- Yaşam=Tasarım
- Her an yeni bilgi
Yapı TeknolojisiGüncel Konular
Kaba Yapı
Kalıp
Beton ve Betonarme Kalıpları Beton ve betonarme yapı elemanlarının inşasında, yerine dökülen betonun projedeki biçimde durmasını sağlamak için kullanılan yüzey kaplaması ile bu kaplamanın bağlanması ve desteklenmesi için kullanılan parçalardan meydana getirilen sisteme kalıp denir. Betonarme kalıpları projesine uygun olarak, gerektiğinde çelik çubukların yerine konulup bağlanmasını sağlamak, karılmış betona istenilen şekli vermek, prizini yapıncaya kadar ağırlığını taşımak ve yanlara basıncını önlemek üzere geçici olarak yapılır. Resim 1- Kolon Kalıbı Beton ve betonarme elemanların yapılabilmesi için, plastik veya sulu kıvamdaki betona istenilen şekli almasını sağlamak üzere kalıp hazırlanır. Yapılarda beton ve betonarmenin kullanılmasını tercih ettiren faktörlerden biri, betona başlangıçta belirlenen şeklin kolaylıkla verilmesidir. Ahşap ve metalden yapılan kalıplar içine dökülen beton prizini yaptıktan sonra, kalıp sökülür. Kargir yığma veya betonarme karkas yapılarda lento, kiriş, döşeme ve merdivenlerin betonları döküldüğünde, beton prizini tam olarak yapıncaya kadar ağırlığını kalıplar taşır. Betonarme temel, kolon, duvar ve hatıllarda yan basınçları karşılar. Bir kalıp sistemini meydana getiren kısımlar fonksiyonlarına göre, kaplama ve iskele olmak üzere iki kısma ayrılır. Kalıp Kaplaması: Beton veya betonarme yapı elamanına istenilen şeklin verilmesini sağlayan, doğal veya yapık tahta, veya metal levhalarla yapılan kalıp yüzeyidir. Kalıp İskelesi : Yeni dökülen betonun kalıp kaplamasına yaptığı basınç ve yükleri taşıyan kısımdır. Kalıp iskelesi ahşap kama, dikme, kiriş çapraz kuşaklardan ve ayarlı boru dikmelerle yapılır. Resim 2-Kiriş Kalıbı uygulaması ve Kalıp İskelesi Kalıp kaplamasının iç yüzeyi, beton ve betonarme yapı elamanının dış yüzeyini şekillendirecek biçimde yapılır. Kalıplar şekillendirdikleri elamanlara göre, harpuşta, denizlik, hatıl, lento, Kolan, kiriş, döşeme, temel, duvar, merdiven kalıpları gibi isimlendirilir ve elamanın dış yüzey ölçüleri kalıbın içi yüzey ölçüleri olarak alınır. Harpuşta Kalıbı Kagir duvarların üzerine yapılacak beton veya mozaik gibi yapık taş harpuştaların düzgün olması için rendeli ve yağlanmış tahtalar kullanılır. Harpuşta da damlalık yapılması istendiğinde çeyrek daire kesitle damlalık çıtası taban tahtasına çakılır. Kanat tahtası taban tahtasına dik olarak dıştan çakıldıktan sonra, yüksekliği az olan yerlerde 60-100 cm aralıklarla konulan dikmeler üzerine oturtulur. Yüksekliği fazla olduğunda kalıbı desteklemek üzere duvara takozlar çakılır. Karşılıklı duran kalıpların açılmasını önlemek üzere 100-150 cm aralıkla kanca demirleri konur veya ahşap gergi çıtaları çakılır. Resim 3- Harpuşta kalıbı Hatıl Kalıbı : Kagir yığma duvarlarda betonarme hatıl yapabilmek için duvarın iki yanına hatıl yüksekliği kadar genişlikteki tahtalarla kalıp yapılır. Betonarme çelik techizatı yerleştirildikten sonra gergi telleri 80-120 cm ara ile konur ve üstten gergi çıtaları çakılır. Metalden yapılan hatlarda 150-250 cm boyunda üst ve alt kenarlarına köşebentler konulmuş saç kanatlar kullanılır. Kanatların üstüne 100-150 cm aralıkta konulan ayarlı gergiler kalıbın açılmasını önler. Resim 4- Harpuşta, Denizlik ve Parapet, Ahşap ve Metal Hatıl Kalıbı Lento Kalıpları: Kagir yığma yapılarındaki kapı ve pencere lento kalıpları düz veya dişli olarak yapılır. Kalıp taban tahtaları 80-120 cm ara ile konulan başlıklar üzerine oturtulur ve kanat tahtaları yandan çakılır. Lento genişliğine göre başlıkların altına tek veya çift dikmeler konur. Resim 5- Lento Kalıbı Kolon Kalıpları : Kalıp, beton dökümünde kolonun yanlardan basınca karşı direncini sağlar. Uygulayıcılar, betonarme kolonları kare, dikdörtgen, çokgen veya dairesel kesitte inşa eder. Kalıp kaplama tahtalarını, kolon yüksekliği boyunca 40-90 cm aralıklarla çakılan kuşaklarla çevreleyerek çember oluştururlar. Kalıbı hazırlarken, ustalar dökülecek talaş ve pislikleri dışarı atmak için kolon kalıbının alt kısmında, bir yüzeyde 15-20 cm yüksekliğinde boşluk bırakır. Beton dökümünden hemen önce, bu boşluğu parça tahtayla kapatırlar. Kolonları sıvasız bırakacaklarsa, kanat yapımında rendelenmiş ve yağlanmış tahtalar kullanırlar. Kare ve dikdörtgen kesitli kolonlarda, bir tahta genişliği kanat için yeterli gelmezse birden fazla tahtayı yan yana yerleştirirler. Bu tahtaların üzerine 40-60 cm aralıklarla klapalar çakarlar. Donatısı sık olan ve betonun aşağıya akması zorlaşan kolonlarda, uygulayıcılar bir kanadı açık bırakır ve beton dökülürken parça tahtaları yukarıdan aşağıya çakarlar. Geniş kolonlarda, klapaların dışına destek dikmeleri yerleştirip bunlara da kuşaklar çakarlar. Kalıp elemanlarını kolayca çember içine alabilmek için ayarlı demir çerçeveler veya bulonlar kullanırlar. Kolon üzerine, genişliğinden daha dar kiriş yerleştirilecekse, kiriş kalıbı için açıklık bırakırlar. Çokgen kesitli kolonlarda, ustalar kanat tahtalarının kenarlarını pahlandırır ve kuşaklamayı kesit şekline göre yapar. Daire kesitli kolonlarda ise kalıp kaplamasını çıtalardan oluştururlar. Çapı küçük kolonlarda kuşakları, karşılıklı yerleştirdikleri iki parçayla oluştururlar. Çap büyüdükçe, kare ya da çokgen dış kuşak içine kavisli parçalar çakarlar. Bu tür kalıplar için atermit boruları da kullanırlar. 