- Yaşam=Tasarım
- Her an yeni bilgi
Yapı TeknolojisiGüncel Konular
Kaba Yapı
Su Yalıtımı
Su Yalıtımı Binaya dışarıdan ve içeriden gelebilecek, yapıya zarar veren su ve nemi binadan uzaklaştırmak için kullanılan malzemelere su yalıtım malzemeleri denir. Tasarımdan uygulamaya kadar tüm yönleri ile bir uzmanlık dalı olan yalıtımın ana unsurları “doğru detay”, “nitelikli malzeme” ve “sağlıklı uygulama” dır. Binalarımıza nüfuz eden su, yapımızın taşıyıcı kısımlarında betonun bozulmasına, çatlamasına, şekil bozukluklarına ve betonarme donatının paslanarak taşıma kapasitelerinin düşmesine yol açar. Su yalıtımı uygulaması, binanın güvenliğini sağlamasının yanı sıra bakteri ve küf oluşmasını, suyun çatılarımızdan veya tavanlarımızdan damlamasını önleyerek sağlıklı ve konforlu ortamların sağlanmasında oldukça önemli bir yere sahiptir. Çeşitleri Su yalıtım malzemeleri kendi içinde oldukça çeşitlilik göstermektedir. Bunları genel olarak işlevlerine göre gruplandırmamız su yalıtımının önemini daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır. Su yalıtım malzemeleri, sürme ve serme olmak üzere iki kısma ayrılırlar. Bu malzemeler de kendi aralarında uygulanış şekillerine göre kısımlara ayrılmaktadır. Sürme Tip Su Yalıtım Malzemeleri Çimento esaslı su yalıtım malzemeleri: Adından da anlaşılabileceği gibi çimento esaslı olup su ile karıştırılarak ve sürülerek uygulanan malzemelerdir. Tek bileşenli olan tipleri; toz haldedir ve uygulamadan önce su ile karıştırılarak sürülebilir kıvama getirilirler. İki bileşenli olan tipleri ise, ayrı paketler halinde sıvı ve toz bileşenden oluşur. Üretici tavsiyesine göre gerekiyorsa su ile de karıştırılabilir. Çimento esaslı malzemeler uygulama şekline göre ikiye ayrılır: Kristalize olan çimento esaslı malzemeler: Betonun içindeki kimyasallar ile reaksiyona girerek kristal üretirler. Bu kristaller betonun yapısına nüfuz ederek betondaki kapiler (kılcal) boşlukları tıkayarak su yalıtımı sağlar. Kristalize olarak betona işlemenin yanı sıra yüzeyde esnek ve dayanıklı bir katman oluşturarak iki aşamalı koruma sağlarlar. Hem negatif (içten) hem de pozitif (dış) taraftan uygulanabilirler. Tek veya iki bileşenli tipleri mevcuttur. Kristalize olmayan çimento esaslı malzemeler: Beton, şap ve benzeri yüzeylere kuvvetle yapışırlar, yüksek çatlak köprüleme (bağlama) özelliğine sahiptirler. Sadece pozitif taraftan uygulanırlar. Negatif taraftan kullanıma uygun değillerdir. Rijit, yarı elastik ve tam elastik tipleri vardır. Bitüm esaslı malzemeler: Bu yalıtım malzemeleri; likit haldeki bitüm esaslı malzemeler ve pasta halindeki kauçuk/ bitüm esaslı malzemeler olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır: Likit haldeki bitüm esaslı malzemeler: Normal sıcaklıkta akıcı halde olan asfaltlardır. Kendi aralarında üçe ayrılırlar: Asfalt solüsyonları: Bir bitümlü malzemenin seyreltilerek sıvı hale gelmesiyle elde edilir. Özellikle astar amaçlı ve soğuk olarak uygulanır. TS’nın ilgili kısımlarında tekniğine uygun olarak nasıl yapılması gerektiği detaylı olarak verilmektedir. Buna göre astar beton, sıva, şap, gaz beton, ahşap, metal yüzeyler ve çimento yonga levhalar üzerine uygulanır. Ayrıca toprak altında kalan metal yüzeylerin korozyona karşı korunumu amacı içinde kullanılmaktadır. Zemin altındaki metal yüzeylere uygulanması durumunda 3 kat halinde en az 1 m3 suya 1 kg katılmak üzere malzeme yüzey üzerine uygulanmalıdır. Betonarme yüzeylerin sülfatlı zeminlerdeki korunumu içinse yine aynı miktardaki sarfiyat ile asfalt solüsyonu kullanılmalıdır. Asfalt emülsiyonları: Bir bitümlü malzemenin su içinde disperse (dağılım) edilmesiyle elde edilir. Kullanımı sırasında su ile seyreltilerek soğuk olarak uygulanır. Beton ve gaz beton yüzeylerde astarlama amacıyla kullanılırlar. Asfalt emülsiyonlar metal yüzeylerde kullanılmazlar. Kreozot: Metal ve ahşap yüzeylerin su yalıtımında, zift esaslı malzemeler kullanılması halinde astar olarak kreozot kullanılır. Kreozot, solüsyon tipinde bir malzemedir. Kömürden elde edilen ham katranın 2350 °C de kaynatılmasından elde edilir. Kahve siyah renkli yakıcı kokulu bir sıvıdır. Pasta halindeki kauçuk/bitüm esaslı malzemeler: Bir veya iki komponentli ( karışımlı ) malzemelerdir. İki bileşenli tiplerinde ikinci bileşen priz hızlandırıcı ve sertleştirici olarak karışıma katılır. Kuru, hafif nemli, emici ve emici olmayan yüzeyler ile beton, sıva, şap, metal, tahta, gaz beton vb. yüzeyler üzerinde de oldukça etkilidir. Esnek olmaları ve bina hareketlerine dayanmaları nedeniyle yüzeye çok rahat uygulanırlar. Bunun yanında toprak altı ve üstü mekânlarda, balkon, bahçe, teras, ıslak hacimler veya eski bitümlü membran yüzeylere, zift, asfalt gibi yatayda ve düşeyde rahatlıkla kullanılabilmektedir Poliüretan esaslı malzemeler: Beton yüzeye fırça, rulo ile sürülerek veya püskürtülerek uygulanan türleri mevcuttur. Kürlerini tamamladıktan sonra süreli olarak elastik kalırlar. Bu tür malzemeler % 400’lere varan oranlarda elastiktir ve çatlak köprüsü kurabilme özelliğine sahiptirler. Binalarda dıştan temel yalıtımında, beton ve tuğla yapılarda su taşıyan çatlakların yalıtımında, teras ve otopark detaylarında, çatı yalıtımlarında kullanılabilirler. UV (ultra viyole) ışınlarına dayanıklı ve dayanıksız olan, tek veya çift bileşenli tipleri vardır. Akrilik esaslı malzemeler: Akrilik esaslı bir malzeme olup kopolimer akrilik dispersiyon (dağılım) esaslı bir karışıma sahiptir. Beton yüzeye sürülerek veya püskürtülerek uygulanır. Su ile seyreltilerek kullanılır. Birinci kat astar olmak üzere en az üç kat, gerektiğinde de taşıyıcı takviyesiyle uygulama yapılır. UV ışınlarına dayanıklı olan ve olmayan tipleri vardır. Islak hacim, teras vb. yerlerde kullanılabilir. Çok çatlaklı yüzeylerde taşıyıcı takviyesiyle uygulanması önerilir. Akrilik malzemeler kürünü tamamladıktan sonra daima elastik kalır Poliüretan esaslı malzemeler: Beton yüzeye fırça, rulo ile sürülerek veya püskürtülerek uygulanan türleri mevcuttur. Kürlerini tamamladıktan sonra süreli olarak elastik kalırlar. Bu tür malzemeler % 400’lere varan oranlarda elastiktir ve çatlak köprüsü kurabilme özelliğine sahiptirler. Binalarda dıştan temel yalıtımında, beton ve tuğla yapılarda su taşıyan çatlakların yalıtımında, teras ve otopark detaylarında, çatı yalıtımlarında kullanılabilirler. UV (ultra viyole) ışınlarına dayanıklı ve dayanıksız olan, tek veya çift bileşenli tipleri vardır. Akrilik esaslı malzemeler: Akrilik esaslı bir malzeme olup kopolimer akrilik dispersiyon (dağılım) esaslı bir karışıma sahiptir. Beton yüzeye sürülerek veya püskürtülerek uygulanır. Su ile seyreltilerek kullanılır. Birinci kat astar olmak üzere en az üç kat, gerektiğinde de taşıyıcı takviyesiyle