği Asansör Yönetmeliği Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Kapıcı Dairesi Yönetmeliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliği Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Kriterler hakkında Yönetmelik Elektrik İle İlgili Fen Adamlarının Yetki, Görev Ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik İmar Kanununun 38 İnci Maddesinde Sayılan Mühendisler, Mimarlar Ve Şehir Plancıları Dışında Kalan Fen Adamlarının Yetkî, Görev Ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik İskan Kanunu Uygulama Yönetmeliği Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Genel Aydınlatma Yönetmeliği Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği İş sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 3-Şartnameler: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yapım İşleri Genel Şartnamesi 4-Kararnameler ve Tebliğler: 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar Kamu İhale Genel Tebliğ ve Ekleri Fiyat Farkı Tebliğ Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Tebliği Binalarda Isı Yalıtım Kuralları İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Tebliğ Eloktronik Kamu Alımları Platformunun Kullanılmasına İlişkin 1 No.lu Tebliğ İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Tebliğ Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Kriterler Hakkında Yönetmelik Kapsamında Türk Standardları Enstitüsü’nün (TSE) Gerçekleştireceği Ulusal Teknik Onay Uygunluk Değerlendirme Faaliyetleri Ve Yapı Malzemeleri Yönetmeliği Kapsamında Avrupa Teknik Onay Faaliyetleri Hakkında Tebliğ 5-İlgili TSE’ler: TSE 648 Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları TSE 500 Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım kuralları TS 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları TS EN 12504-1,2,3,4 Beton-Yapıda Beton Deneyleri TS EN 12390-1,2,3,4,5,6,7,8,9 Beton- Sertleşmiş Beton Deneyleri TS EN 12350-1,2,5,6,7,8,9,10,11 Beton – Taze Beton Deneyleri TS 3323 Beton – Basınç Deney Numunelerinin Hazırlanması, Hızlandırılmış Küre Tabi Tutulması ve Deneyleri TS 13508 Olgunluk Yöntemi ile Beton Dayanımının Tahmini TS EN 206-1 Beton – Özellik, Performans, İmalat ve Uygunluk TS 708 Çelik – Betonarme İçin Donatı Çeliği TS802 Beton Karışım Tasarımı Hesap Esasları TS 3528 Beton Agregalarında Hafif Madde Oranı Tayini TS EN 998-1Kagir Harcı TS 706 EN 12620+A1 Beton Agregaları TS EN 13263-1+A1 Silis Dumanı- Betonda Kullanılan TSE CEN/TR 15177 Betonun Donma-Çözülme Direncinin Tayini- Yapısal iç Hasar TS EN 81-70 Asansörler - Yapım ve Montaj İçin Güvenlik Kuralları TS EN 13791 Basınç Dayanımının Yapılar ve ön dökümlü Beton Bileşenlerde Yerinde Tayini
Yapı Teknolojisi
İnşaat Ruhsatı ve İskan
İnşaat Ruhsatı (Yapı Ruhsatı) Belediyeler mücavir alanlarda, Valilikler ise bu alanların dışında kalan bölgelerde yapı ruhsatını verir. İlgili kurum, ruhsata tabi yapılar için inşaata başlanabilmesi amacıyla bu izni düzenler. 3194 sayılı İmar Kanunu kapsamındaki tüm yapılar için (27. maddede belirtilen istisnalar hariç) ruhsat almak zorunludur. Ayrıca ruhsat, 3194 sayılı Kanunun 20, 21 ve 22. maddeleri ile Tip İmar Yönetmeliği’nin 57. maddesine dayanır. Kısacası, belediye ruhsat olmadan hafriyat işlemlerine izin vermez. Yapı ruhsatını alan kişi iki yıl içinde inşaata başlamak zorundadır. Bunun yanı sıra, beş yıl içinde yapı kullanım iznini tamamlamalıdır. Aksi halde ruhsat geçersiz olur ve kişi yeniden izin almak zorunda kalır. Başvuru Öncesi İşlemler Yapı sahibi veya vekili başvurudan önce resmi kurumlara gider. Tapu ve Kadastro Müdürlükleri ile belediyelerden aplikasyon tutanağını, röperli krokisini, imar durum belgesini, yol kotu ve kanal kotu tutanağını alır. Böylece parselin pissu kanal bağlantı noktaları netleşir. Ayrıca ilgili idare, imar planına esas teşkil eden jeolojik veya jeoteknik etüt raporunu parsel sahibine verir. Mühendisler bu