6-18 mm kalınlığındaki bu boruları, kolon yüksekliği kadar keser ve alt-üst uçlarını dış çaplarına uygun kuşaklarla sabitlerler. Donatıyı yerleştirdikten sonra, betonu kova veya hortumla döker ve vibratörle sıkıştırırlar. Ahşap kalıba göre daha maliyetli olmasına rağmen, düzgün yüzey sağladığı ve sıvaya gerek bırakmadığı için dairesel kolonlarda atermit kalıpları tercih ederler. Resim 6- Kolon Kalıbı Kiriş Kalıpları: Kagir, karkas ve yığına yapılarda betonarme kirişler ekseriye betonarme döşemelerle birlikte ve nadiren münferit olarak yapılır. Kalıp dökülen betonun ağırlığını taşır ve aynı zamanda yanlara basıncı önler. Betonarme kirişin kesitli büyük olduğunda 100-150 cm ara ile konulan dikmeler üzerine boylama, kirişleri konur ve başlıklar ızgara şeklinde 40-90 cm aralıklarla tel gergiler konur. Betonarme karkas yapılarda kirişler kolonlar üzerine oturtulduklarında kiriş, kolon ve döşeme kalıpları bir bütün olarak yapılır. Resim 7-Müstakil Kiriş Kalıbı Resim 8- Döşeme ile Birlikte Kiriş Kalıbı Döşeme Kalıpları Betonarme döşemeler yığma yapılarda yük taşıyan duvarlar ve karkas yapılarda kirişler üzerine oturtulur. Duvarlara oturtulan betonarme döşemelerde, döşeme ve hatıl kalıbı birlikte yapılır. Betonarme iskeleti yapılarda döşeme kalıbı çoğunlukla sütun ve kiriş kalıpları ile birlikte yapılır. Döşeme kalıpları, üzerine gelecek betonarme elamanın ağırlığını taşır. Bu nedenle, dikmeler 100-150 cm aralıklarla konur ve çaprazlar çakılır. Bu kirişlerin altına uçlarda ahşap ve arada ayarlı boru dikmeler yerleştirilebilir veya çaprazları borudan yapıldığında tüm dikmeler ayarlı borulardan konulabilir. Dikmelerin üstüne kalıp esas kirişleri oturtulur ve her ikisinin yan yüzeylerinden çakılan çaprazlama ile bağlanır. Izgara kirişleri 40-60 cm aralıklarla esas kirişler üzerine dizilir ve yanlardan çakılır. Kirişli betonarme döşemelerde ızgaraların uçları kiriş kalıbının yan tarafına çakılan ve takozlarla desteklenen kirişin üzerine oturtulur. Izgara kirişleri üzerine kalıp tahta veya levhaları konu ve çivilenir. Bloklu yapılan döşemelerde kullanılan kil veya beton blokların altına kalıp kaplaması yapılması gerekmez. Yalnız ızgaralar üzerinde blokların ek yerinin ve kirişlerin altına yeterli genişlikte tahtalar konulur. Asmolen döşeme kalıbının kolaylıkla yapılması ve aynı kalıbın bozulmadan ve şekil değişmeden defalarca kullanılması istendiğinde metal kalıplar tercih edilir. Çok katlı veya aynı projenin uygulandığı binalarda özellikle bloklu veya asmolen döşeme kalıp iskelelerinin kurulabilmesi ve sökülebilmesi için portatif olması tercih edilir. Bu kalıplarda 3-5 m uzunluğunda ve kat yüksekliğine göre yapılan çelik veya ahşap sehpalar 2-4 m uzunluğunda ve kat yüksekliğine göre yapılan çelik veya ahşap sehpalar 2-4 m aralıklarla konur ve üzerine kalas kirişler 40-50 cm aralıklarla yuvalarına oturtularak yerleştirilir. Resim 9-Sehpalı yapılan Asmolen Döşeme Kalıbı Temel Kalıpları : Beton veya betonarme temeller zemine oturtulduklarından yalnız temelin yan yüzeylerinin şekillendirilmesi ve yan basıncı karşılaması için kalıp yapılır. Temelin şekline göre temel yüksekliğince yan kanatlar hazırlanır. Kanatların alttan açılmasını önlemek üzere kanatlara paralel konulan kuşak kirişlerinin dış kenarlarından kazıklar100-200 cm ara ile zemine çakılır. Kanatlara dıştan destekler çakılarak dik durması sağlanır ve içine çelik donatım konulduktan sonra üzerine gergi çubukları 50-100 cm ara ile çakılarak açılmaları önlenir. Kademeli yapılan betonarme temellerde üst kademenin yanal yüzeyi için yapılan kanatlar alttan veya yandan desteklenir. Temellerde beton dökülürken kademe yüzeyinde taşma yapmaması için kademe seviyesine kadar döküldükten sonra bir süre beklenir. Münferit sömeller arasındaki bağ kirişlerinin kalıpları ile beraber yapılır. Resim 12-Temel Kalıbı Perde ve Duvar Kalıpları: Beton veya betonarme ile yapılacak istinat veya bina duvarlarının kalıplarında tahtalar yatay veya dik durumda tutulabilir. Tahtalar dik tutulduğunda sütun kalıplarında olduğu gibi yapılır ve 40-60 cm aralıklarla yatay konulan kuşak kirişlerine çakılır. Duvarın kalınlık ve yüksekliğine göre kuşak kirişleri dışında 100-150 cm aralıklarla dikmeler konur ve kalıbın dik durması için payandalar çakılır. Beton dökülürken kalıbın her iki yüzeyine gelen basınç birbirine eşit veya yakın olacaktır ve kalıbın açılmaması için karşılıklı olarak bulonlarla veya tellerle bağlanır. Kalıp tahtaları yatay konulduğunda 40-60 cm aralıklarla konulan