uygulama yapılır. UV ışınlarına dayanıklı olan ve olmayan tipleri vardır. Islak hacim, teras vb. yerlerde kullanılabilir. Çok çatlaklı yüzeylerde taşıyıcı takviyesiyle uygulanması önerilir. Akrilik malzemeler kürünü tamamladıktan sonra daima elastik kalır Yapı kimyasalları, derz malzemeleri ile yapısal su geçirimsizliği sağlayan malzemeler: Yapının her aşamasında, her elemanın imalatında iyileştirmesi, dayanıklılığın artırılması, hız kazanılması, kullanım ömrünün uzaması gibi amaçlarla kullanılan kimyasallardır. Genel olarak beton elemanların imalatı sırasında imalat kolaylığı sağlamak, betonun kalitesini artırmak, istenen özelliklerin verilmesini sağlamak ve su geçirimsizliği elde etmek amacıyla kullanılan yapı kimyasalları toz ya da likit (sıvı) halde bulunurlar. Genellikle; beton eleman imalatı sırasında, imalat kolaylığı sağlamasının yanında beton kalitesini artırarak istenilen özelliğin verilmesini sağlar ve betonun su geçirimsizliğini artırmada yardımcı olur. Yapı kimyasalları beton, harç katkıları ve derzlerde dolgu amaçlı olarak uygulanmaktadır. Derz dolgu olarak kullanılan malzemeler de uygulamaya yönelik olarak; dış yüzeye uygulanan, betonun bünyesine uygulanan ve iç yüzeye uygulanan malzemeler olmak üzere üç kısma ayrılır. Beton Katkıları: Taze veya sertleşmiş haldeki beton özelliklerini değiştirmek için karıştırma işlemi sırasında betona çimento dozajının % 5’ini geçmemek üzere eklenen kimyasal maddelerdir. Bu katkılar betondaki boşlukların doldurulması prensibine dayanır. Bir anlamda da akışkanlaştırıcı katkılardır. Çatlaksız bir betonda, betona nüfuz eden suyun hacmi, buharlaşan suyun hacminden daha düşük ise betonun su geçirimsiz olduğundan bahsedilebilir. Su geçirimsizlik sağlayıcılar, içerdikleri kimyasal maddeler sayesinde betondaki kılcal boşlukların içerisini su itici tabakalar halinde doldurur, böylece betonun su emmesini azaltırlar. Sıva ve Tıkaç Malzemeleri: Aktif su kaçaklarını genleşerek tıkayan şok prizli su tıkaçlarıdır. Suyla karıştırılarak kullanılırlar. Çatlak, boşluk ve deliklerden sızan ya da basınçlı şekilde gelen suların acil olarak durdurulması amacıyla uygulanırlar. Derz malzemeleri: Dış yüzeye uygulanan malzemeler: Yapıya su girişinin cephenin her noktasında durdurulması için kullanılırlar. Dış yüzeydeki suyun betondaki genleşme veya inşaat derzlerine girmesini engellerler. Betonun dış yüzeyine uygulanan polietilen veya hypalon su tutucu bantlardır. Suyu durdurma veya beton içerisinde gideceği yolu uzatma prensibi ile çalışırlar. Donatı yerleştirilmesinin dâhili su geçirimini etkilediği, direkt su basıncının betonda hasar oluşturduğu (aşınma gibi), yapının dışındaki zararlı suların engellenmek istediği durumlarda kullanılırlar. Resim 2 de dış yüzeye derz dolgusunun uygulanması gösterilmiştir. Betonun bünyesine uygulanan malzemeler: Dış yüzeydeki suyun betondaki genleşme veya inşaat derzlerinden geçişini engellemek için kullanılırlar. Betonun bünyesine uygulanan su tutucu bantlar veya su ile genleşen mastik ve profil malzemelerdir. Suyu durdurma veya beton içerisinde gideceği yolu uzatma prensibi ile çalışırlar. Estetik nedenlerden dolayı dışarıdan müdahale edilemeyen durumlarda, aşınma gibi direkt su basıncının betona etkidiği hallerde vb uygulanırlar. İç yüzeye uygulanan malzemeler: İç yüzeydeki suyun betondaki genleşme veya inşaat derzlerinden geçişini engellemek için kullanılırlar. Betonun iç yüzeyine uygulanan hypalon su tutucu bantlardır. Suyu durdurma prensibi ile çalışırlar. Serme Tip Su Yalıtım Malzemeler PolimTermoplasti atactic polipropilen (APP) esaslı polimerik bitümle kaplanmış er bitümlü su yalıtım membranları: cam tülü taşıyıcı veya polyester keçe taşıyıcılı su yalıtım malzemesidir. Alt yüzü polietilen, üst yüzü polietilen ya da mineral kaplamalı olarak üretilmektedir. Rulo halinde piyasaya sürülmektedir.APP plastomerik ve SBS elastomerik olarak çeşitleri mevcuttur. Kiremit altı örtüleri: Kiremit altı örtüleri, eğimli çatıda çatı kaplamasının altında kullanılır ve polimer bitümden üretildiğinden çabuk oksidasyona uğramaz. Çekme dayanımı yüksektir, çatıda uzun süreli bir geçirimsizlik sağlar. Fibrocam taşıyıcılı kiremit altı örtüleri: Taşıyıcı olarak 50 g/m² ağırlıklı fibrocam kullanılarak üretilen, bir yüzü polietilen diğer yüzü örgü elastik polipropilen kaplı, APP (Atactic polipropilen) katkılı su yalıtım örtüsüdür. Kraft kâğıt taşıyıcılı kiremit altı örtüleri: Taşıyıcı olarak 140 g/m² ağırlıklı kraft kağıt kullanılarak üretilen, bir yüzü polietilen diğer yüzü örgü elastik polipropilen kaplı, APP (Atactic polipropilen) katkılı su yalıtım örtüsüdür. Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı(2005). İnşaat Teknolojisi. Yalıtma Hazırlık. 04.04.2025 tarihinde https://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Yal%C4%B1t%C4%B1ma%20Haz%C4%B1rl%C4%B1k.pdf adresinden alınmıştır.
Kaba Yapı
Yalıtım
Yalıtım Yalıtım (izolasyon) kullanıldığı duruma göre dış etkenlerden ayırmak veya tecrit etmek demektir. Bina yalıtımı ise insanlar ile araç ve gereçlere zarar veren su, rutubet, ısı, ses ve gürültünün yapı elemanlarından içeri girmesini, dışarı çıkmasını önlemektir. Bina yalıtımı malzeme üretimi dahil uygulamalarda ve ilgili detay çalışmalarında hassas bir çalışmayı gerektirir. Çeşitleri Su ve rutubet yalıtımı. Isıya karşı yapılan yalıtım. Sese karşı yapılan yalıtım. Yangına karşı yapılan yalıtım. Su ve rutubet yalıtımı Su ve rutubet ahşap, metal, taş, tuğla, beton gibi gereçler üzerindeki olumsuz etkilerine karşı uygulanır. Resim 1-Su yalıtımı Kullanıldığı Yerler Zeminde drenaj yoluyla yer altı sularından kurtulma Temel ve bodrum duvarlarında su yalıtımı Zemin üstü duvarlarda su yalıtımı Döşemelerde su yalıtımı Mutfak ve banyolarda su yalıtımı Havuzlarda su yalıtımı Çatılarda ve teraslarda su yalıtımı Isıya karşı yapılan yalıtım Binalarda, ısı yalıtımı kışın binayı ısıtmak için üretilen sıcak havanın dışarıya kaçmasını önleyerek ısı ekonomisi, yazında dışarıdaki sıcak havanın içeriye girmesini önleyerek termik konfor sağlamak amacıyla yapılır; Ayrıca soğuk hava deposu, fırın vb. yerlerde ısı yalıtımı yapılmaktadır. Özetle ısı yalıtımı elemanlardan, ısı geçişlerini önlemek amacıyla yapılır. Isı yalıtımı, yapıyı oluşturan elemanların ısı geçirgenlik katsayılarının yeterli olmaması durumunda, uygulanmaktadır. Kullanıldığı Yerler Döşemelerde ısı yalıtımı Duvarlarda ısı yalıtımı Çatılarda ve teraslarda ısı yalıtımı Dış cephe pencerelerde (doğramalarda) ısı yalıtımı Sese Karşı Yapılan Yalıtım Isıya karşı kullanılan yalıtım gereçleri ve uygulanan yalıtım konstrüksiyonları ses ve ısının yakın benzerlikleri nedeniyle, sese karşı yapılan yalıtımlarda, aynen uygulanabilmektedir. Ancak: müzik, radyo, televizyon vb stüdyolarda hastanelerde ya da özel çalışma odalarında uygulanan, ses yalıtımı daha çok önem kazanmaktadır. Sistem Tanıtımı Dış Duvar Yapıştırma Harcı Yalıtım Malzemesi Ekspande Polistiren Ekstrüde Polistiren Taşyünü Plastik Dübel Astar Sıva Sıva Taşıyıcı File Astar Sıva Son Kat Hazır Sıva Kullanıldığı Yerler Duvarlarda su yalıtımı Döşemede ses yalıtımı Tavanda ses yalıtımı Jeneratör odasının ses yalıtımı Yangına karşı yapılan yalıtım Bir yapı elemanın ısı etkileri karşısında işlevlerini sürdürebilmesi yeteneği, o elemanın, yangın direnimi olarak tanımlanır. Elemanın yangına direnebilmesi için, aşağıda belirtilen özellikleri sürdürebilmesi gerekir. 