rapora dayanarak parsele özel zemin etüt raporunu hazırlar. Projelerin Hazırlanması Yapı sahibi veya vekilleri gerekli belgeleri tamamladıktan sonra projeleri hazırlatır. Mimarlar, mühendisler ve uzmanlar projeleri yürürlükteki yasa, yönetmelik, Türk Standartları, çevre koşulları, fen ve sanat kuralları ile sağlık hükümlerine uygun şekilde hazırlar. Eğer proje eksiksiz düzenlenmezse, kurum onaylasa bile geçerli sayılmaz. Ruhsat formunu mühendisler 1 asıl ve 3 nüsha halinde düzenler. Belediye asıl belgeyi yapı sahibine verir. İkinci nüshayı ruhsatı veren kuruma, üçüncü nüshayı ise ilgili muhtarlığa yollar. Mimari proje müellifleri ve diğer görevliler ruhsat formunu eksiksiz doldurmakla yükümlüdür. Gerekli Belgeler Yapı sahibi ruhsat almak için belediyelere veya valiliklere şu belgeleri sunar: Dilekçe, Tapu, Hissedar muvafakati veya vekaletname, İmar durumu, Ölçülü/ölçekli çap, Yol kotu tutanağı, Kanal kotu tutanağı, Aplikasyon dosyası, Jeolojik rapor, Mimari proje, Statik proje, Zemin etüd raporu, Elektrik projesi, Isı yalıtım projesi, Sıhhi tesisat projesi, Kalorifer projesi, İstinat duvarı projesi, Fenni mesullere ait imza sirküleri, Proje müellifleri ve fenni mesullerin noter onaylı taahhütnameleri, Sığınak raporu. İmar Kanunu’nun 22. maddesine göre başvuru bu belgelerle yapılır. İlgili kurum belgeleri inceleyerek kanuna uygunluğu değerlendirir. Eğer eksik yoksa 30 gün içinde ruhsatı düzenler. Ancak eksik veya hata bulunursa, kurum 15 gün içinde başvuru sahibine bildirir. Başvuru sahibi eksikleri giderir ve en geç 15 gün içinde ruhsatını alır. Özel Belgeler Dilekçe: Yapı sahibi belediyeye dilekçe yazar ve inşaat için izin ister. Ekine jeolojik raporu ekler. Taahhütname: Genel fenni sorumlu, taahhütname ile inşaatın denetiminde şartlara uyacağını kabul eder. 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun gereğince yapı denetim kuruluşları bu sorumluluğu üstlenir. Tapu kayıt örneği: Tapu, inşaat yapılacak arsanın kime ait olduğunu gösterir. Tapu yoksa tahsis belgesi, mahkeme kararı veya diğer belgeler kabul edilir. Vekaletname/Muvafakatname: Arsanın hisseli olması durumunda her hissedar vekaletname veya muvafakatname sunar. Mimari proje: Vaziyet planı, kat planları, kesitler, cephe görünümleri ve sistem detaylarını içerir. Ayrıca yangın güvenliği, ısı yalıtımı ve çevre düzenlemesine ilişkin çizimler de projede yer alır. Statik projeler: İnşaat mühendisleri betonarme veya çelik yapıların hesap ve planlarını hazırlar. Tesisat ve peyzaj projeleri: Elektrik, mekanik tesisat, doğalgaz ve peyzaj projelerini uzman mühendisler hazırlar. Ayrıca doğalgaz projeleri yönetmeliklere uygun olur. Yol ve altyapı belgeleri: Yapı sahibi yol katılım payı ve altyapı harçlarını ödediğini belgeyle kanıtlar. Yapı Kullanma İzin Belgesi İnşaat tamamlandığında belediye, ruhsatı alınan her yapı için Yapı Kullanma İzin Belgesini düzenler. Bu belge, İmar Kanunu’nun 29, 30 ve 31. maddelerine dayanır. Belediye asıl belgeyi yapı sahibine verirken, nüshaları diğer ilgili kurumlara yollar. Bir parselde birden fazla yapı bulunuyorsa, belediye her blok için ayrı belge düzenler. Kaynakça 3194 Sayılı İmar Kanunu – T.C. Resmî Gazete, 09.05.1985, Sayı: 18749. 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun – T.C. Resmî Gazete, 13.07.2001, Sayı: 24461. 3030 Sayılı Kanun – Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun, 09.07.1984. Belediyeler Tip İmar Yönetmeliği – T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. İmar Yönetmelikleri – İlgili belediyelerin güncel imar planı ve yönetmelikleri. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı – www.csb.gov.tr Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü – www.tkgm.gov.tr Türk Standartları Enstitüsü (TSE) – Yapı ve inşaat standartları. Yerel Belediye İmar Müdürlükleri – İmar durumu belgeleri, aplikasyon tutanakları ve ruhsat süreçleri hakkında bilgiler.