dikmeler çakılır ve dikmelerin dışına 100-150 cm aralıklarla yatay kuşak kirişleri konur. Yüzeyi sıvanmayacak olan betonarme duvarların kalıplarında rendeli tahta veya metal levhalar kullanılır. Duvar binanın her katında aynı ölçülerde yapılacaksa kanat kuşaklarla birlikte pano şeklinde hazırlanır ve defalarca kullanılır. Çıplak beton duvarın her iki yüzeyindeki kalıpların karşılıklı bağlanmaları için yüzeyin belirli yerlerinde açılan deliklerden geçirilen, ağızlarına plastik başlık konulmuş galvaniz boruların içine konulan bulonlar kullanılır. Betonun kalıp yüzeyine yapışmasını önlemek üzere beton dökülmeden 2-3 gün önce kalıp yağı ile yağlanmalıdır. Resim 13-Perde Duvar Kalıbı Resim 14-Temel ve Duvar Kalıbı Merdiven Kalıpları Merdivenlerde her basamak ayrı ayrı döküleceğinden bir merdiven basamağının şekline göre mütaharrik bir kalıp hazırlanır. Yekpare betonarme merdiven kalıplarını, eğik duran döşeme veya kirişli döşeme kalıbı gibi kurarlar. Basamakları plaka ile birlikte dökerlerse, rıht tahtalarını basamağın genişlik ve yüksekliğine uygun olarak teraziye alır, uçlarını yan kanatlara destek çıtalarıyla çakarlar. Resim 15-Merdiven Kalıbı Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
Derin Temeller
Derin Temeller Binaya ait yüklerin çok fazla olması ve sağlam zeminin çok derinlerde olması halinde uygulanan temel türüdür. Derin temeller, yapılışlarına göre üçe ayrılırlar. Ayak Temeller, Kazık Temeller, Kesonlar. Ayak Temeller: Münferit temeller gibi ve genellikle betonarmeden inşa edilirler. Ayakların tabanları kare veya çan şeklinde genişletilir. Açık temel çukurunda inşa edilen bu ayakların üst kısımları birbirine betonarme kirişlerle bağlanır. Kazık Temeller: Yapı yükü, zemine çakılan kazıklar vasıtası ile derinlerde bulunan sağlam zemine aktarılır. Bu kazıklar birbirlerine, üst kısımlarına atılan bağ kirişleri ve ızgaralarla bağlanır. Kesonlar: Sağlam zeminin derinde olması ve kazık temellere göre daha geniş ve sağlam temel yapmak gerektiği durumlarda uygulanır. Bu tip temeller yapmak gerektiği durumlarda uygulanır. Bu tip temeller, zemin üzerinde içerisi boş inşa edilip, ağırlığı ile istenilen derinliğe indirilirler. Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
Yüzeysel Temeller
Yüzeysel Temeller Yapı yükünün, zemin yüzeyine yakın bir yerde, güvenle aktarılmasına uygun zemin bulunması halinde uygulanır. Temeller çok sert zemin dahi olsa, mutlaka don seviyesi altına indirilmelidir. Temeller duvarları ya da betonarme karkas yapıda yapıda kolonlar altına, yükü daha geniş bir alana yaymak amacıyla yapılan temeller elemanlarına Sömel denir. Resim 1- Sömel Yığma binalarda binaya ait yükler, en az bir tuğla kalınlığındaki taşıyıcı duvarlar yardımıyla zemine aktarılır. Bu duvarların oturtulduğu taş duvarlar, alttan betonarme kuşakla (sömel), üstten ise betonarme hatılla çevrelenir. Taş temellerde anpatmana lüzum olmasa bile, temel duvarı altına aynı genişlikte betonarme bir kuşak inşası, yapıyı alttan uzunluğuna bağlamak bakımından faydalıdır. Bilhassa homojen olmayan zeminlerde lüzumludur. Homojen olmayan zeminlerde temellerin altına 10cm.’den az olmamak üzere kum serilmesi kuvvetlerin iyi yayılmasını sağlamak bakımından yararlı olur. Yüzeysel temeller, yapılış şekillerine göre üçe ayrılırlar: Münferit Temeller Sürekli (Mütemadi) Temeller Radye-Jeneral Temeller Münferit Temeller Zeminin sağlam veya binaya ait yüklerin az olması halinde, sadece kolonlar altına uygulanan temel türüdür. Genellikle betonarmeden yapılan münferit sömeller, kare ya da dikdörtgen olarak tertip edilirler ve bağlantı kirişleri ile birbirine bağlanır. Boyut ve demir donanımı, zemin güvenlik gerilmesi ve yüklere bağlı olarak, statik hesaba göre belirlenir. Resim 2- Münferit Temeller Tipleri Resim 3- Münferit Temel Planı Resim4- Münferit Temel Perspektifi Sürekli (Mütemadi) Temeller Bir taşıyıcı perde duvarın veya bir kolon dizisinin altını boydan boya kaplayan temellerdir. Münferit temellerin yetersiz hale geldiği durumlarda tek veya çift doğrultulu olarak tatbik edilir. Tek Doğrultulu Mütemadi Temeller Münferit temellere ait sömellerin, tek bir yönde arttırılması ile meydana gelen temel türüdür. Bu uygulamada kolonlar temellere dik yöndeki bağlantı kirişleri ile birbirine bağlanır. Resim 5- Tek Doğrultulu Mütemadi Temel Planı Resim 6- Tek Doğrultulu Mütemadi Temel Plan Perspektifi Çift Doğrultulu Mütemadi Temeller: Tek doğrultulu mütemadi temellerin alan olarak yetersiz kaldığı durumlarda uygulanan bir temel türüdür. Bu uygulamada, kolonlar birbirlerine bağlantı kirişleri ile değil, temel ayakları ile bağlanmaktadır. Resim 7- Çift Doğrultulu Mütemadi Temel Planı Resim 8- Çift Doğrultulu Mütemadi Temel Plan Perspektif Radye-Jeneral Temeller Özellikle dolma zeminler gibi taşıma gücü az, çökme oranı fazla olan zeminlerde uygulanan temel türüdür. Yapı alanının tamamına uygulanır. Bilinen kirişli döşemelerin ters dönmüş şeklidir. Resim 9- Radye Jenarel Temel Planı Resim 10- Radye Jenarel Temel Plan Perspektif Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