1- Durağalık (Stability): Bir yapı elemanın, aşırı sehim ve göçmeye karşı boyutsal yeterliliğidir. 2- Bütünlük (İntegrity): Elemanın ısıl şoklara ve çatlamaya direnerek, adezyon ve kohezyonunu sürdürmesi ve böylece sıcak gaz ve alev geçişine izin vermemesidir. 3- Yalıtkanlık (İnsulation): Malzemelerin ısı iletkenlik düzeyi ile ilgilidir. Kullanıldığı Yerler Yapı elemanları (duvar, döşeme, çatı, tavan, kiriş, kolon vb) kesinlikle potansiyel yanıcı maddeler olmamalıdır. Çünkü bunlar hem yük taşıma hem de yangına sınır oluşturma görevlerini sürdürebilmelidirler. Duvar ve tavan son katlarının çoğunlukla yanıcı kaynak oluşturma olasılığı nedeniyle, tasarımcı tarafından dikkatle seçilmesi zorunluluğu vardır. Yalıtım Malzemeleri Yapı elemanlarını, her türlü istenmeyen etkilerden korumak maksadıyla kullanılan malzemelerdir. Çeşitleri Su ve rutubet yalıtımında kullanılan malzemeler Ülkemizde üretilen malzemeler genellikle şunlardır: Tabii asfalt, suni asfalt, mastik asfalt, bitüm, katran, bitüm emülsiyonu , ruberoit (asfaltla doyurulmuş karton), asfaltlı cam tülü, yalıtım pestili, asfaltlı cam dokuma yalıtım pestili, katran vb. ile birlikte kullanılan kanaviçe ve jüt bezi, harçlar içerisine % 2-15 oranları arasında katılarak kullanılan su yalıtımını sağlayan katkı maddeleridir. Isı yalıtımında kullanılan malzemeler Ülkemizde üretilen ısı yalıtım malzemeleri genellikle şunlardır: Cam yünü, plastik köpük (polistren, poliüretan, vb.) perlit, mantar, sentetik elyaflar, odun lifi, yonga, rende talaşı, vb. Prese edilmiş kamış levhalar, amyant levha, boşluklu beton, gaz beton, delikli tuğla, boşluklu briket, bims tuğlalar, asmolen gibi malzemelerdir. Ses yalıtımında kullanılan malzemeler Isıya karşı kullanılan malzemeler, ses yalıtımında da kullanılabilir. Durgun hava, cam yünü, polistren köpük, taş yünü ve keçe gibi malzemelerde Yangın yalıtımında kullanılan malzemeler Ülkemizde üretilen veya ülkemizde ithal edilen ısı yalıtımı malzemeleri, alt gurubuna baktığımızda bunlarında temelde iki gurup olduğunu görüyoruz. 1-İnorganik menşeli (Cam yünü, taş yünü) 2-Organik menşeli (Polistiren, poliüretan, kauçuk ve polietilen köpük). Özellikleri Asfalt püskürterek veya sürerek yalıtım Teraslarda asfalt ile su yalıtımı, asfaltın sürülmesiyle veya püskürtülmesiyle yapılabilir. Her iki yöntemde de uygulamanın birkaç kat yapılması v katlar arasına cam tülü serilmesi gerekir. Elastomerik reçine esaslı malzemelerle yalıtım : Çatı yalıtımda, elastomerik reçine esaslı, sıvı plastik olan tek bileşenli malzemeler kullanılabilir. Bu malzemeler fırça ve rulo ile uygulanabilir. Ayrıca, bitüm ve fiber bağlayıcılı solventli sıvı bir yalıtım malzemesi türü daha vardır. Bunlarda tek bileşenlidir. Fırça ile her türlü beton, şap, metal yüzeye uygulanır. Cam elyafı ve polyester ile yalıtım: Yalıtım gereci olarak cam elyafı ve üzerine uygulanan polyester kullanılmaktadır. Bunun uygulanabilmesi için önce iyice temizlenen ve kurutulan yüzeye cam elyafı serilir. Sonra üzerine,katalizörüyle karıştırılan polyester solüsyonu, fırçayla tampon edilerek sürülür. Polimer bitüm örtülerle (membranlarla) yalıtım: Eğimli çatılarda polimer bitüm membranlarla oluşturulan sistemlerin, diğer çatı kaplamalarına göre sağladığı avantajlar şunlardır. Polimer bitüm çatı kaplamaları yüzeye mekanik tutturma ile değil, yapıştırma ile monte edildiği için noktasal gerilmelere maruz kalmaz.Bu tür çatı kaplamaları rüzgar yüklerine dayanıklıdır. Esneyebilen yekpare bir örtüyle yüzey kaplıdır, genleşme ve bina hareketlerine uyumlu olarak çatı kaplaması da genleşip büzülerek uyumlu hareket eder. Çatının tümü farklı malzemelere gereksinim duyulmaksızın aynı malzemenin farklı versiyonlarıyla kaplanabilir. Malzeme uyumsuzluğu söz konusu değildir. Zor detaylarda malzemenin yumuşak olması kolaylık sağlar. Açık kalmayacak şekilde her nokta rahatlıkla kapanabilir. Üzerinde gezilmeyecek ve başka amaçlarla kullanılmayacak teras çatılarda suya karşı yapılan izolasyon üzerine temiz kum serpilir ve üzerinden silindir geçirilir. Teraslardan çeşitli şekillerde yararlanılması isteniyorsa suya karşı yapılan yalıtım üzerine, dış etkilere ve aşınmaya dayanıklı doğal ve yapık taşlarla kaplama yapılır. Yapışkan bantlarla yalıtım: Soğuk çatılar, üzeri kiremit ve sac levha kaplı çatılardır. Sıcak çatılar ise teras çatılardır. Her ikisi ile ilgili çeşitli sızdırmazlık işlerinde yapışkan bantlar kullanılabilir. Bitüm kaplanmış cam yünü levhalarla yalıtım: Isı ve su yalıtımının birlikte çözümlendiği bir yalıtım türüdür. Yalıtımda, ısı yalıtımında kullanılan üzerine silikon kaplanmış yüksek yoğunlukta özel kalın elyaflı cam yününün, bir yüzüne bitüm emdirilmiş cam tülü ve polipropilen kaplı olanları kullanılır. Bitümlu ve polipropilen kaplı yüzey, sıcaklıkta eriyebilecek şekilde seçilmiştir. Bitümlü üst yüzey, üzerine gelecek olan su yalıtım malzemesi için yapışma yüzeyi sağlayacaktır. Harç uygulamalı yalıtım: Harçlı su yalıtımında iki aşama vardır.Birincisi, içerisine su geçirimsizliği sağlayan katkı malzemeleri vb. solüsyon katılmış % 3-5 eğim verilmiş 3 cm kalınlıkta eğim betonunun dökülmesi, ikincisi ise yalıtım tabakasının uygulanmasıdır. Uygulamalarda içerisine kimyasal maddeler katılmış harç kullanılabilir. Mineral esaslı malzemelerle yalıtımı: Sert yüzeyli malzemeler sesi çok az tutarak aynen yansıtmaktadır. Taş yünü ve cam yünü gibi hava geçiren ve esnek malzemelerde ses, ısıya dönüştürülerek yok edilmektedir. Ses dalgası, malzeme bünyesine ne kadar nüfus ederse yutulan enerjide o kadar fazla olmaktadır. Taş yünü esaslı malzemelerle yapılacak ses yalıtımında,yüzey ile yalıtım malzemesi arasında hava boşluğu bulunmalıdır. Poliüretan esaslı malzemelerle yalıtımı Poliüretan esaslı malzemelerle ses yalıtımı, yüzey artırılarak yapılmaktadır. Ses bu malzemelerce emilerek yansıması önlenir. Poliüretan malzeme için sesin indirgeme değeri 30 dB’ dir. Ses emici akustik malzemeler, genellikle yüzeyi piramit şekilli, renkli, elastik ve poliüretan esaslı bir üründür. Gözenekler içine