Yapı İşletmesi
Projelerin Hazırlanması
Projelerin Hazırlanması Yapının yapılacağı araziyi belirledikten ve zemin etüdünü tamamladıktan sonra, sıradaki aşama projeleri hazırlamaktır. Bu aşamada mühendisler ve mimarlar tüm bilgileri bir araya getirir. Böylece projeler hem uyumlu hem de koordineli şekilde ilerler. Ön Proje Ön projeyi, yapının kesin ihtiyaç programına göre mimarlar hazırlar. Bu aşamada kapsamlı zemin araştırması yapılmaz. Bunun yerine, mevcut haritalardan elde edilen veriler kullanılır. Ayrıca çevresel etki değerlendirme ve fizibilite raporları dikkate alınır. Sonuçta, plan, kesit, görünüş ve profillerle birkaç çözüm önerisi ortaya çıkar. Kesin Proje Kesin proje, onaylı ön projeye dayanır. Bu aşamada mühendisler arazi ve zemin araştırmalarını tamamlar. Ardından yapı elemanlarının ölçülerini hesaplar ve inşaat sistemlerini tanımlar. Böylece, kullanılacak malzemeler ve teknik özellikler netleşir. Uygulama Projesi Kesin proje onaylandıktan sonra uzmanlar uygulama projesini hazırlar. Bu proje, yapının her ayrıntısını içerir ve farklı disiplinlerin ortak çalışmasıyla tamamlanır. a) Mimari Projeler Mimarlar, yaşamı kolaylaştıran ve estetik değerleri koruyan tasarımlar geliştirir. Ayrıca çevreyle uyumlu ve ekonomik çözümler üretir. Mimari proje kapsamı: Kat planları Detay planları Sistem kesitleri Görünüşler (ön, arka, sağ, sol) Asma tavan planları Islak hacim detayları Döşeme ve merdiven planları Çatı planı ve detayı b) Statik Projeler İnşaat mühendisleri, taşıyıcı sistemi belirler. Öncelikle malzeme özelliklerini tanımlar. Daha sonra temel, kolon, perde ve kiriş gibi taşıyıcı elemanların planlarını çizer. c) Mekanik Projeler Makine mühendisleri, tesisat sistemlerini projelendirir. Çizimlerde cihazların yerleşimlerini açıkça gösterir. d) Elektrik Projeleri Elektrik mühendisleri, enerji ve güvenlik sistemlerini planlar. Ayrıca yangın algılama ve iletişim sistemlerini de projeye dahil eder. e) Peyzaj Projeleri Peyzaj mimarları, açık alan düzenlemelerini yapar. Bu projelerde hem yapısal hem de bitkisel öğeleri dikkate alır. f) Altyapı Projeleri Altyapı projelerinde mühendisler, su, kanalizasyon, yol ve drenaj sistemlerini planlar. Bu kapsamda, su temini ve yol özelliklerini de açıklar. g) Aplikasyon ve Plankote Harita mühendisleri, arazinin topografik durumunu plankote haritalarıyla gösterir. Ayrıca aplikasyon çalışmalarıyla temel ve kolon yerlerini işaretler. Mahal Listelerinin Hazırlanması Uzmanlar, projelere dayanarak mahal listelerini oluşturur. Bu listeler, iş kalemlerini ve kullanılacak malzemeleri gösterir. Böylece yaklaşık maliyet hesaplamaları kolaylaşır. Mahal listesi türleri: Mimari mahal listeleri: Döşeme, duvar, tavan, doğrama ve çatı kaplamaları. Mekanik mahal listeleri: Tesisat imalatları. Elektrik mahal listeleri: Elektrik tesisatı imalatları. Peyzaj mahal listeleri: Yapısal ve bitkisel peyzaj malzemeleri. İmalat listeleri iki yöntemle hazırlanır. İlk yöntemde, imalatları alt alta sıralar, mahal isimlerini üstte belirtirsiniz. İkinci yöntemde ise mahal adını yazıp o mahalde kullanılacak tüm imalatları açıklarsınız. Kaynakça AKBIYIKLI, R. (2017). İnşaat Yönetimi – Metraj ve Maliyet Hesapları. Genişletilmiş 3. Baskı, Birsen Yayınevi, İstanbul.