Temeller
Temeller Temeller, bir yapının kendi ağırlığını ve üzerinde oluşan faydalı ya da hareketli yükleri zemine güvenli şekilde aktarır. Zemin yapısı ve özelliklerine göre farklı biçim ve yöntemlerle inşa edilir. Sağlam bir taşıyıcılık sağlamak için temel tabanını sağlam zemine oturtmak gerekir. Aksi durumda, temel farklı oranlarda oturur ve yapı dengesini kaybedebilir. Özellikle zemine sızan ya da zemin içinde bulunan suyun donması, temel altında istenmeyen hareketlere neden olur. Bu riski önlemek için temel tabanını, don olaylarının etkili olmadığı derinliğe yerleştirmek gerekir. Bu derinliğe don seviyesi denir. Ülkemiz koşullarında don seviyesini genellikle en az 80 cm kabul ederiz. Soğuk bölgelerde ya da büyük yapılarda bu derinliği 150 cm’ye kadar çıkarırız. Zemin, temel yükünü aldıktan sonra belli oranda çöker. Bu çökmeler zemin türüne göre değişiklik gösterse de düşey doğrultuda gerçekleşmeli ve belirli bir sınırı geçmemelidir. Yatay veya eğimli çökmeler yapıda ciddi hasarlara yol açar. Temel yüklerini zemine düşey (dik) olarak aktarmak esastır. Farklı zemin oturmaları beklenen durumlarda, yapının çeşitli noktalarına dilatasyon derzleri yerleştirerek bölümleri birbirinden ayırır ve her kısmın bağımsız çalışmasını sağlarız. Ayrıca temel kademeli şekilde zemine oturmalı, ani seviye değişimleri önlenmelidir. Temel Türleri Zemin etütleri ve yapıdan gelen yüklerin büyüklüğüne göre temelleri taş, beton, betonarme, ahşap veya çelik gibi çeşitli malzemelerle inşa ederiz. İnşa yöntemine göre temelleri iki ana grupta toplarız: Yüzeysel Temeller Derin Temeller Kaynak: Gündüz, Z. (2013). Temeller 1. Ders Notları. Sakarya Üniversitesi
Kaba Yapı
Kazı İşleri
Kazı İşleri Tanım: Temel zemini üzerindeki fazla toprağın, kazılarak alınması işlemine kazı denir. İp iskelesinin tamamlanmasından sonra, zeminin kazılması işlemine geçilir. Zemin yüzeyi düzgünse; doğrudan bodrum ve temel kazısına başlanabilir. Şayet zemin yüzeyi düzgün değilse; önce tesviye kazısını ve daha sonra da bodrum ve temel kazısını yapmak gerekir. Zemin Türleri (Kazı için) Zeminler, kazılabilirlikleri bakımından cinsleri ve oluşumlarına göre dört gruba ayrılır: Toprak zeminler, Küskülük zeminler, Kaya zeminler, Batak ve balçık zeminler. 1. Toprak Zeminler Toprak zeminler ikiye ayrılır: Yumuşak zeminler, Sert toprak zeminler. Yumuşak Toprak Zeminler Bel küreği ve kürekle kazılabilen gevşek toprak, bitkisel toprak, gevşek kum vb. zeminlerdir. Sert Toprak Zeminler Kazmanın yassı ve ara sıra sivri ucuyla kazılabilen toprak, kumlu kil, gevşek kil, killi kum, kürekle atılabilen taşlı toprak vb. zeminlerdir. 2. Küskülük Zeminler Küskülük zeminler ikiye ayrılır: Yumuşak küskülük zeminler, Sert küskülük zeminler. Yumuşak Küskülük Kazmanın sivri ucu ve ara sıra küskü, kazma ve tokmakla kazılabilen torak, sert kil, yumuşak marn, sıkışık gravye, parçalanıp elle atılabilen 0,100 m3’e kadar irilikteki her cins blok taşlar, kazı güçlüğü benzerliğinden dolayı çamur vb. zeminlerdir. 3. Kaya Zeminler Kaya zeminler sertliklerine göre üçe ayrılır: Yumuşak kaya zeminler, Sert kaya zeminler, Çok sert kaya zeminler. Yumuşak Kaya Zeminler Küskü, kırıcı tabanca ya da patlayıcı madde kullanılarak kazılan tabakalaşmış kalker, marnlı kalker, şist, gre, gevşek konglomera, alçı taşı volkanik tüfler (bazalt tüfleri hariç), 0,400 m3’ten büyük aynı cins blok taşlar vb. zeminlerdir. Sert Kaya Zeminler Patlayıcı madde kullanılarak atılan, kırıcı tabancayla parçalanıp sökülen kalın tabaka ve kütle halinde sert gre, kesif kalker, andezit, takit, ayrışmamış serpantin, betonlaşmış konglomera,bazalt tüfleri, mermer, , 0,400 m3’ten iri aynı cins blok taşlar vb. zeminlerdir. Çok Sert Kaya Zeminler Fazla miktarda patlayıcı madde kullanarak atılan, kırıcı tabancayla parçalanıp sökülen ayrışmamış granit vb. bazalt,porfir,kuvarst, 0,400m3’ten iri aynı cins taşlar vb. zeminlerdir. Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
Tahkim İşleri
Tahkim İşleri Zemin tanelerinin birbirini tutamayacak kadar gevşek olması halinde, kazı yanlarında yıkılma ve akma olabilir. Bu durum, kazıyı ya da tabii zemin yüzeyinin altında yapılan temel, drenaj, boru döşenmesi vb. imalat ve çalışmasını tehlikeye düşürdüğü gibi, işçi hayatını da tehdit eder. Bu nedenle kazı sırasında ya da sonradan, kazılan zeminin yanlarındaki malzemenin kaymasına engel olmak için yüzeyler, çeşitli şekillerde desteklenir. Bu işleme tahkim denir. Tahkim Şekilleri Tahkim işleri, zeminin kayma durumuna göre üç şekilde yapılır: İksa, Palplanş, Batardo. İksa Yapı kazılarında, yer altı suyu çıkmayan kuru zeminlerin, kendini tutamayıp kayma yapmasına karşı, kazı yüklerini desteklemek amacıyla uygulanan sisteme iksa denir. İksa yapımında, çeşitli isimler altında ve kalınlığı en az 4 cm olan ahşap kereste