giren sesler, gözeneklerde şiddetini kayıp ederek sesin yutulmasını sağlar. Polistren: İthal ham maddede ile ülkemizde üretilmektedir. Ham maddesi petrol türevidir. Yapılarda ısı yalıtımı amacıyla kullanılır. Dayanım sıcaklığı üst sınırı 110-120 ºC’tır. Zor alev alan (B1) üretilmektedir. Kauçuk köpük: İthal ham maddede ile ülkemizde üretilmekte veya doğrudan mamul madde olarak ithal edilmektedir. Ham maddesi petrol türevidir. Tesisatlarda ısı yalıtımı amacıyla kullanılır. Dayanım sıcaklığı üst sınırı 105 ºC’ tır. Class 0 veya claas 1 tipi üretilmektedir. Cam yünü: Ülkemizde yerli olarak üretilmektedir. Ham maddesi kum, soda, boraks gibi inorganik maddelerin karışımıdır. Yapılarda, araçlarda, tesisat ve sanayide ısı ve ses yalıtımı amacıyla kullanılır. Bağlayıcısız olarak dayanım sıcaklığı üst sınırı 550 ºC, organik bağlayıcı (bakalit) ile 650ºC tır. Yangın sınıfı A (yanmaz) olup, yangın güvenliğinin arzulandığı konstrüksiyonlarda güvenle kullanılmaktadır. Taş yünü Ülkemizde yerli olarak üretilmektedir. Hammaddesi bazalt kayasıdır. Yapılarda, araçlarda, tesisat sanayinde ısı ve ses yalıtımı ile yangın durdurucu olarak kullanılır. Bağlayıcısız olarak dayanım sıcaklığı üst sınırı 750 C, organik bağlayıcı (bakalit) ile 650 C tır. Yangın sınıfı A (yanmaz) olup ,yangın güvenliğinin arzulandığı konstrüksiyonlarda güvenle kullanılmaktadır. Kullanıldığı Yerler Asfalt püskürterek veya sürerek yalıtım: Drenaj, temel yalıtımı, teraslarda, çatılarda, banyo hela vb. Elastomerik reçine esaslı malzemelerle yalıtım : Çatı yalıtımda, Fırça ile her türlü beton, şap, metal yüzeye uygulanır. Cam elyafı ve polyester ile yalıtım : Teraslarda ve ıslak zeminlerde Polimer bitüm örtülerle (membranlarla) yalıtım : Eğimli çatılarda, teraslarda, temellerde. Yapışkan bantlarla yalıtım : Teraslarda ve çatıda uygulanır. Bitüm kaplanmış cam yünü levhalarla yalıtım: Isı ve su yalıtımının birlikte çözümlendiği bir yalıtımdır. Duvar, çatı yüzeyi birleşiminde,pencere etrafı yüzeylerinde vb. Harç uygulamalı yalıtım : Su ve rutubete karşı yapılan yalıtımlarda Mineral esaslı malzemelerle yalıtımı : Isı ve Ses yalıtımında kullanılır. döşemelerde, duvarlarda, çatılarda , ısı ve ses yalıtımının gerektiği yerlerde kullanılır Poliüretan esaslı malzemelerle yalıtımı:Ses yalıtımında kullanılır. Polistiren : Yapılarda ısı yalıtımı amacıyla kullanılır.Duvarlarda döşemelerde çatıda vb. Kauçuk köpük: Tesisatlarda ısı yalıtımı amacıyla kullanılır Camyünü : Yapılarda (döşemelerde, duvarlarda, çatılarda vb.)araçlarda, tesisat ve sanayide ısı ve ses yalıtımı amacıyla kullanılır. Taşyünü : Yapılarda (döşemelerde, duvarlarda, çatılarda vb.)araçlarda, tesisat ve sanayide ısı ve ses yalıtımı ile yangın durdurucu olarak kullanılır. Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı(2005). İnşaat Teknolojisi. Yalıtma Hazırlık. 04.04.2025 tarihinde https://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Yal%C4%B1t%C4%B1ma%20Haz%C4%B1rl%C4%B1k.pdf adresinden alınmıştır.
Kaba Yapı
Dilatasyon Derzleri
Dilatasyon Derzleri Yapının kendi ağırlığı ya da oturduğu zeminden gelen birtakım etki hareket ya da çökmeleri önlemek zararlarını azaltmak ve düşey hareketlerin yapının tamamına yayılmasını önlemek amacıyla yapılanı derzlere "DİLATASYON DERZİ (Ayırma Derzi)" denilmektedir. Yapılardaki bu istenmeyen hareketlere yol açan etkenler esas itibariyle dört temel gurupta toplanabilirler: Zemin yapısının homojen olmaması Yeraltı Su Seviyesinin’ nin değişken olması Temel tabanındaki yük dağılımının değişken olması Binayı oluşturan elemanların birbirlerinden farklı genleşmeleri. Dilatasyon Derzleri başlıca üç guruba ayrılmaktadır. Oturma ve Genleşme Derzleri Titreşim Derzleri Hareket Derzleri. Oturma ve Genleşme Derzleri Bunlar yapıya zeminden kendi ağırlığından ve farklı eleman genleşmelerinden gelen etkileri önlemek üzere bırakılan derzlerdir. Dilatasyon derzleri yapıda her 30.00 m. de bir konulmalıdır. Bazı uzun binalarda bu boy sınırlaması 40-50 m. ye kadar çıkarılabilir. Bu derzler binayı temelinden çatısına kadar tamamen ayıran kısımlara bölen boşluklar olup bina bloğunun her 10.00 m. boyu için 1.00 cm. hesabedilerek genişlikleri yaklaşık 1-3 cm. arasında alınmaktadır. Resim 1- Dilatasyon Derzi Örneği Yapıya temelden gelecek nem ve su gibi zararlı etkilere karşı da derzler bitümlü levha keçe ve diğer yalıtım gereçleriyle doldurulur. Yapıda başlıca dört ayrı kısımda oturma ve genleşme derzi uygulanır: Temelde Dilatasyon Derzleri İki bina bloğunun temelleri arasına lastik ve benzeri yalıtım levhaları konularak yeraltı suyunun yükselip yapıya zarar vermesi önlenmektedir. Resim 2- Temelde dilatasyon derzi ve gereçleri Duvarda Dilatasyon Derzleri İki bina bloklunun duvarları arasında düzenlenmesi gereken derzlerin bina dışarıdan görünmelerini önlemek için derzlerin önleri alüminyum bakir veya galvanize sac levhalarla ya da yağmur iniş borularıyla kapatılır kamufle edilir. Resim 4- Duvarda Dilatasyon Derzi Yapılması Döşemede Dilatasyon Derzleri Döşemeler arasında kapı veya koridor gibi geçiş yerlerinde yapılanı ve genellikle alüminyum prinç levhalarla kapatılan derzlerdir. Tökezleyip takılıp düşmeleri önlemek bakımından bu derzlerin döşeme kaplaması üst kotunda levhalarla kapatılması uygun olmaktadır. Resim 5- Duvar, Döşeme, Tavan ve Çatıda Dilatasyon Çatı ve Terasta Dilatasyon Derzleri Eğer çatı ahşap çatı ve kiremit örtü olarak yapılacaksa dilatasyon derzi yapmaya gerek yoktur. Oturma büyükse ve derz mutlaka yapılacaksa kenetli olarak hazırlanan ve paslanmaz levhalarla kapatılır. Teras çatıda derz için yan yana örülen yarım tuğla kalınlığındaki iki duvarın üzerine birlikte ya da ayrı ayrı beton harpuşta dökülür ve üzeri paslanmaz metal levhalar çevrilerek kapatılır. Titreşim Derzleri Fabrika ve atölyelerde makine titreşimini azaltmak için derzler yapılır. Önce sağlam temel su ve neme karşı yalıtım malzemesiyle doldurulur. Derz boşluğu bırakılır ve makine için ayrı temel yapılır. Çift temel yapılır, üst temel lastik veya benzeri ile çevrilir. Yalıtım derzi bırakılarak makine temeli alt temele oturtulur. Resim 6- Titreşim ve Haraket Derzleri Haraket Derzleri Betonarme çelik ya da kompoze uzun köprülerde genleşmeden doğacak iç gerilmeleri ve kilit kuvvetleri önlemek çatlamaları ayrılmaları ve zorlanmaları ortadan kaldırmak amacıyla yapılmaktadırlar. Burada derzlerin metal plakalarla örtülmesi yerine köşelerdeki kırılmaları önlemek için köşebentlerle veya plakalarla takviye yapmak esastır. Kaynak: Özdemir, İ. (2003). Yapı Elemanları Ders Notları. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/musa.sahin/107900/Mimarl%C4%B1k%20ve%20Bina%20Bilgisi%20Ders%20Kayna%C4%9F%C4%B1%201-14%20Hafta.pdf adresinden edinilmiştir.