Yapı Teknolojisi
Yapının Yapılacağı Arazinin Tespiti (İmar Durumu)
Yapının Yapılacağı Arazinin Tespiti ve İmar Durumu İnşaat yapmak isteyenler öncelikle arazi seçimini yapar ve imar durumunu kontrol eder. Bu aşama oldukça kritiktir çünkü kanunlarla belirlenen kurallara uymak her yapı sahibi için zorunludur. Arazinin kullanım amacını belirlerken şu unsurları dikkate almak gerekir: Mücavir alan sınırları İmar planı olup olmaması Tarım ya da sanayi alanı durumu Sulama arazisi için alınacak izinler Kıyı kanununa uygunluk Dolayısıyla bu adımlar, yapının yasal ve güvenli şekilde inşa edilmesini sağlar. İmar Planı ve Kanunlar Araziyi seçtikten sonra, uygun imar planına göre hareket etmek gerekir. Konut projelerinde konut imar planı esas alınır. Sanayi tesislerinde ise sanayi imar planı uygulanır. Ayrıca bu süreçte 3194 sayılı İmar Kanunu, 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu ve 3030 sayılı Büyükşehir Belediyeleri Kanunu doğrudan devreye girer. Belediyeler ve İl Özel İdarelerinin Yetkileri Mücavir alan sınırları içinde belediyeler imar sürecini yürütürken, alan dışında ise il özel idareleri sorumluluğu üstlenir. Özellikle 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, belediye sınırları dışındaki imar işlemlerini il özel idarelerine devretmiştir. Bununla birlikte bazı bölgelerde ayrıca 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı (ÇDP) geçerlidir. Dolayısıyla projeler bu plana uygun hazırlanmak zorundadır. Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği Plansız alanlardaki imar faaliyetlerini özel yönetmelikler düzenler. Köy ve mezraların yerleşik alanlarında yönetmelik yerleşik alan içi esaslarını tanımlar. Belediye sınırları dışında ise yerleşik alan dışı esaslar geçerli olur. Özellikle köy yerleşik alanlarında konut, tarım ve hayvancılık yapıları için ruhsat aranmaz. Ancak muhtarlık ve il özel idaresi onay verir. Bunun dışında yerleşim alanı dışında yapılacak yapılar için mutlaka ruhsat alınır. İfraz ve Tevhit İşlemleri İmar uygulamalarında sıkça ifraz ve tevhit işlemleri yapılır. Tevhit (Birleştirme): Birden fazla parsel tek parselde toplanır. İfraz (Ayırma): Tek bir parsel birden fazla parçaya bölünür. Özellikle plansız alanlarda yapılan ifraz işlemlerinde her parsel en az 5000 m² olmalıdır. Ayrıca tarım il müdürlüğü bu işlemleri onaylar. Yapı Ruhsatı Alma Şartları İnşaata başlamadan önce mutlaka yapı ruhsatı alınır. Başvuru için şu belgeler gerekir: Tapu belgesi Mimari proje Elektrik ve tesisat projeleri Röperli kroki Zemin etüdü raporu Projeyi hazırlayan mimarın yetki belgesi Öncelikle başvurular belediye veya il özel idaresine yapılır. Daha sonra yetkililer belgeleri inceler, onaylar ve ruhsatı teslim eder. Ruhsat sahibi inşaata 2 yıl içinde başlar ve yapıyı 5 yıl içinde tamamlar. Aksi halde ruhsat geçerliliğini kaybeder. Sonuç Sonuç olarak, bir yapının güvenli ve yasal şekilde inşa edilmesi için arazi seçimi, imar planı, ruhsat süreci ve mevzuata uyum zorunludur. Özellikle plansız alanlarda özel düzenlemeler, köy yerleşimlerinde ise muhtarlık onayı ön plana çıkar. Bu adımlar, hem şehir planlamasına uygunluğu hem de inşaatın güvenli ilerlemesini sağlar. Kaynakça AKBIYIKLI, R. (2017). İnşaat Yönetimi – Metraj ve Maliyet Hesapları. Genişletilmiş 3. Baskı, Birsen Yayınevi, İstanbul. T.C. Resmî Gazete (1985). 3194 Sayılı İmar Kanunu. 09/05/1985 tarih ve 18749 sayılı Resmî Gazete. T.C. Resmî Gazete (2005). 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu. 04/03/2005 tarih ve 25745 sayılı Resmî Gazete. T.C. Resmî Gazete (1983). 2634 Sayılı Turizm Teşvik Kanunu. 12/03/1982 tarih ve 17635 sayılı Resmî Gazete. T.C. Resmî Gazete (1983). 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. 23/07/1983 tarih ve 18113 sayılı Resmî Gazete. T.C. Resmî Gazete (1983). 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu. 18/11/1983 tarih ve 18229 sayılı Resmî Gazete. T.C. Resmî Gazete (1984). 3030 Sayılı Büyükşehir Belediyeleri Kanunu. 09/07/1984 tarih ve 18453 sayılı Resmî Gazete. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2021). Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği. Ankara.