kullanılır. Bunların isim ve yaklaşık boyutları aşağıda gösterilmiştir. Kazı: Kare kesitliler 8*8-16*16 cm, daire kesitler ise Ø10-15 cm arasındadır. Kalas: Kalınlık 4,5,6cm, genişlik 15,20,25,30 cm, boy 200-500cm arasındadır. Destek dikmesi: Kare kesitliler 8*8-24*24 cm, daire kesitler Ø10-25 cm, boy 200-500cm arasındadır. Payanda ve yastık: Kare kesitliler 12*12-30*30cm, daire kesitliler Ø15-30cm, boy ise 200-500 cm arasındadır. Destek kirişi: Kesit 8*8-12*30cm, boy 200-500cm arasındadır. Destek gergisi:Kare kesitliler 8*8-24*24cm, daire kesitliler ise Ø10-20 cm, boy 200-500 cm arasındadır. İksalar, üç şekilde yapılır: Basit yapı kazılarında iksa, Dar yapı kazılarında iksa, Geniş yapı kazılarında iksa. Basit Yapı Kazılarında İksa Derinliği ve akıcılığı az olan boru, tesisat vb. kazılarında uygulanan iksadır. Kazı derinliğinden daha az boydaki kalas parçaları, dikey olarak ve 100-200cm aralıklarla kazı yanlarına yaslanır. Bu kalas parçaları, karşılıklı olarak ve ortalarından yatay desteklerle sıkıştırılır. Resim 1-Seyrek Kalas Aralıklı, Basit İksa Daha güvenli bir iksa istendiğinde; kazı yanlarına yaslanan kalasların aralıkları sıklaştırılır. Bunların ortasından da yatay bir kalas konarak, yine karşılıklı yatay desteklerle sıkıştırılır. Resim 2- Sık Kalas aralıklı, Basit İksa Dar Yapı Kazılarında İksa Sürekli (mütemadi) temel kazılarıyla su kanalı, boru ve tesisat döşenmesi vb. için yapılan dar yapı kazılarında uygulanan iksa türüdür. Dar yapı kazılarında iksa, dört şekilde yapılır: Aralıklı, yatay iksa, Aralıklı, dikey iksa, Aralıksız, yatay iksa, Aralıksız, dikey iksa. Aralıksız, Yatay İksa: Kazının daha derin ve zeminin daha gevşek olması durumlarında uygulanır. Aralıksız, yatay iksada zeminin yan yüzeylerine, yatay ve aralıklı olarak yaslanan kalaslar burada, aralıksız olarak döşenir. Diğer işlemler ise, yukarıda anlatıldığı gibidir. Aralıksız, Dikey İksa: Zeminin yan yüzeylerine yaslanan kalaslar yan yana, aralıksız ve dikey olarak döşenir. Diğer işlemler ise, yukarıda anlatıldığı şekilde uygulanır. Kazılan yerin 2,00 m’den daha derin olması halinde; kazının kolay ve seri olarak yapılabilmesi için, zemin üst seviyesinden en çok 2,00 aşağıda bir iskele kurulur. Böylece, kazıları toprak yukarıya kademeli olarak atılmış olur. İksa; iskelenin inşaat işçisinin ve atılan toprağın yükünü taşıyabilmesi için dikme ve desteklerle takviye edilir. Resim3- Aralıklı, Yatay İksa Resim4- Aralıklı, Dikey iksa Resim5- Toprağın Kademeli olarak Atılması Geniş Yapı Kazılarında İksa Bodrum vb. geniş yapı kazılarında uygulanan en basit iksa şeklidir. Burada destek dikmeleri, zeminin yan yüzeyinden kalas kalınlığı kadar gerisinden ve yeterli aralıklarla çakılır. Zemin kenarlarından 1,50-2,00 m kadar dışarıda çakılan kısa kazıklara lata (5*8 – 6*10 cm gibi kesitli), tel ya da demir çektirmelerle bağlanır. Kalaslar da destek dikmeleriyle, zeminin yan yüzeyi arasından bırakılan boşluğa yatay olarak ve üst üste döşenir(Şekil 42) Dikmenin desteklenmesi, diğer bir şekilde payandalarla yapılır. Payandanın üst ucu, dikmenin üst ucundan 30cm kadar aşağıdan bağlanır. Alt ucuysa, zemin tabanına çakılan bir kazığa ya da kazığa dayandırılan bir yastık parçasına dayatılır. Ancak, payandanın yatayla yaptığı açı, toprak basıncını karşılayabilecek şekilde; 30˚-60˚ arasında tutulmalıdır. Resim 6- Destek Dikmesinin Zemine Bağlanma şekilleri ve Payanda ile desteklenmesi Palplanşlar Çok akıcı ve su çıkması ihtimali olan ya da su içindeki zemini desteklemek için uygulanır. Palplanşlar, yapıldıkları, yapıldıkları malzemeye göre üçe ayrılır: Ahşap palplanşlar, Çelik plplanşlar, Betonarme planplanşlar. Kazılan zemin yanlarının ahşap palplanışla desteklenmesi işi; aralıksız, dikey iksanın değişik bir uygulaması şeklinde olur. Burada da kalaslardan bir perde oluşturulur. Ancak kalaslar, biraz daha kalın ve daha takviyeli olarak döşenir. Ahşap Palplanşlar Ahşap palplanşlar, çok sulu olmayan zeminlerde ve genellikle iki şekilde uygulanır: a)Kalaslar tek sıra halinde, birbirine yanaştırılarak ve zemine dik gelecek şekilde çakılır. Aralarında kalan açıklıklar ise, kapak tahtaları çakılarak kapatılır. b)Kalaslar zemine, birbiri üzerine bindirilerek çakılır. Resim 7- Kapalı Tahtalı, Ahşap Palplanş Resim 8- Çift Sıra Kalaslı, Ahşap Palplanş Ahşap palplanşlar sulu zeminlerde ise, birbirine geçmeli olarak yanaştırılır .Böylece, kalaslar arasından su sızması da önlenmiş olur. Kalaslar zemine, başlarının dağılmaması için metal bir başlık geçirilerek (U demiri gibi), ikişer ikişer çakılır. Kalasların uçları, çakılmayı kolaylaştırmak için sivriltilir. Ancak bu sivriltme, çakılmış olan bir önceki kalasa doğru eğimli olur ki, çakma esnasında yaslandığı kalasla daha iyi bir sıkışma yapabilsin. Ayrıca uçlara, çakma sırasında kırılma ve dağılmasını önlemek ve zemine daha kolay girmesini sağlamak için, metal çarık geçirilebilir. Palplanşlar, zeminin yumuşaklığına ve kazık boyuna göre