Kaba Yapı
Baca Teknolojisi
Bacalar Bina içerisinde değişik araçlara yakılan yakıtların gazlarını, oluşan ağır hava ve kokuları bina dışına çıkarmak; kullanılan gereçlerin artıklarını bina dışına atmak veya bina içindeki tesisat borularının, bölümlerin estetiğini bozmaması için bina içinde inşa edilen kanallara baca adı verilir. Kullanma Amacına Göre Bacalar Dört Çeşide Ayrılır Duman bacaları Havalandırma ve gaz bacaları Çöp bacaları Tesisat bacaları Duman Bacaları Bina içinde ocak, soba ve kalorifer kazanlarında yakılan yakıtların gazlarını bina dışına atmak için inşa edilen kanallardır. Duman Bacası Yapımında Uyulacak Genel Esaslar Baca mutlaka iç duvarda yapılmalı, dış duvarda yapılması gerekirse baca ile dış yüzey arasında boşluk bırakmalı veya baca duvarı en az bir tuğla kalınlığında alınmalıdır. Duman bacaları düşey örülmeli, eğik örülmesi gerekiyorsa en çok 60 ̊ meyil verilebilir. Baca kesiti yuvarlak veya kare olmalı, dikdörtgen kesit seçilirse kenar oranları 2/3 ü geçmemelidir. Baca içi düzgün ve pürüzsüz olmalı, aksi halde kurum tutar. Baca kesiti meydana gelen dumanı alabilecek ölçüde olmalı. Bir soba için en küçük kesit alanı 100cm2 alınmalıdır. Kesitin fazla geniş olması da baca çekişini düşüreceği için mahzurludur. Kesitin fazla geniş olması da baca çekişini düşüreceği için mahzurludur. Bir bacaya en fazla 4 soba bağlanabilir. Ancak her soba deliği arasında 30cm aralık bulunmalıdır. Kalorifer bacalarına soba bağlanmaz. Bacaların içlerinin temizlenmesi için döşemeden 60-90cm yükseklikte 18-20cm’lik bir delik bırakılır. Bacaya kar ve yağmur sularının girmesini önlemek için bacanın üzerine baca şapkası yapılamalıdır. Baca, çekişinin düzgün olabilmesi için çatının en yüksek yerinden 50 cm daha yükseğe çıkarılmalıdır. Bu husus komşu binaya göre de dikkate alınmalıdır. Çatı meyline göre, mahyadan aşağıda kalan bacaların yüksekliği çatı yüzeyinden 120cm, dik doğrultuda 150cm kadar alınmalıdır. Bacanın çatı üzerindeki kısmı 150cm’yi geçtiği zaman rüzgarla yıkılmaması için çember ile sarılmalı ve çatıya bağlanmalı. Baca deliği kesişen iki duvar arasında bırakılacak ise, delik köşeden ¼ veya ½ tuğla uzakta düzenlenmelidir. Bacanın derzleri iyice doldurulmalı ve hava alması önlenmelidir. Resim 1- Baca Hesabı ve şekilleri Resim 2- Baca İmalat Şekilleri Yüksek binalarda baca duvarları çok yer kaplamakta faydalı olan azalmaktadır. Planda ki baca alanını en aza indirmek için özel bloklarla şönt baca sistemi düzenlenir. Bu sistemde her bölümün bacası bir kat yükseklikten sonra ana bacaya bağlanır. Mahzurlu yönü kat bacalarının temizlenme zorluğudur. (Şönt bacalarının ateş bacası olarak kullanılması imar yönetmeliklerince yasaklanmıştır.) Havalandırma, doğalgaz şofben ve mutfak kokularını atmak için kullanılırlar. Yüksek binalarda baca duvarları çok yer kaplamakta faydalı olan azalmaktadır. Planda ki baca alanını en aza indirmek için özel bloklarla şönt baca sistemi düzenlenir. Bu sistemde her bölümün bacası bir kat yükseklikten sonra ana bacaya bağlanır. Mahzurlu yönü kat bacalarının temizlenme zorluğudur. (Şönt bacalarının ateş bacası olarak kullanılması imar yönetmeliklerince yasaklanmıştır.) Havalandırma, doğalgaz şofben ve mutfak kokularını atmak için kullanılırlar. Resim 3- Şönt Baca Sistemi Havalandırma Ve Gaz Bacaları Bina içi bölümlerinde kirlenen hava ile kokuları, yanmış gaz artıklarını dışarıya atmak için yapılan kanallardır. Dışarıya pencere açma imkanı bulunmayan banyo ve hela gibi bölümlerde havalandırma yapabilmek için müşterek bir yerde bir kanal bırakılır. Banyo ve hela vasistaslı bir pencere ile bu kanala bağlanır. Yapılacak bacanın kısa kenarı 40cm veya daha fazla, kenar oranları 1/3 alınmalıdır. Bir insan saatte ortalama olarak 20dm ³ karbon asidi ve 40gr su buharı çıkarır. Kapalı hacimlerdeki hava bu oranlarda kirlenir. Büyük bir şahıs için saatte 32cm ³, çocuk için 15cm ³ temiz hava gereklidir. Pencereli bölümlerde hava saatte 1,5-2 defa değişir. Bunun için büyükler için ortalama 16-24 m³, küçükler 8-12m ³ temiz hava yeterlidir. Penceresiz yerlerde havalandırma tesisatı yapmalıdır. Baca içi temiz ve düzgün olursa kesiti 20 *20 cm² ve 400cm² alınabilir. Müşterek kullanılacak ise her bölüm için 400cm² ayrıca ilave edilmelidir. Mutfak ve benzeri yerlerin havalandırması ve şofben gazının dışarıya atılması için daha dar kesitli baca yapılır. Şofben bacaları, içerisi çimento harcıyla sıvanırsa tuğla ile örülebilir. Tuğla yerine özel olarak hazırlanmış künk veya asbest borular kullanılır. Bu boruların içleri sırlı olursa gaz, bacayı daha kolay terkeder. Resim 4- Baca Bağlantıları Tesisat Bacaları Binalarda yapılan tesisatın boru ve kablolarının kolaylıkla geçmesi için yapılan boşluklardır. İhtiyaca göre dik eğik ve yatay olarak inşa edilirler. Tesisat döşendikten sonra üzerine rabis teli çekilir ve üzeri sıvanarak kapatılabilir. Kanalın önü kapaklı olarak yapılabilir. Daha büyük tesisatlarda bacalar ışıklı ve asansörlü yapılır. Tesisat, binanın diğer bölümleri için yapılan havalandırma ve ışıklandırma bacasından geçirilerek müşterek kullanılabilir. Çok büyük binalarda ise binanın tesisatına ait kat teşkil edilir. Bu katlar, içinde yürünebilecek ve gerektiğinde tamiratın kolaylıkla yapılabileceği büyüklükte olur. Resim 5- Havalandırma-Tesisat Müşterek Bacası Çöp Bacaları Çok katlı binalarda, her kattaki çöplerin kolaylıkla toplanıp atılması için yapılan düşey kanallardır. Her kattan bacaya çöp atma kapakları açılır. Bacanın üzerinde, tıkandığında temizlenmesi için, fırça ağırlık bulunur. Ayrıca kokuyu gidermek için bacadan çatıya açılan havalandırma deliği bulunur. Çöp bacası binanın ortak bir yerinde düzenlenmeli Baca kesiti kare veya dikdörtgen olabilirse de iç yapı 45cm yuvarlak olmalı Baca kesiti daralmadan, baca yüksekliğince devam etmelidir. Baca içinin çimento harcı ile sıvanması veya çinko ile kaplanması gerekir. Çöp atma kapakları döşemeden 60-90cm kadar yükseklikte olmalı. Bacanın çatı üstüne açılan havalandırma bacası bulunmalı. Temizleme fırçası tertibatı basit olmalı. Çöplerin aşağıda toplanabileceği yeterli büyüklükte vagon veya bidon bulunmalıdır. Resim 6- Çöp Bacası Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı(2006). İnşaat Teknolojisi. Bacalar. https://megep.meb.gov.tr adresinden alınmıştır.