Yapı Teknolojisi
Ahşap Yapı Elemanlarının Kullanımı ve Değişimi
Ahşap Yapı Elemanlarının Kullanımı ve Değişimi Giriş Mimari, tarih boyunca çeşitli faktörlerin etkisiyle değişmiş ve farklı biçimlere yönelmiştir. Bu değişimde en önemli unsurlardan biri, yapı malzemelerinin seçimi olmuştur. Özellikle ahşap, hem doğal yapısı hem de kültürel anlamıyla mimaride önemli bir yer edinmiştir. Ahşap, Arapça kökenli “hasep” kelimesinden türemiştir ve “odundan mamul eşya” anlamına gelir. Lifli, heterojen ve organik yapısı nedeniyle diğer yapı malzemelerinden ayrılır. Canlı bir dokunun ürünü olması sayesinde sıcaklık hissi verir ve yapıya doğal bir atmosfer katar. Ahşabın Mimari Kullanım Nedenleri Ahşap, mimaride tercih edilmesinin birçok sebebiyle öne çıkar: İşlenebilirlik: Ahşap kolayca şekil alır ve farklı formlara dönüştürülebilir. Isı ve ses yalıtımı: Yapılarda konforu artırır. Mekanik dayanım: Hafif olmasına rağmen yüksek mukavemet sağlar. Doğal estetik: İç mekânda sıcak ve samimi bir atmosfer oluşturur. Felsefi yönü: Türk kültüründe ahşap, doğa sevgisi ve geleneksel yaşam biçimiyle bütünleşmiştir. Örneğin, Oğuz Türkleri’nin destanlarında ağaca verilen önem veya evlerin girişinde yazılan beyitler, ahşabın geçici yaşam ve doğa sevgisiyle bağdaştırıldığını gösterir. Endüstri Devrimi Öncesi Ahşap Kullanımı Endüstri devrimi öncesinde ahşap, ilk barınaklardan itibaren en çok tercih edilen doğal malzemelerden biriydi. Ağaç kavuğundan başlayan kullanım, saz, kamış ve ahşap yığma teknikleriyle gelişti. Zamanla ahşap karkas sistemi ortaya çıktı. Türk mimarisinde ahşap, doğa sevgisini ve felsefi düşünceyi yansıttı. Ahşap çatılar, Prigya’dan günümüze uzanan tekniklerle uygulanarak geleneksel yapı anlayışının temelini oluşturdu. Selçuklulardan Osmanlılara uzanan süreçte ahşap oyma sanatı da gelişti. 16. ve 17. yüzyıllarda Mimar Sinan ve dönemin ustaları, Topkapı Sarayı atölyelerinde bu sanatı en yüksek seviyeye çıkardı. Endüstri Devrimi Sonrası Ahşap Kullanımı Endüstri devrimi ile birlikte, ekonomik nedenler ve gelişen teknoloji doğal ahşabın yerine yapay ahşap malzemelerin kullanılmasını yaygınlaştırdı. Kaplama malzemeler 1840’lardan itibaren mobilyacılıkta kullanılmaya başladı. Tarihsel olarak bakıldığında, Tutankamon’un mezarında bulunan ahşap kaplama örnekleri bu tekniğin çok eski olduğunu gösterir. yüzyılda ünlü mimarlar F.L. Wright ve R. Neutra, ahşabı modern tekniklerle birleştirerek estetik yapılar ortaya koydu. Ayrıca, ahşabın rutubet ve yangın dayanımını artırmak için çeşitli koruma yöntemleri geliştirildi. Böylece ahşap, modern yapı fiziğinde daha dayanıklı bir malzeme haline geldi. Türk Mimarisinde Ahşap Geleneksel Türk mimarisinde ahşap karkas sistem yaygındı. Karkas arasındaki boşluklar kerpiç, tuğla veya taşla dolduruldu. Çatı sistemlerinde geniş saçaklar ve çıkmalar, hem estetik hem de işlevsel çözümler sundu. Ahşap, yapının doğa ile bütünleşmesini sağladı. Çatılarda kullanılan geniş saçaklar, Türk sokaklarının iklim koşullarına uygun olarak tasarlanmasına yardımcı oldu. Ayrıca, ahşap yapıların renk ve biçim çeşitliliği mimariye canlılık kattı. Sonuç Ahşap, tarih boyunca hem doğal özellikleri hem de kültürel anlamlarıyla mimaride vazgeçilmez bir malzeme olmuştur. Endüstri devriminden sonra yerini yapay ahşap malzemeler alsa da, geleneksel ahşap kullanımının sunduğu sıcaklık, doğallık ve estetik değerler halen korunmaktadır. Bugün modern