balyoz ya da şahmerdanla çakılır. Çakma sırasında palplanşın dikeyliği bozulabilir. Bunu önlemek için palplanş, iki kavrama kiriş içerisine alınır. Zemine, 150- 200cm’de bir 25*25cm kesitli kılavuzlu dikmeleri çakılarak, hem kavrama kirişlerinin aralığı muhafaza edilmiş ve hem de palplanşlar takviye edilmiş olur. Ayrıca kavrama kirişleri birbirine, kılavuz dikmenin üzerinden telle ya da blonla bağlanır. Resim 9- Ahşap Palplanşlarda Uygulanan Geçme Türleri Palplanş perdenin köşe yaptığı yerlerde; her iki taraftan gelen kalaslar, kılavuz dikmelere geçme yaparak bağlanır. Palplanş için genellikle köknar ya da çıralı çamdan hazırlanmış kalaslar kullanılır. Kalas kalınlıkları, boylarına uygun olarak ve genellikle 2,00m boy için 6cm, 3,00m boy için 8cm, 4,00-500m boy için ise 10 cm kalınlık alınır. Genişlikleri de 20-30cm arasında değişir. Kullanılmış kalas parçalarının tekrar kullanılması uygun olmaz. Resim10- U Demirinden Yapılmış Palplanş Başlığı Resim11- Palplanş Çarıkları Resim12- Ahşap Palplanşların, Kavrama Kirişleri ve Kılavuz Dikmelerle Takviye Edilmesi Resim13- Ahşap Palplanşlarda Köşelerin, Kılavuz Dikmelerle Takviye Edilmesi Çelik Palplanşlar Daha büyük ve seri yapılması gereken tahkim işlerinde, çelik palplanşlar kullanılır. Palplanşlar, birbirine geçmelerle bağlanır. Söküldükten sonra da, birçok kez kullanılmaları mümkündür. Çeşitli firmaların imal ettiği değişik formda ve ölçülerde çelik palplanşlar vardır. Bu palplanşlar, firmanın isimleriyle alınır. Çelik palplanşlar, yapı çapı çok küçük olmamak, şartıyla, bir daire oluşturarak çakılabilir. Çakıldıktan sonra, iksalarda olduğu gibi; kuşak ve payandalarla desteklenir. Dik, geniş ya da dar açılı köşeler oluşturmak için, özel köşe palplanşlar vardır. Betonarme Palplanşlar Betonarme palplanşar, daha ziyade çok derin ve büyük tahkim işlerinde kullanılır. İşin bitiminde sökülmeyip, zeminde bırakılacak palplanşlar da betonarmeden yapılır. Kalınlıkları 10- 25 cm, genişlikleri 30-60cm ve boyları da 12,00m’ye kadar yapılabilir. Bu palplanşlar, genellikle 400 dozlu betonarme betonuyla ve çelik donatılı olarak inşa edilir. Baş kısımlarının, şahmerdan darbesiyle dağılmaması için; baş kısımları ahşap palplanşlarda olduğu gibi metal bir başlıkla, uç kısımları da yine metal bir çarıkla takviye edilir. Betonarme palplanşlar sulu zeminlerde, yanlardan gelen suyu tamamen önlemeyebilir. Bu nedenle gerek yanlardan ve gerekse tabandan gelen suyun, motorlu bir tulumbayla atılması gerekir. Yapının, zemin su seviyesini aşacak şekilde bitirilmesinden sonra palplanş, genellikle sökülür. Böylece yapının temeli de, sulu zeminle temasa geçmiş olur. Resim 14- Betonarme Palplanşlara Ait Görünüş ve Kesitler Batardo Irmak, göl, deniz gibi kenarlarından ya da su seviyesinin altında, kazı yapılabilmesi için uygulanan tahkim işine batardo denir. Batardolar, yapıldıkları malzemenin türüne göre dörde ayrılır: Ahşap batardolar, Toprak batardolar, Çelik batardolar, Beton ve betonarme batardolar. 1.Ahşap Batardolar Su derinliği 2,00m’ye kadar olan yerlerde, genellikle ahşap batardolar uygulanır. Basit batardo şekli, ahşap palplanş uygulamasının, eğimli olarak yapılmasına benzer. Suyun, kazı yapılan çukura sızmasını önlemek için, batardonun suyla temas eden yüzeyine kil, silisli kil vb. zemin malzemesi yığılabilir. Su yüksekliğinin daha fazla olduğu yerlerde, ahşaptan yapılan sandık batardo uygulanır. Sandık batordo, iki şekilde yapılır: a)Tek Hücreli Sandık Batardo: Aralıklı, su basıncına göre 100-200 cm olarak yapılan iki ahşap perde arasına, kil vb. zemin malzemesi doldurulur. b) Kademeli ve Çift Hücreli Sandık Batardo: Tek hücreli sandık batardonun 100-200 cm kadar gerisine, bir perde daha yapılır ve arasına, moloz taş vb. malzeme doldurur. Resim 15- Tek Hücreli Sandık Batardo ve Kademeli ve Çift Hücre Sandık Batardo 2. Toprak Batardolar Suyun önüne, suda kolay dağılma yapmayacak özellikteki kıl vb. malzeme, tabakalar halinde ve tokmakla sıkıştırılarak yığılır. Suyla temas halindeki yüzeyine de moloz taş kaplanır. Resim 16- Toprak Batardo 3. Çelik Batardolar Su ve dolayısıyla batardo yüksekliğinin fazla olması durumda uygulanır. Yapılışları, ahşap batardolara benzer. Ancak, burada kullanılan destek dikmeleri, çelik profillerden (I,U profilleri gibi) yapılır. Resim 17- Çelik Batardo 4. Beton ve Betonarme Batardolar Zemine, kazık çakılmasının mümkün olmadığı kayalık zeminlerde ve aynı zamanda batardonun, sürekli kalması istediğinde uygulanır. Beton ya da betonarme olarak ve yalnızca istinat duvarı şeklinde yapılır. Batardo üst seviyesinin, su seviyesinin üzerinden en az 50 cm yukarıya kadar yapılması uygun olur. Resim 18- Betonarme veya Beton Batardo Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
Kazı Türleri