Kaba Yapı
Tuğla Duvar Örgü Tipleri
Tuğla Duvar Örgü Tipleri Düz Örgü Bu örgü yalnız 1\2 tuğla kalınlığında yapılan ve yük taşımayan bölme duvarlar ve bacaların örülmesinde kullanılır. Düz diziler üst üste getirilerek ve sıraların dik derzleri yarım tuğla kaydırılarak yapılan örgüdür. Resim 1- Düz Örgü Resim 2- 1\2 Tuğla kalınlıkta duvar (düz örgü) Kilit Örgü Düz ve özellikle kavisli olarak yapılan yalnız 1 tuğla kalınlığındaki duvarlarda uygulanan bu örgüde tuğlalar kilit dizilerle ve birbiri üzerinden çeyrek tuğla kaydırılarak konur.Duvarın düz bitirilmesi ve çeyrek tuğla bağlantılarının sağlanabilmesi için birinci sıra uçtan itibaren tam kilit dizi ile başlanır ve ikinci sırada düz bitirilen uca iki adet düz üç çeyrek (3\4) tuğla konulur. Resim 3- Kilit Örgü Şaşırtma Örgü Bir tuğla ve daha kalın duvarların yapımında en çok uygulanan örgüdür. Genellikle normal tuğlalarla yapılan duvarlarda, duvar örgüsü denildiğinde bu örgü anlaşılır. Kilit ve düz sıralarla 19 cm kalınlıkta yapılan bu örgüde dik derzler birbiri üzerine çeyrek tuğla kaydırılarak bağlantı sağlanır. Duvarın düz bitirilmesi ve çeyrek tuğla bağlantılarının sağlanabilmesi için birinci sıra uçtan itibaren tam kilit dizi ile başlanır ve ikinci sırada düz bitirilen uça, iki adet düz üç çeyrek (3\4) tuğla konulur. Resim 4- Şaşırtma Örgü Düz Kılıç Örgü Yük taşımayan yüksekliği ve uzunluğu az olan bölme duvarlarında ve genellikle kılıç örgü ile kaplama yapılır. Düz kılıç diziler üst üste getirilerek ve sıraların dik derzleri yarım tuğla kaydırılarak yapılan örgüdür. Resim 5- Düz Kılıç Örgü Kotana Örgü Kotana örgü, kilit örgü ile aynı özellikleri gösterir ve aynı yerde kullanılır. Kotana örgünün tek farkı dik ve düz kılıç konan tuğlalarla yapılmasıdır. Resim 6- Kotana Örgü Boşluklu Duvar Örgüleri Bina içinde ısı ve rutubet bakımından iyi bir yalıtım sağlamak için, duvarlar iki duvar olarak örülür. Arada kalan hava boşluğu rutubetin iç duvara geçmesini önlediği gibi, ısı değişikliklerine karşı iç hacmi korur. Bu örgü düz ve kilit kılıç sıralarla yanları çeyrek tuğla veya yarım tuğla kalınlığında yapılabilir. Boşluğu meydana getiren ve karşılıklı duran duvar sıraları birbirine araya konulan metal kenetler veya kilit tuğlalarla bağlanır. Tuğla Duvar Dizileri Tuğla ile duvar yapılırken tuğla duvar arasında, tuğlaların uç uca ve yanyana düzgün bir şekilde sıralanmasına dizi veya sıra denir. Tuğlanın konum şekillerine göre dizi çeşitleri şunlardır. Resim 7- Tuğa Dizi Şekilleri Tuğla Duvarın Şekli ve Konumları Kapı-Pencere Dişleri Dış duvarları tuğla ile yapılan binalarda, kapı ve pencere boşluklarının kenarlarındaki çıkıntılara diş denir. Kapı ve pencere dişleri, telore kasaların duvara kuvvetli bağlanmalarını sağlamak ve kasa kenarlarından havanın geçmesini önlemek üzere yapılır. Dişlerin kalınlığı genellikle yarım tuğladır. Uzunlukları ise pencerelerde çeyrek, kapılarda çeyrek veya yarım tuğladır. Pencereler çift yapıldığında kasa detayına göre, çeyrek veya yarım tuğla uzunluğunda çift diş yapılır. Ahşap kapı ve pencere kasalarının duvara bağlanabilmesi için boşlukların kenarları örülürken ahşap takozlar kullanılır. Takoz sayısı, pencerelerde yüksekliğine göre en az iki adet ,kapılarda üç adet alınır. Ahşap takozlar, tuğla boyutlarına uygun ve yamuk kesitinde hazırlandıktan sonra katran veya bitüme batırılarak izole edilir, çürümesi önlenir. Yarım tuğla kalınlığındaki katran katran ve bitüme batırılarak izole edilir, çürümesi önlenir. Yarım tuğla kalınlığındaki duvarlarda takozlar düz tuğla gibi boylamasına, bir tuğla ve daha kalın duvarlarda kilit tuğla gibi enlemesine konulur. Metal kasaların kullanıldığı yerlerde, metal ankraj levha veya çubukları kullanılır. Resim 8-Kapı ve pencere kenarlarındaki takozların konumları Resim 9- Duvarda pencere dişi bırakılması Resim 10- Duvarda pencere dişi bırakılması Köşe Birleşmeleri Dik açılı köşe birleşmeleri Birbirine 900 lik açı ile birleşen duvarlardır. Dik açılı köşe birleştirmeleri yapılırken üç kurala dikkat edilmelidir. Duvarlardan birinin, genellikle daha ince olanın birinci sırası köşeye kadar devam ettirilir. Buna devam eden sıra denir. Diğer duvarın aynı sırası yanaştırılır ve buna yanaşan sıra denir. Bir tuğla veya daha kalın olan duvarlarda devam eden sıranın sonuna, duvar kalınlığı kaç yarım tuğla ise o kadar düz üç çeyrek tuğla konulur ve düz dizi devam ettirilir. Diğer duvar sırası kilit dizi ile yanaştırılır. Dik açılı köşe birleştirmelerine önden ve yandan bakıldığında aynı sırada bir düz dizi, diğeri kilit dizi olarak görülür. Yarım tuğla kalınlığındaki duvarların köşe birleşmelerinde devam eden sıra tam tuğla ile başlar ve devam eder. Diğer duvarın sırası da düz dizilerle yanaştırılır. Devam eden sıranın içteki ilk dik derzi iç köşeden itibaren çeyrek veya üç çeyrek tuğla ileride olmalıdır. Resim 11- Dik açılı köşe birleşmelerinde üç genel kural Resim 12-Tuğla duvarların dik açılı köşe birleşmeleri Geniş açılı köşe birleşmeleri Geniş açılı köşe birleşmelerinde, birleşen duvar kalınlıkları ile aralarında teşkil eden geniş açı belirtilir. Bu tür duvarlar, üç kurala uyularak yapılır. Duvarlardan birinin birinci sırası düz dizi ile devam ettirilir. Diğer duvarın aynı sırası kilit dizi ile yanaştırılır. Devam eden sıranın sonuna konan tuğlanın uzunluğu (a) ve genişliği (b) arasında,a=b+1\4 T,veya a=b-1\4 T bağlantı olmalıdır. Devan eden sıranın iç köşesindeki ilk dik derz, çeyrek veya üç çeyrek tuğla ileride olur. Yanaşan sıranın ilk dik derzi köşeden geçer. Yarım tuğla kalınlığındaki duvarlarda ise devam eden sıranın ilk dik derzi, yarım tuğla ileride olmalıdır. Resim 13-Tuğla duvarların geniş açılı köşe birleşmeleri Dar açılı köşe birleşmeleri Tuğla duvarlarda dar açılı köşe birleşmeleri aşağıdaki kurallara uygun olarak örülür. Duvarlardan birinin birinci sırasında, yalnız dıştaki düz dizi köşeye kadar devam ettirilir. Diğer duvarın aynı sırası bu düz diziye yaklaştırılır. Devam eden sıranın sonuna konulan düz tuğlanın uzunluğu (a) ve genişliği (b) arasında, a=b+1\4 T veya a=b-1\4 T bağlantısı olmalıdır. Devam eden sıranın iç köşesindeki ilk dik derz, çeyrek veya üç çeyrek tuğla ileride olur ve yanaşan sıranın ilk derzi köşeden geçer. Yarım tuğla kalınlığındaki duvarda ise devam eden sıranın ilk dik derzi yarım tuğla ileride olmalıdır. Resim 14- 1 T Duvarda dar açılı birleşme Tuğla duvarların saplanmaları Tuğla duvarlarda saplanmalar, çoğu zaman dik açılı köşeler meydana getirir. Bu durum nadiren dar veya geniş açı ile saplanan duvarlarda da olabilir. Saplanan duvarlar kalınlıklarına ve aralarındaki açıya göre isimlendirilir. Açılarına göre dik ve eğik saplanmalar olmak üzere iki kısma ayrılır. Dik saplanan tuğla duvarlar Dik saplanan tuğla duvarlar örülürken üç kurala uyulması gerekir. Birinci sırada saplanan duvar düz dizi ile devam ettirilir, sonuna duvar kalınlığı kaç yarım tuğla ise o kadar düz üç çeyrek tuğla konur. Diğer duvarların aynı sırası kilit dizilerle yanaştırılır. İkinci sırada, birinci sırada yanaştırılan esas duvar düz dizi ile devam eder ve saplanan duvar, kilit dizi ile yanaştırılır Saplamanın iç köşesinde devam eden sıraların ilk dik derzi çeyrek veya üç çeyrek tuğla ileride olur. Resim 15- 1 T duvarın 1 1\2 T duvara dik saplanması Farklı kalınlıktaki duvarlarda dik saplanma Resim 16- 1 1\2 T duvarın 1 1\2 T duvara dik saplanması Eğik saplanan tuğla duvarlar Eğik saplanan tuğla duvarlar örülürken üç kurala uyulması gerekir. Birinci sırada esas duvar kilit dizilerle devam ettirilir ve eğik saplanan duvar düz dizi ile yanaştırılır. İkinci sırada esas duvarın dışındaki düz sırası devam ettirilir ve eğik saplanan duvar kilit dizi ile esas duvarın düz sırasına yanaştırılır. Devam eden sıraların iç köşedeki ilk dik derzleri, çeyrek veya üç çeyrek tuğla ileride olur. Yarım tuğla kalınlığındaki duvar, düz sıra ile yapılır Resim 17- Duvarlarda eğik saplanma Dik ve Eğik kesişmeler Binaların iç duvarları birbirleriyle bazen dik kesişir bazen eğik kesişir. Duvarlar, kalınlıklarına ve aralarında teşkil ettikleri açılara göre isim alırlar. Kesişen duvar yapılırken aşağıdaki örgü kurallarına uyulur. Birinci sırada kesişen duvarlardan biri düz dizilerle devam ettirilirken diğeri kilit dizi olarak buna yanaştırılır. İkinci sıranın teşkilinde, birinci sırada yanaşan duvar düz dizilerle devam ettirilir ve diğer duvar kilit dizi ile yanaştırılır. Devam eden sıraların iç köşelerindeki ilk dik derzler, çeyrek veya üç çeyrek tuğla ileride olur. 1\2 T duvarın 1\2 T duvarla dik kesişmesi 1 T duvarın 1 T duvarla dik kesişmesi 1 T duvarın 1 1\2 T duvarla dik kesişmesi Resim 18- Tuğla duvarların dik kesişmeleri Resim 19-Tuğla duvarlarda eğik kesişmeler Ayaklı tuğla duvarlar Üzerine fazla yük binen duvarlar, ayaklı duvar olarak yapılır. Duvarda oluşturulan ayak, duvarın köşesinde veya ortasında olabilir. Taşıyıcı nitelikte yapılan çıkıntılar, uzun bir duvarın belirli yerlerinde kesitini büyüterek duvarın üzerine gelen kiriş ve çatı makası elemanlarının yükleri taşıttırılabilir. Süsleyici nitelikteki çıkıntılar, duvardaki yeknesaklığı gidermek, düşey hatlar ve bölge tesirleri ile görünüşünü güzelleştirmek amaçlı da tertip edilebilir. Ayak teşkil eden çıkıntıların genişlik ve uzunlukları değişmekle beraber yarım tuğla veya katları olarak alınır. Ayaklı tuğla duvarların örülmesinde saplanan veya düz biten duvarlardaki örgü kurallarına uyulur. Köşede 1 Tx1 T ayak Köşede 2 Tx2 T ayak Köşede 1 1\2 Tx1 1\2 T ayak Resim 20- Köşede ayaklı duvarlar Ortada 1 Tx1 ayak Ortada 2 Tx2 T ayak Resim 21-Ortadan ayaklı duvarlar Tuğla sütunlar Kagir yığma yapılarda, kat yüksekliğince yük taşıyıcı veya süsleyici bir yapı elemanı olarak kullanılır. Kesitleri genellikle kare, dikdörtgen veya dişli, nadiren çokgen ve daire şeklinde yapılır. Çokgen ve daire kesitli olanlarda tuğlaların kesilmesi gerekir. Tuğla sütunların örülmesinde saplanan ve düz bitirilen duvarların örgü kuralarına uyulur. 1 Tx1 T 1 Tx1 1\2 T 1 1\2 Tx2 T 2 Tx2 T 2 Tx2 T dişli 2 1\2 Tx2 1\2 T dişi 2 Tx2 T dişli 2 Tx2 T çokgen 2 Tx2 T dairesel Resim 22-Tuğla sütunlar Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı(2015). İnşaat Teknolojisi. TUĞLA DUVARLAR . 04.04.2025 tarihinde https://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Tu%C4%9Fla%20Duvarlar.pdf adresinden alınmıştır.
Kaba Yapı
Harç ve Harç Tipleri
Harç ve Harç Tipleri Harç: Doğal ve kırma kumun içerisine, bağlayıcılar, su ve gerektiğinde katkı maddeleri eklenerek elde edilen karışıma harç denir. Yığma yapılarda doğal veya yapay taşların, etki eden kuvvetler karşısında dağılmaması, bir bütün olarak çalışabilmesi, yükleri zemine aktarabilmesi için birim bileşenleri bağlayan bir yapıştırıcı\bağlayıcı malzeme gerekmektedir. Örgü sonucu ortaya çıkan yığma duvarlarda bu işlev, duvar harcı tarafından üstlenir. Harcın görevi, yapı taşlarını bağlayarak duvarın tek bir eleman olarak çalışmasını sağlamaktır. Özetle, harcı; bağlayıcı maddeleri kum, katkı malzemesi ve suyla belirli oranlarda karıştırarak elde ederiz. Bu karışım, kimyasal reaksiyonlarla sertleşerek yapı malzemesi haline gelir. Duvarların basınç emniyet gerilmeleri, harç ile doğrudan ilişkilidir. Harç niteliği ne kadar iyi ise duvarın dayanımı da o denli artar. Harcın niteliği de kullanılacak harç bileşenlerinin niteliği ve oranı ile belirlenir. Bağlayıcı ve katkı maddelerinin miktarı, cinsi, karışım suyunun zararlı madde içerip içermemesi, harç yapımındaki özen vb. bu niteliği önemli ölçüde etkiler. Harç karışımına giren bileşenlerin oranı, hacim ve ağırlık türünden birimsel olarak belirtilir. Duvarın türü ve yeri harç türünü etkileyen bir faktördür. Örneğin, bodrum duvarlarında Afet yönetmenliği ve Alman standartları çimento harcını zorunlu kılmaktadır. Harçlarda genel bir yaklaşım olarak bağlayıcı maddenin ( kireç veya çimento ) 3-4 katı kadar kum, yeterli miktarda su ile karıştırılır. Harcın amacı, örgü duvarlarda birim bileşenleri iyi bir şekilde bütünleştirmektir. Harç kumunun iyi elekten geçirilmiş ve iyi karılmış olması, harç suyunun zararlı maddeler içermemesi, kullanım süresince çabuk sertleşmemesi, serleştikten sonra suya karşı dayanıklı olması gerekir. Duvar örülürken yapı taşları harcın suyunu emerek çabuk sertleşmeye ve yapıştırma\bağlama özelliğini kaybetmesine neden olur. O nedenle örgüye sokulan taşların su emme gücüne bağlı bir şekilde suda tutularak nemlendirilmesi doğru bir yaklaşımdır. Çok soğuk havalarda harcın bağlayıcılık özelliği azalır. Her iki durumda da duvarın basınç dayanımı düşer. Harç Türleri Ülkemizde “ TS 2848 Kagir Duvar Harçları” adlı standart, duvar harçlarını basınç dayanımlarına göre 5 sınıfa böldükten sonra harç bileşenlerinin türüne ve miktarına göre alt gruplara ayrılmaktadır. Kireç Harcı İç sıva için yeterli sağlamlıkta olduğundan, binaların içerisindeki sıvalarda kullanılır. Kireç harcının hazırlanmasında kum halka şeklinde yayılır. İçerisine kumun 1/3’ü kadar kireç hamuru konulur. Önce kireç hamuru su ile iyice eritilir ve sonra küreğin tersiyle iç taraftan başlanarak harç içeriye doğru karıştırılır. Harcın tamamı bu şekilde karıştırıldıktan sonra bir defada kürekle aktarılmak suretiyle kullanılmaya hazır duruma getirilir. Malzeme Miktarları Sıva Kumu……….……..1 m3 Sönmüş Kireç…….. 0,330 m3 Su…………….........140-170 lt Takviyeli Harç İç ve dış düz sıvaların yapımında en çok kullanılan harçtır. Kireç harcının içerisine harcın dayanıklılığını artırmak için çimento katılır. Çimento miktarı arttıkça kireç miktarı azaltılır. Çimento-Kireç karışımı harçlarda; harcın içerisindeki çimento miktarı arttıkça, harcın katılaşması hızlanır. Sıvanın dış tesirlere karşı dayanıklılığı artar. Harcın içerisindeki kireç miktarı arttıkça sıva yaparken harcın islenebilirliği yani yapışma özelliği artar. Harcın içerisindeki çimento miktarı azaldığından dış tesirlere karşı dayanıklılığı azalır. Çimento kireç karışımı oranı kullanma amacına uygun olacak oranda ayarlanmalıdır. Harcın hazırlanmasında, önce kireç harcı hazırlanır, çimento ise kullanılacağı zaman karıştırılır. Çimento karıştırılan harç 2-3 saat içerisinde kullanılmalıdır. Malzeme Miktarları Sıva Kumu……….……………..1 m3 Sönmüş Kireç……..0,150- 0,300 m3 Çimento….………………150-250 kg Su……………...................140-170 lt Temditli Harç Sıva yapımında çimento harcının kısa zamanda prize başlamasını önlemek, işlene bilirliğini artırmak amacıyla en az miktarda sönmüş kireç ilave edilerek elde edilen harçtır. Malzeme Miktarları Sıva Kumu……….……..1 m3 Sönmüş Kireç…….. 0,050- 100 m3 Çimento………..........350-500 kg Su…………….........120-170 lt Çimento Harcı Dayanıklı olması istenilen iç ve dış sıvaların yapımında kullanılır. Malzeme Miktarları Sıva Kumu……….