teknoloji sayesinde, ahşap farklı formlarda işlenebilmekte ve yeni nesil yapılarda kullanılmaya devam etmektedir. SEO Anahtar Kelimeler ahşap yapı elemanları, ahşap karkas sistem, ahşap malzeme kullanımı, geleneksel Türk mimarisi, endüstri devrimi sonrası ahşap, yapay ahşap malzemeler, ahşap oyma sanatı, ahşap çatı sistemleri, mimaride ahşap kullanımı Kaynakça Karpuz, H. (2005). Türk Mimarisinde Ahşap Kullanımı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Kuban, D. (1995). Türk Hayatlı Evi. İstanbul: Eren Yayıncılık. Sözen, M. (1984). Türk Mimarisinde Ahşap Gelenekleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Özen, A. (2012). “Ahşap Yapı Elemanlarının Tarihsel Gelişimi ve Günümüzdeki Kullanımı.” Mimarlık ve Malzeme Dergisi, 34(2), 45-62. Frampton, K. (2007). Modern Architecture: A Critical History. London: Thames & Hudson.
Yapı Teknolojisi
Kütük Evler
Kütük Evler Ahşap, insanoğlunun çağlar boyu ısınma, barınma ve aydınlanma ihtiyaçlarını karşıladı. Günümüzde ise doğal yaşama dönüş hızlandıkça, ahşap da 21. yüzyılın en önemli yapı malzemelerinden biri haline geliyor. Özellikle Amerika’da Lap Home (kütük ev) üreticileri her geçen gün çoğalıyor. İnsanlar kırsal kesimde ev yaptırırken orman ürünlerinden faydalanmayı tercih ediyor. Bu tercih, doğayla iç içe yaşama arzusundan kaynaklanıyor. Son yıllarda aynı eğilim Türkiye’de de yaygınlaşıyor. Firmalar, Türkiye’de müşterilerin isteklerine uygun plan ve modeller üretiyor. Bu evlerde kullanılan ahşabı özel ormanlardan elde ediyorlar. Böylece hem kaliteli malzeme sağlıyor hem de sürdürülebilir üretimi destekliyorlar. Kütük Evlerin Avantajları Kütük evler doğa dostu yapılarıyla öne çıkıyor. Ahşap malzeme, yangına karşı dayanıklıdır. Masif kütükler sürekli nefes aldığı için havasızlık ve rutubet oluşmuyor. Ayrıca topraktan nem çekmiyor ve haşerelere karşı güvenli bir ortam sağlıyor. Ahşap kapı ve pencereler deforme olmuyor. Çatı izolasyonu tam yapıldığı için enerji tasarrufu artıyor. Kütük Evlerin Standart Özellikleri Uzman mimarlar, projeleri özel bilgisayar programlarıyla hazırlıyor. Böylece montaj sırasında sorunları en aza indiriyorlar. Ustalar, temeli 80 cm kazıyor ve kolon pabuçlarını demirli betonla destekliyor. Ardından sömelleri deprem bağlantılarıyla birleştirerek sağlamlığı artırıyorlar. İşçiler, zemini karkas sistemle kaplıyor ve üzerine plywood yerleştiriyor. Bu malzeme yalıtım sağlıyor ve üzerine seramik, mermer ya da ahşap döşemeye olanak tanıyor. Montaj ekibi, numaralandırılmış kütükleri sırasıyla monte ediyor. Çift oluklu birleşim sistemi sayesinde su ve rutubet içeri giremiyor. Ustalar, ses ve ısı yalıtımı için özel malzemeler kullanıyor ve yaşam konforunu artırıyor. Ahşap kapı ve pencereleri özel kurutulmuş malzemelerden üretiyorlar. Bu sayede rüzgar, su ve toz içeri girmiyor. İç bölmelerde Avrupa ve Amerika’da yaygın olan dry-wall sistemini uyguluyorlar. Bu yöntem hem sağlamlık hem de alan tasarrufu sağlıyor. Mutfak ve banyolarda kaliteli markaları tercih ediyorlar. Elektrik tesisatını proje aşamasında planlayarak montajı kolaylaştırıyorlar. Çatılarda havalandırma kanalları ve yalıtım sistemleri kullanarak uzun ömürlü dayanıklılık sağlıyorlar. Kaynakça Arslan, H. (2019). Ahşap Yapılar ve Sürdürülebilirlik. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. Smith, J. (2020). Log Homes: Sustainable Living in the 21st Century. New York: Green Building Press. Orman Genel Müdürlüğü (2022). Ahşap Yapıların Kullanımı ve Çevresel Etkileri Raporu. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. U.S. Department of Agriculture (USDA) Forest Service. (2021). Wood Construction and Sustainability Report. Washington D.C. European Timber Trade Federation (2020). Trends in Timber Housing: Europe and Beyond. Brüksel. Kara, M. & Yılmaz, T. (2021). “Türkiye’de Ahşap Yapıların Yeniden Yükselişi.” Mimarlık Dergisi, 412(2), 45-58. International Log Builders’ Association (ILBA). (2020). Log Building Standards and Guidelines. Kanada. Vitra (2022). Banyo ve Mutfak Ürünleri Kataloğu. İstanbul.
Yapı Teknolojisi
Ahşap Yapılar Hakkında Merak Edilenler
Biliyor musunuz? 🌲 Ahşap evlerde yaşayanlar kendini daha sağlıklı hisseder. Ahşap nefes alır; romatizma, astım, böbrek sorunları ve dolaşım bozukluklarına iyi gelir. Japon deprem uzmanları, Osmanlı’nın ahşap karkas sistemini dünyanın en dayanıklı yapı tekniği olarak tanımlar. 1894 İstanbul depreminde kalitesiz ahşap evler bile ayakta kaldı. Yanlarındaki kagir yapılar tamamen çöktü. ABD’de konutların %90’ı ahşaptır. Depremden sonra ustalar betonarme evleri yıkmak zorunda kalır; ahşap evleri ise kısa sürede onarır. Ahşap evler hafiftir. Çökseler bile içindekilerin hayatını korur. Depremlerde ölümün asıl nedeni betonun ağırlığıdır. Betonarme ahşaptan beş kat, çelikten on üç kat daha ağırdır. Marmara ve Bolu depremlerinde ahşap evlerde yaşayan herkes hayatta kaldı. Tarihin görkemli sarayları ve tapınakları ahşapla yükseldi. Bu yapılar yüzyıllardır ayakta durur. 1225’te ustalar Ren Nehri üzerine Basel Köprüsü’nü inşa etti. Köprü 774 yıl boyunca hizmet verdi. Kastamonu Mahmutbey, Beyşehir Eşrefoğlu ve Afyon Ulu Camii 600 yılı aşkın süredir sapasağlamdır. Dünyanın en büyük üç ahşap yapısından biri, 100 metre uzunluğunda ve sekiz katlı bir yetimhanedir. 1790’da ustalar taşıyıcı kullanmadan 108 metrelik açıklık geçti. Günümüzde bu rakam 205 metreye ulaştı. Ahşap yangına karşı da güçlüdür. Çelik çatılar 600 derecede 15 dakikada çöker; ahşap çatılar ise ortalama bir saat dayanır. Bilinçli kullanan ülkeler ormanlarını küçültmez, aksine büyütür. Amerikalılar yalnızca 200 yıldır ev yapıyor. Anadolu insanı ise 10 bin yıldır ahşap ev geleneğini sürdürüyor. Bugün Amerikalılar, Anadolu’nun ahşap karkas sistemini yaygın biçimde kullanıyor. Uzmanlar, Türkiye ahşaba yönelirse 20 yıl içinde deprem riskini büyük ölçüde azaltabileceğini söylüyor. Kaynakça Aksulu, İ. (2001). Ahşap Yapıların Deprem Davranışları ve Tarihsel Süreçteki Yeri. İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları. Bayülke, N. (2000). Deprem ve Ahşap Yapılar: Geleneksel Türk Ahşap Karkas Sistemleri. Türkiye Deprem Vakfı Raporları. Gürdal, E. (1998). Yapı Malzemesi Olarak Ahşap. İstanbul: Literatür Yayıncılık. Küçükerman, Ö. (1996). Anadolu’da Ahşap Yapı Geleneği. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. US Forest Products Laboratory. (2010). Wood Handbook: Wood as an Engineering Material. Madison: U.S. Department of Agriculture, Forest Service. Japan Timber Engineering Society. (2005). Seismic Resistance of Timber Structures in Japan. Tokyo: JTSE Publications. FEMA (Federal Emergency Management Agency). (2011). Home Builder’s Guide to Construction in Seismic Areas. Washington, DC. UNESCO World Heritage Centre. (2020). Timber Structures in Traditional Architecture. Paris: UNESCO Publishing.