Kazı Türleri Kazılar, şekilleri itibariyle dörde ayrılır: Hendek kazısı, Galeri kazısı, Çukur kazısı Baca kazısı. Hendek Kazısı Her türlü zeminde yapılan ve boyu, eninden oldukça uzun olan kazısıdır(Tablo 1) Sığ hendek kazısı, Normal hendek kazısı, Derin hendek kazısı, Dar hendek kazısı Sığ hendek kazısı Resim 1- Sığ Hendek Kazısı Derinliği 1.25 m'ye kadar olan hendek kazılardır. Normal Hendek Kazısı Derinliği 1,25-4,50 m arasında olan hendek kazısıdır. Derin Hendek Kazısı Derinliği 4,50m’den fazla olan hendek kazısıdır. Dar Hendek Kazısı Genişliği 0,60 m’den az olan hendek kazısıdır. Tablo 1- Sığ ve dar hendek kazılarında en az derinlik ve genişlikler Bu çizelgede görülen genişliklere, işçilerin rahatlıkla çalışabilmeleri için, hendekte yapılacak çalışmanın özelliğine göre 0,40-1,00 m arasında çalışma açıklığı eklemek gerekir. Galeri Kazısı Birbirine bacalar ya da hendeklerle bağlanan, enkesit boyunları küçük ve uzunlukları az olan yer altı kazılarıdır. Çukur Kazısı Her türlü zeminde yapılan ve boyu ile eni arasında önemli bir fark olmayan kazıdır. Derinliklerine göre üçe ayrılır: Sığ çukur kazısı, Normal çukur kazısı, Derin çukur kazısı. Sığ Çukur Kazısı Derinliği 1.50 m’ye kadar olan çukur kazısıdır. Normal Çukur Kazısı Derinliği 1.50-4.50 m arasında olan çukur kazısıdır. Derin Çukur Kazısı Derinliği 4.5- m’den fazla olup, şevli ve etekli şekilde açılan çukur kazısıdır. (Resim 2) Baca Kazısı Galerilere ya da yer altındaki tesislere ulaşmak amacıyla açılan, küçük kesitli çukurlardır. Elle yapılan Serbest, Derin( Dar ve Geniş) ve Özel Kazı Kazılar, projesine göre derinlik ve genişlik gibi ölçülerinden dolayı farklı maliyetleri nedeniyle de üçe ayrılır: Serbest kazı Derin kazı, Özel kazı. Resim 2- Şevli ve Kayıcı Zeminde Tutucu Etekli, Derin Çukur Kazısı Serbest Kazı a) Bina İnşaatında: Kazı ya da temel uygulama projesi çevresinin, tabii zeminle kesiştiği en alçak noktadan geçen sıfır düzleminin, üstünde kalan kazıdır. Resim 3- Serbest Kazı b) Taban Genişliği 1,00 m’den Fazla Olan Şeritvari Kazılarda: Yeteri kadar sık alınan enkesitlerin, tabii zeminle kesiştiği en düşük kotlu noktalarından geçen enkesit içindeki yatay doğruların oluşturduğu yüzeylerin üstündeki her cins kazının, el yada kürekle 4,00 m mesafeye kadar atılması ve taşıtları yüklenmesi suretiyle yapılan her cins kazıdır. Resim 4- Serbest Kazı Derin Kazı Serbest ve Özel Kazıların dışında kalan kürek, çıkrık vb. el araçlarıyla (el arabası ve taşıma araçları hariç), aşağıdan yukarıya atılarak ya da çıkarılarak yapılan kazıdır. Derin Kazı ikiye ayırılır: Geniş, derin kazılar Dar, derin kazılar. Geniş, Derin Kazılar Taban genişliği 1,00 m ve daha fazla olan kazıdır. Dar, Derin Kazılar Taban genişliği 1,00 m’den daha az olan kazıdır. Resim 5- Serbest ve Derin Kazı Özel Kazılar Tünel, galeri, su altında hava basınçlı keson, 8,00m’den derin kuyu vb. kazıdır. Kazılarda kullanılan bazı terimleri şöyle sıralayabiliriz: Terasman: Eğimli arazide, kademeli olarak ve çeşitli kotlarda yapılan tesviye kazısına denir. Resim 6- Terasman Kazı (Hafir), Dolgu (İmla): Şekil ’de görüldüğü gibi, bir terasman ya da tesviye işinde, tesviye kotunun üzerindeki kazıya kazı ya da hafir, altında kalıp doldurulan kısma da dolgu ya da imla denir. Klas, Klas Tayini, Klas Farkı: Kazı yapılan zeminin cins ve sınıfına klas denir. Şartnamelerin öngördüğü kurallar içerisinde, zeminin hangi klasta olduğunun belirlenmesine de klas tayini adı verilir. Kazılan zemin incelenirken, o hacim içerisinde örneğin; toprak ve küskülük bir arada bulunabilir. Bu durumda karışım oranları (%) olarak tespit edilir, klas farkı da belirlenmiş olur: %25 küskülük, %75 torak gibi. Kazı Yapılması Kazı işlemleri üç şekilde yapılır: El araçlarıyla kazı yapılması, Kazı makineleriyle kazı yapılması Patlayıcı maddelerle kazı yapılması. El Araçlarıyla Kazı Yapılması Basit ve küçük işlerde, kazı makinelerinin giremeyeceği kadar dar olan yerlerde, el araçları kullanılarak kazı yapılır. Bunlar kürek, bel küreği, balyoz, kama, kazma, küskü, el arabası gibi araçlardır. (Resim 8) Resim 7- Kazıda kullanılan bazı el araçları Kazı Makineleriyle Kazı Yapılması Büyük hacimli kazı işlerini genellikle kazı makineleriyle yaparız. Bu makineler, işi kısa sürede tamamladıkları için oldukça ekonomiktirler. Kazı sırasında, zeminin cinsine ve özelliklerine göre farklı makineler kullanırız. Örneğin, bitkisel ve genellikle yumuşak zeminleri kazmak ve tesviye etmek için greyder gibi makinelerden yararlanırız. Orta sertlikteki zeminleri kazarken ise dozer, loder ve buldozer gibi makineler devreye girer. Özellikle dar temel, bodrum ve kanal gibi kazılarda ise ekskavatör, loder-ekskavatör ve tarakskavatör gibi kazı makinelerinden faydalanırız. Kazıdan çıkan malzeme de genellikle damperli kamyonlarla taşınır. Kazı makineleriyle alınması mümkün olmayan kaya vb. çok sert zeminler, perferatör denilen hava tabancalarıyla parçalanır. Bu hava tabancaları, kompresör (hava üreten makine) aracılığıyla çalışır. Patlayıcı Maddelerle Kazı Yapılması Belediye sınırları ve yerleşim bölgeleri dışında, patlayıcı madde kullanarak kazı