……..1 m3 Çimento………..........350-500 kg Su…………….........140-170 lt Alçı Sıva Harcı Alçı, su ve rutubete karşı dayanıklı olmadığından genellikle iç sıvalarda kullanılır. Malzeme Miktarları Sıva Alçısı….........350-500 kg Su…………….........140-170 lt Kıtıklı Harç Bağdadi, kamış ve ahşap yüzeylere sıva yapımında kullanılır. Harcın yüzeye daha iyi yapışmasını sağlamak için, kıtık adı verilen keten lifler kullanılır. Kıtık, harcın içine doğranır, iyice karıştırılarak ahşap yüzeye uygulanır. Malzeme Miktarları Sıva Harcı…......... 1 m3 Kıtık……............6-10 kg Özel Harçlar Bina içinde ve dışında; izolasyon, dekoratif veya özel amaçla kullanılan hazır sıva harçlarıdır. Genellikle fabrikada üretilip ambalajlanarak piyasaya sunulur. Her ürünün kullanımı farklı olduğundan, kullanma talimatı ambalaj üzerinde yazılıdır. Hazır Duvar Harçları Fabrikalarda, çeşitli kimyasal katkı maddeleri ve Portland çimentosu ekleyerek bu tür harçları hazırlarlar. Ustalar bu harçları iç ve dış mekanlarda, taş, tuğla ve farklı bloklarla duvar örerken kullanır. Hazır harçlar, içerisindeki kakı maddeleri nedeniyle suya, neme, ağır hava şartlarına ve dona karşı dayanıklıdır. Piyasada 30-40 kg lık torbalar içerisinde kuru karışım olarak satılır. Harç Hazırlama Esasları Harcın kıvamı, uygulama esnasında zorluk çıkartmaması bakımından önemlidir. İyi bir harcın kıvamı ne sulu ne de kuru olmalıdır. Tuğlayı harcın üzerine koyduğunuzda harç hemen çökmemeli, hafif tokmaklamaya müsaade etmelidir. Harcın kıvamını tayin etmek için bir çelik mala üzerine, karışım yapılmış harçtan bir miktar alınır. Mala hafifçe yana doğru eğilir. Harç malanın üzerinden yavaşça kayar ve malada harç izi bırakmazsa harç kullanılmaya uygun kıvamdadır. Harçta Kullanılan Malzemeler Kum; Tabiattaki taşların çeşitli şekillerde parçalanmasıyla meydana gelen, tane iriliği 7 mm yi geçmeyen parçalardır. Ustalar, kumları tane çapına göre ince (0-1 mm), orta (0-2 mm) ve iri (0-4 mm) olarak sınıflandırır. İyi bir kum, parmaklar arasında ovulduğu zaman bir hışırtı çıkarmalı, avuç içinde sıkıldığında top halinde kalmamalı ( kum içerisinde kil varsa top halinde kalır ).Ayrıca avuç içerisinde kilden bir tabaka kalmamalıdır. Çok fazla köşeli ve üzeri cilalı gibi parlak olmamalıdır. Kireç; Genellikle kireç ve takviyeli harçlarda bağlayıcı olarak, ayrıca kireç badanalarında kireç kullanırlar. Bu uygulamalarda, TS 30, 31, 32 ve 33 standartlarına uygun kireci tercih etmelidirler. Hava kireçleri piyasa da beyaz kireç, dolomit kireci ve su kireci olarak bulunurlar. Renkleri beyaz ve beyazımtıraktır. Harç yapım kuralları Harç yapmadan önce ustalar, çalışma alanını mutlaka temizlemelidir. Ustalar, harç yapacakları yeri önceden ıslatmalıdır. Harç kumu, istenilen tane boyutunda ve temiz olmalıdır. Harca yeteri kadar kum, kireç, su ve istenirse çimento katılmalıdır (TS EN 998). Ustalar, harç yapımında iyi söndürülmüş kireç kullanmalıdır. Ayrıca, temiz ve berrak su tercih etmelidirler. Çimento harcı prizine çabuk başladığı için, ustalar kuru karışımdan yalnızca ihtiyaç kadar harç almalıdır. Yapılan harç prize başlamadan tüketilmelidir. Melez harçlarda, harcın kullanılma süresine göre ustalar kireç eklemelidir. Kıvam Harcın işlenebilme yeteneğine denir. Bu tabir beton harcında kullanıldığı gibi sıva harcı için de kullanılmaktadır. Harcın, kullanım amacına uygun yoğunlukta olması anlamına gelir. Kıvam Çeşitleri: Plastik Kıvam Akıcı Kıvam Plastik Kıvam Çelik malaya aldıklarında harç dağılmadan ve akmadan duruyorsa, onu plastik kıvamda hazırlanmış kabul ederiz. Harç yapıldıktan sonra koni şeklinde toplandığında, dağılmadan durur. Akıcı Kıvam Çelik malaya alındığında dağılan ve bir miktar akan harcı, akıcı kıvamda hazırlanmış kabul ederiz. Harç yapıldıktan sonra koni seklinde toplandığında dağınık durur. Kaynak: Gürer, C. (2008). Sıvalar. [PDF belgesi]. http://www.cahitgurer.com/FileUpload/ks172985/File/yapi_teknolojileri_ii_ders_3_sivalar.pdf adresinden edinilmiştir.
Kaba Yapı
Karma ya da Kompoze Duvarlar
Karma ya da Kompoze Duvarlar İki ayrı cins kârgir duvarın bir arada uygulanmasıdır. Örneğin, kaba yonu taş duvar ile tuğla, beton briket ve tuğla duvarları birlikte kullanabiliriz. Kesme taş ve tuğla, taş-briket veya kireç-kumtaşı ile beton briket gibi iki ayrı malzemeyi bir arada uygulayabiliriz. Genellikle “Horasan Harcı” adı verilen bağlayıcı malzemelerle ördüğümüz bu duvarlarda, ön ve arka yüzlerde iyi görünüm sağlamak için kalınlık en fazla 10 narinlik derecesinde olmalıdır. Ayrıca, duvar kalınlığı her bir taş tabakasının en küçük kalınlık sınırlarının toplamından az olmamalıdır. Aşağıdaki şekillerde tuğla hatıllı moloz taş duvar ve yatay-düşey tuğla tabakalı ince yonu taş duvar örnekleri görülmektedir. Resim 1-Hatıllı Moloz Taş Duvar ve Yatay-Düşey Tuğla Tabakalı ince yonu taş duvar Kaynak: Özdemir, İ. (2003). Yapı Elemanları Ders Notları. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/musa.sahin/107900/Mimarl%C4%B1k%20ve%20Bina%20Bilgisi%20Ders%20Kayna%C4%9F%C4%B1%201-14%20Hafta.pdf adresinden edinilmiştir.
Kaba Yapı
Beton ve Betonarme Duvarlar
Beton ve Betonarme Duvarlar Beton Duvarlar Genelde yığma yapılarda ve kârgir binalarda ve istinat duvarlarında temel ve bodrum kat duvarlarında, kalınlığı 20.00 cm. den az olmamak üzere uygulanan duvarlardır. Beton duvarlar: Beton blok duvarlar Dökme beton duvarlar; olmak üzere iki şekilde imal edilirler. Beton briket duvarlardaki esaslara benzer olarak yapılan blok duvarlar çoğunlukla 10 x 20 x 40 ; 20 x 20 x 40 ve 20 x 30 x 40 cm. boyutlarında dolu gövdeli düz örgü şeklinde 200-300 kg/m3 dozlu çimento harçlı imal edilmektedir. Yerinde dökme beton duvarlar ise yine 200 - 300 kg/m3 dozlu çimento harçlı betonun önceden hazırlanan kalıplar içerisine dökülmesi yoluyla yapılırlar. Ancak burada beton duvar bütün halinde olup örgü sözkonusu değildir. Betonarme Duvarlar: İstinat duvarları, yığma yapıların bodrum ve temel duvarları ile yük, moment taşıyan yerlerde duvarın boyutlarına uygun olarak hazırlanan kalıplar içerisine gerekli demir donatı yerleştirilerek betonarme betonu dökülmesi yoluyla uygulanan duvarlardır. "Perde Duvar" olarak tanımlanan bu tip duvarlara yukarıdaki şekillerde örnek verilmiştir. Resim 2- Betonarme Perde Duvar Resim 3- Betonarme Bahçe Duvarı Kaynak: Özdemir, İ. (2003). Yapı Elemanları Ders Notları. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/musa.sahin/107900/Mimarl%C4%B1k%20ve%20Bina%20Bilgisi%20Ders%20Kayna%C4%9F%C4%B1%201-14%20Hafta.pdf adresinden edinilmiştir.
Kaba Yapı
Panel Duvarlar
Panel Duvarlar Yalnız yük taşımayan bölme duvarlarında uygulanan ve hafif agregali betondan yapılmış, donatısız panellerden oluşan duvarlardır. Kalınlıkları 6,10,12,14,16,18 ve 20 cm., genişlikleri 60 cm. dir. Yükseklik ve boyları da duvar genişliği ile tavan yüksekliği kadar imal edilir. Panel duvarların diğer özellikleri alçı blok ve gazbeton duvarlarda anlatılanların benzeridir. Bağlayıcı malzeme olarak genellikle 250 - 300 dozlu çimento harcı kullanılmaktadır. Resim 1- Panel Duvar Kaynak: Özdemir, İ. (2003). Yapı Elemanları Ders Notları. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/musa.sahin/107900/Mimarl%C4%B1k%20ve%20Bina%20Bilgisi%20Ders%20Kayna%C4%9F%C4%B1%201-14%20Hafta.pdf adresinden edinilmiştir.