Yapı Teknolojisi
Ahşap Ev Üretim Aşamaları
Ahşap Ev Üretim Aşamaları Fabrikada, ahşap iskelet, gerekli ısı değerini tam olarak sağlayan izolasyon dolgusu, koruyucu levhalar, iç ve dış kaplamalar hazırlanır. Ayrıca lamine ahşap teknolojisi ile kiriş ve dikmeler üretilir. Uzman ekipler, üretilen elemanları şantiyeye nakleder. Ustalar, önceden betonu hazırlar ve çelik profiller ile cıvatalar kullanarak binayı monte eder. Son aşamada dış yüzey işlemleri, çatı kaplamaları, elektrik tesisatı, mekanik donanımlar, parke, fayans, seramik ve mutfak dolapları tamamlanır. Ahşap Yapılar ve Lamine Ahşap Teknolojisi A.B.D, Kanada ve Finlandiya’da insanlar ev ve apartman yapımında ahşabı yaygın olarak kullanır. Bu ülkelerde yaşayan insanlar, dünyada en konforlu konutlara sahip olmanın avantajını yaşar. Son yıllarda ticari ve sanayi yapılarda da ahşap kullanım oranı artıyor. Ahşap binalar, yapım maliyetlerinde, ısıtma ve soğutma giderlerinde tasarruf sağladığı gibi yüksek yaşam konforu da sunar. Mimarlar, ahşabı geleneksel, modern ya da fütürist tarzlarda rahatlıkla uygular. Tarih, ahşap yapıların sağlamlığını ve uzun ömürlülüğünü defalarca kanıtlamıştır. Laminasyon, Türkiye’de marangozların bildiği ama sanayi ölçeğinde gelişememiş bir yöntemdir. Buna karşın Batı ülkeleri, yaklaşık 100 yıldır bu teknolojiyi kullanarak görkemli yapılar inşa ediyor. Üreticiler, farklı ölçülerdeki bağımsız ahşap parçaları endüstri koşullarında özel bağlayıcılarla tutkallayıp birleştirir ve lamine ahşap elde eder.Bu yöntemle kolon, kiriş, kemer, makas gibi pek çok formda eleman üretmek mümkündür. Kaynakça Aydemir, S. (2018). Ahşap Yapıların Tarihi ve Günümüzdeki Kullanımı. İstanbul: YEM Yayınları. Bekiroğlu, M. (2020). Ahşap Yapılarda Lamine Teknolojisi. Yapı Teknolojileri Dergisi, 15(3), 45-57. Forest Products Laboratory. (2010). Wood Handbook: Wood as an Engineering Material. U.S. Department of Agriculture, Madison, WI. Karacabey, A. (2017). “Türkiye’de Ahşap Yapıların Geleceği.” Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 22(4), 112-128. Öztürk, H. (2015). Ahşap Yapıların Deprem Davranışı. Ankara: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Yayınları. Smith, J. & Johansson, L. (2012). Modern Timber Construction. Cambridge University Press. Türkiye Ormancılar Derneği. (2021). Ahşap Yapılar ve Sürdürülebilirlik Raporu. Ankara.