yapılabilir. Amaç; el ya da kazı makineleriyle koparılamayan kaya ve çok sert zemin tabakalarının, parçalanarak alınmasıdır. Patlayıcı olarak, genellikle dinamit lokumu ya da T.N.T denilen maddeler kullanılır. Patlayıcı maddeyle kazı yapmak için önce, hava tabancalarıyla zeminde yeteri kadar delik açılır. Sonra bu deliklere, hesaplanan miktarda patlayıcı yerleştirilerek patlatılır. Parçalanan kaya vb.zemin parçaları, el araçları ve makinelerle temizlenir. Kazı İşlerinde Genel Kurallar Kazı, hangi şekilde yapılırsa yapılsın, belirli bir derinliğe inileceğinden, çıkan malzemenin dışarı atılması ve en az 30,00 m uzaklığa taşınması işlemini de kapsar. Bu iş, elle yapılan kazıda en çok 2,00 m derinliğe kadar verimli olur. Çünkü bir amele, toprağı ancak 2,00 m yukarıya atabilir. Derinlik arttıkça, toprağın atılması için 2,00 m’de bir kademe yapılması gerekir. Resim 8- Kademeli Kazı Resim 9- Kademeli Kazı Akıcı olmayan zemin kenarları, 2,00 m derinliğe kadar dik olarak kazılabilir. 2,00-3,00 m derinliklerde, kenarlara 1/1 ‘e kadar şev (eğim) verilir. Akıcı zeminlerde ise tahkimat (destekleme) tedbirleri alınır. Kazı yan yüzeylerine verilecek şevlerin açıları (a), zeminin cins ve akıcılığına göre değişir. Aşağıda, zemin cinslerine göre alınacak şev açılarına ait örnekler verilmiştir. Kazı yan yüzeylerine verilecek şev açıları(a) : -Kayalık zeminler …………. 90˚ -İri çakıl, sert kil, sağlam marn zeminlerde ………80˚ -Yumuşak toprak, kum, dolgu toprağı zeminle……45˚ Geniş bodrum kazılarında, toprağın atılması ve taşınması için zeminde, rampa bırakılması ve doğruca kamyona yüklenmesi gerekir. Resim 10- Geniş Bodrum Kazılarında Rampa Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
İp İskelesi
İp İskelesi Köşe kazıklarıyla belirlediğimiz noktaların ardından, temel çukurunu açma işlemine başlarız. Ancak kazı sırasında bu kazıkların yerleri kaybolabilir. Bu nedenle, hem kazık yerlerini korumak hem de temel çukuru, sömel, temel ve zemin kat duvarlarının konumlarını doğru bir şekilde belirlemek için ip iskelesi kurarız. İp İskelesi Kurulum Adımları: Kazık Çakma: İlk olarak, köşe kazıklarının doğrultularına uygun olarak, 100–250 cm geriden ve 150–300 cm aralıklarla yeni kazıklar çakarız. Kazıkların kesitleri genellikle 7×7, 8×8, 6×8 cm gibi kare veya dikdörtgen şeklindedir. Bazı durumlarda ise çapı yaklaşık 10 cm olan dairesel kazıkları tercih edebiliriz. Bu kazıkların boylarını 100–150 cm arasında seçmeliyiz. Yatay Latalar (Telöre) Çakma: Ardından, çaktığımız kazıkların dış-üst kenarlarına yatay latalar çakarız. Bu latalara "telöre" adını veririz. Telörelerin kesitleri 4×8 veya 5×10 cm, boyları ise 200–400 cm arasında değişir. Kurduğumuz telöreler, zeminden 50–100 cm veya taşkın seviyesi olarak kabul ettiğimiz subasman sınırından 30–40 cm yukarıda olmalıdır. Kapı Boşlukları Bırakma: Yapı sahasına giriş çıkışı kolaylaştırmak, malzeme taşımak veya iş akışını düzenlemek amacıyla telörelerde uygun aralıklarla kapı boşlukları bırakırız. Büyük yapılarda ise yalnızca gerekli bölgelere telöre yerleştirerek bazı kısımları boş bırakmayı tercih edebiliriz. Telörelerin üzerine, aşağıda belirtilen elemanlar işaretlenir: Yığma yapılarda; Temel kazısı genişliği, Sömel ya da temel hatılı genişliği, Temel duvarı genişliği, Zemin kat duvarı genişliği. Karkas (iskelet) yapılarda; Temel kazısı genişliği Sömel aksları Resim 1- İp İskelesinin Kurulumu Resim2- Yığma Kagir yapılarda uygulanan ip iskelesi Resim3-Karkas(İskelet) Yapılarda Uygulanan İp İskelesi Resim4- Telörelerin İşaretlenmesi Resim5-Çentiklerden İp Çekmek Resim6- Komşu Bina Duvarında Telöre Tespiti Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
Planın Zemine Uygulanması (Aplikasyon)
Planın Zemine Uygulanması (Aplikasyon) Yapılacak bina için zemin etütleri tamamlanır ve temel türü belirlenir. Ardından, mimari projeler hazır olduktan sonra aplikasyon işlemine geçilir. Öncelikle, arsa üzerindeki malzeme, çöp ve toprak kaldırılır. Daha sonra, zemin gerekirse greyder veya dozerle düzeltilir. Aplikasyon için yapı hattı ile köşe noktalarının bilinmesi gerekir. Bu amaçla, imar durumuna uygun vaziyet planından yararlanılır. Kadastro memurları sabit röperlerden ölçüm yapar ve yapının bir köşesi ile yapı hattını kazıklarla tespit eder. Sonrasında, diğer köşe noktaları belirlenir ve kazıklar çakılır. Doğrultular ve dikler, nivo veya gönye ile bulunur. Bunun yanı sıra, Pisagor teoremi kullanılarak 3-4-5 kuralı uygulanabilir. Örneğin, 12 metrelik ip üzerine 3, 4 ve 5 metre işaretlenir. İp gerdirilip bağlandığında, A noktasındaki açı dik olur. Düz arsalarda ölçüm kolay yapılırken, eğimli arsalar kademelidir. Bu nedenle, tüm ölçmeler su terazisiyle yatay kontrol edilir. Son olarak, plan ölçüleri 1/1 ölçekle zemine uygulanır. Bu işlem ip iskelesi kurularak gerçekleştirilir. Resim 1- Vaziyet Planı ve Pisagor Teoremi Resim 2- Eğimli Arazide kademeli ölçme Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive