- Yaşam=Tasarım
- Her an yeni bilgi
Yapı TeknolojisiGüncel Konular
Kaba Yapı
Rampalar
Rampalar Bina, bahçe, arazi gibi yerlerde, kazı ve taşıma işlerinde, yayalarla motorlu veya motorsuz araçları belirli bir kottan diğer bir kota çıkartmak veya indirmek amacıyla yapılan; eğim açısı 240 ye, eğimi de 1 / 2.5 a kadar olan yollara "RAMPA" denilmektedir. Aşağıda ayrı ayrı şekilleri verilen rampalar esas itibariyle eğimlerine göre 3 e ayrılmaktadır: Az eğimli rampalar : Eğim açısı 60 ye ve eğimi de 1/10 a kadar olan, düz yüzeyli rampalardır. Resim 1. Az eğimli rampa Orta Eğimli rampalar: Eğim açısı 60 -100 arasında ve eğimi de 1/10 – 1/6 arasında olan, alçak rıht basamaklı ya da çıtalı rampalardır. Ustalar, rampanın yüzeyini beton, mozaik veya taş ile kapladıktan sonra, kaymayı önlemek için yüzeyi pürüzlendirir. Resim 2. Orta eğimli rampa Çok Eğimli rampalar: Eğim açısı 100 - 240 arasında ve eğimi de 1/6 – 1/2.5 arasında olan, alçak rıht basamaklı ya da çıtalı rampalardır. Bu rampalar taşıt çıkışına uygun olmayıp yaya için kullanılır; bu durumda rampada kaymayı önlemek için alçak rıhtlı basamaklar veya adım boylarına uygun aralıklarla çıtalar çakmak gereklidir. Resim 3. Çok eğimli rampa Kaynak: Özdemir, İ. (2003). YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr adresinden edinilmiştir.
Kaba Yapı
Asansör Teknolojisi
Asansörler Günümüzde çok katlı yapılarda katlar arası dikey ulaşımı sağlamak amacıyla, motor gücüyle çalışan ve halat-makara sistemleriyle donatılmış iletim kabinlerine asansör adı verilir. Bu sistemler, yalnızca konfor sağlamaz; aynı zamanda güvenli, hızlı ve ergonomik taşıma olanağı sunar. Asansörler, kullanım amacına göre genel olarak üç grupta incelenir: İnsan ve yük asansörleri Yük asansörleri Özel asansörler İnsan ve Yük Asansörleri Özellikle beş kattan yüksek binalarda, asansör kullanımı zorunlu hale gelir. Bu tür yapılarda, hem güvenliği artırmak hem de yangın riskine karşı koruma sağlamak amacıyla, asansör boşluğunu kalın ve kagir duvarlarla çevreleriz. Ayrıca, makine dairesini yangına dayanıklı malzemelerle yalıtarak sisteme entegre ederiz. Bu noktada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise kabin ölçüleridir. Asansör kabini, en az 1.20 x 2.10 m taban alanına sahip olmalıdır. Bununla birlikte, sistemin güvenli çalışabilmesi için en üst katta kabinin üzerinde; en alt katta ise altında en az 1.00 m boşluk bırakmak gerekir. Bu boşluk, kabinin bir saniyede alacağı mesafeye denk düşer. Öte yandan, tek bir asansör kovasına en fazla üç kabin yerleştirilebilir. Her bir kabini ara duvarlarla ayırarak güvenliği sağlarız. Ayrıca, 12 cm'den fazla çıkıntı yapan parçaları duvar içine gizleyerek kabin geçişlerini engellemeden sistemin bütünlüğünü koruruz. Kapı güvenliği açısından ise, kabin giriş kapılarını mümkünse demirden üretiriz. Ateşe dayanıklı bu kapıların üzerindeki pencereleri ise, en az 15 cm genişliğinde arma cam ile donatırız. Diğer yandan, kapı genişliğini kabin genişliği ile eşitler, yüksekliklerini ise 1.80–2.00 m aralığında tasarlarız. Kapılar dışa doğru açılmalı ve sürgülü kapılarda ön kenardan en az 8 cm mesafe bırakılmalıdır. Ayrıca, her kabine kumanda tertibatı ve üstte acil çıkış kapağı ekleriz. Bununla birlikte, her asansör grubunun en üst katına, tercihen çatıya, bir makine dairesi yerleştirmek zorunludur. Resim 1- İnsan ve Yük Asansörü Yük Asansörleri Yalnızca yük taşımak amacıyla tasarlanan bu asansörlerde, kabin ya da platform boyutlarını ve motor gücünü, taşıyacağımız en ağır yüke göre belirleriz. Genellikle iki ana sınıfa ayırırız: Ağır yük asansörleri Hafif yük asansörleri Özel Asansörler "Lift" olarak da bilinen bu grupta, taşınabilir, sökülüp tekrar monte edilebilir yapı asansörleri yer alır. Ayrıca, değirmenler için frenli asansörler ile mutfak ve servis asansörlerini de bu grupta değerlendiririz. Bu asansörleri, dikey, eğimli veya özel tasarımlı raylı sistemlerle çalışacak biçimde projelendirip uygularız. Asansörlerin Taşıma Gücü ve Seyir Hızları İnsan Asansörleri 4, 6, 10, 16 ve 25 kişilik seçeneklerle projelendirilir. Ağır Yük Asansörleri 300, 800, 1000, 1250, 1600, 2000, 3000 ve 5000 kg taşıma kapasitelerine sahiptir. Hafif Yük Asansörleri 50 - 100 kg aralığında taşıma kapasitesi sunar. Asansör Seyir Hızları Asansör Türü Seyir Hızı İnsan asansörleri 0.80 m/sn Hızlı asansörler 1.20 - 3.00 m/sn Paternosterler 0.30 m/sn Ağır/hafif yük asansörleri 0.40 m/sn Eğimli asansörler 0.10 m/sn Paternoster Asansörler Sürekli hareket hâlinde çalışan bu tip asansörler, bakım ve işletme maliyetlerinin düşüklüğü sayesinde avantaj sunar. Özellikle iniş-çıkış trafiğinin yoğun olduğu iş merkezleri ve ticaret binalarında bu sistemi tercih ederiz. Kaynak: Özdemir, İ. (2003). YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr adresinden edinilmiştir.
Kaba Yapı
Tenekecilik Teknolojisi
Tenekecilik İşleri Yağmur, su, kar, buz, çiğ ve diğer atmosferik olayların çatı, baca, duvar ve taşıyıcı yapı elemanlarına zarar vermesini, alt yapıya sızmasını önlemek amacıyla çatılarda yapılan imalatlara "Tenekecilik İşleri" denilmektedir. Tenekecilik işlerinde genellikle pasa dayanıklı (10-12 numara, 80x200 ya da 100x200 cm. lik) çinko levhalar, son zamanlarda da PVC esaslı boru, oluk, levha ve elemanlar kullanılmaktadır. Çinkonun yoğunluğu da 7.17 – 7.20 kg/m2 dir. Çinko levhalar düzgün, dalgasız ve mavimsi gri renkte büküldüğü zaman kırılmayan üzerinde küçük delik ya da kılcal çatlak bulunmayan iyi malzemeden yapılmalıdır. Çinkonun mıknatıstan etkilenip etkilenmediğini anlamak ya da galvanizli sac levhadan farkını ayırdetmek için "Mıknatıs Deneyi" yapılmalıdır. Ayrıca çinko, çimento, yaş kireç, asitli su ve oksidasyondan da etkilenmekte ve zarar görmektedir. Çinko levhaların numaralarına göre olması gereken kalınlık ve ağırlıkları aşağıdaki tabloda verilmiştir. ÇİNKO NO: Kalınlık (mm) Ağırlık (kg/m2) 10 0.50 3.50 11 0.58 4.06 12 0.66 4.62 13 0.74 5.48 14 0.82 7.74 Tablo 1: Çinko Levhaların No, Kalınlık ve Ağırlıkları Çinko levhalar ya lehimle ya da kenet yapılarak birleştirilirler. Eğer lehimle birleştirme yapılıyorsa lehimin içerisinde % 33 kalay + % 67 kurşun bulunmalıdır. Lehim ek yerlerinde zaman zaman açılmaların olmaması için geniş yüzey birleşimlerinde "kenet" tercih edilmelidir. Çatılarda uygulanan başlıca tenekecilik işleri şu 4 gurupta toplanmaktadır: Dereler Oluklar Duvar ve baca dipleri Borular Dereler Çatı yüzeylerinin birleştiği ve çukur oluşturan kırık noktalarına dere adı verilir. Bu alanlarda suyun birikmesini ve sızmasını önlemek amacıyla, mutlaka uygun malzeme ve teknikle uygulama yapılmalıdır. Bu doğrultuda, söz konusu yerlerde en az 14 numara çinko kullanılarak dere imalatı gerçekleştirilmelidir. Öncelikle, çinko dereyi yerleştirmeden önce, çatı döşemesi üzerine 1.00 m genişliğinde bir kat bitümlü karton serilmelidir. Böylece, alt tabakada ilave su yalıtımı sağlanmış olur. Ardından, çinko dere bu yüzeyin üzerine oturtulmalıdır. Aşağıda şekli verilen dere çinkosunun genişliği en az 66.00 cm olmalıdır. Ayrıca, çinko levhalar arasında sızdırmazlık sağlamak amacıyla, levhaları 5.00 cm bini payıyla yerleştirmek gerekir. Bu birleşim noktalarını ise 1.50 mm kalınlığındaki lehimle birleştirerek su geçirmez hâle getirmek önem taşır. Diğer yandan, saçağa denk gelen en alt çinko parçası yanlardan çivilenmeli ve yağmur oluğunun içine doğru kıvrılarak yerleştirilmelidir. Bu sayede, yağmur suyu kontrollü biçimde tahliye edilir. Dere boyunca çinkonun yan kenarları yukarıya doğru kenet yapılarak kıvrılmalıdır. Böylece, suyun yanlardan taşması veya sızması önlenir. Ayrıca, bu kenetlere "yaka" adı verilen baskı parçaları bağlanmalıdır. Bu parçalar da 14 numara çinkodan üretilmeli ve kiremit altında kalan kaplama tahtalarına çiviyle sabitlenmelidir. Özellikle şet çatılarda, iki çatı yüzeyinin birleştiği yerlerde oluşturulan oluk tipi derelerde dikkat edilmesi gereken bir diğer husus da boyutsal ölçülerdir. Bu tür olukların derinliği en az 30.00 cm, genişliği ise en az 25.00 cm olmalıdır. Bu ölçüler, yağmur suyunun birikmeden tahliye edilmesini sağlar ve su izolasyonunun sürekliliğini garanti eder. Resim 1. Çatıda Dere Duvar ve Baca Dipleri Çatı kontrol (muayene) pencereleri, Çatı fenerleri, alin (Atina) duvarları ve baca dipleri en az 12 numaralı çinkoyla kaplanmalıdır. Yatay yüzey üzerinde en az 10.00 cm. bindirmeli olarak kaplanan çinko sıvasız duvar dibinden döndürülerek 25.00 cm. yüksekliğe kadar çıkartılmalıdır. Duvar ve baca dibi çinkolamasına ait şekiller aşağıda verilmiştir. Çinkonun çatı yüzeyi üzerine gelen kenarı yaka ile kenetli birleşim yapılarak baskı altına alınır. Öncelikle, yakanın bir kenarını çatı yüzeyine çivileyerek sabitlemek gerekir. Ardından, çinko levhanın diğer kenarını alttaki bitümlü kartonla birlikte dikkatlice döndürerek duvar derzine yerleştirmek önemlidir. Bu işlemi tamamladıktan sonra, 8.00 cm genişliğindeki çinko yakayı üzerine oturtarak sıkıca baskı altına almak gerekir. Son olarak, bu yakayı kancalar yardımıyla duvara sabitleyerek sistemin dayanıklılığını artırmak mümkün olur. Resim 2. Duvar ve Baca dini çinkolanması Oluklar Çatı örtüsünden süzülen yağmur ve kar sularının düşey yağmur borularına aktarılması amacıyla çoğunlukla 12 numara çinkodan yapılan elemanlar olup suyun oluklara kolay akmasını teminin saçak ortalarından her iki tarafa doğru en az % 0.3 eğim verilmesi gerekmektedir. Oluklar; Asma oluklar, Gizli oluklar olmak üzere iki şekilde yapılırlar. Asma Oluklar: Çepeçevre Çatı kenarlarında 5x30 mm. Kesitli, galvanizli ya da boyanmış lama demirlerinden yapılmış kelepçeler üzerine oturtulan, 50-70 cm. aralıklarla ahşap kaplama ya da çıtalar üzerine vidalarla bağlanan çinko elemanlardır. Oluklar kelepçelere tırnaklarla, tırnaklar kelepçelere ve kelepçeler de örtü altı kaplamasına vida veya perçinlerle bağlanırlar. Oluk levhaları, ek yerlerinde birbirlerine 3.00 cm. kadar bindirilir ve her iki tarafından en az 1.50 mm. kalınlığında, su sızdırmayacak şekilde lehimlenir. Fazla suyun oluktan taşmasını önlemek üzere oluk diş kenarının içteki saçak seviyesinden en az 1.00 cm. daha Aşağıda yapılması, oluğun Çatı tarafındaki kenarına 25.00 cm. genişliğinde çinko etek geçirilmesi, eteğin bir kenarının oluğa kenetle ve diğer kenarının da yukarıya kıvrılarak raptiyelerle kaplama tahtasına 50 cm. de bir bağlanması gerekmektedir. Asma oluğa ait şekil ve oluk kesitleriyle çinko çap ve numaraları aşağıdaki şekil ve tabloda verilmiştir Çatı Alanı (m2 ) Oluk Kesiti (cm2 ) Oluk Çapı (mm) Çinko Numarası 25-50 45 90 12 50-75 60 110 12 75-100 80 130 12 100-150 120 155 12 150-200 150 185 12 200-300 250 240 14 NOT: Çatı alanı, bir oluğa su taşıyan çatı yüzeyinin yatay iz düşüm alanıdır. Tablo 2. Çinko oluklarla ilgili ölçü değerleri Resim 3. Asma Oluklar Gizli Oluklar: Çatı saçaklarında, çatıyı gizlemek amacıyla alın (atika) duvarı yapılır. Çatı eğimi ile alın duvarı birleşiminde kare veya dikdörtgen kesitli gizli oluklar yer alır. Bu oluklar, düşey yağmur boruları ile alın duvarı içinden yağmur haznesine bağlanır.Soğuk ve yağışlı bölgelerde bu oluklar donma riski nedeniyle tercih edilmez. Donan kar, suyun akışını engelleyip çatı altına sızma tehlikesi yaratır. Gizli oluk yapımında önce oluk altına kaplama tahtası yerleştirilir. Üzerine bitümlü karton serilip çinko tabaka oturtularak kaplama tamamlanır. Oluk çinkosunun bir kenarı yaka çinkosuyla çatıya sabitlenir. Diğer kenarı ise çinko fitiliyle bükülüp kenetlenerek duvara bağlanır. Borular Dere ve oluklardaki yağmur sularını zemine indirmek için düşey iniş boruları yapılır. Bu borular genellikle 10–12 numara çinkodan daire, nadiren kare veya dikdörtgen kesitlidir. Her biri 1 metre uzunlukta çinko borular kıvrılarak şekillendirilir. Borular, 1.5 cm bindirme payıyla lehim veya kenet yöntemiyle birleştirilir. Her iki ucundan 10 cm içeriden kordon çekilerek sağlamlık artırılır.Üstteki boru, alttakine en az 5 cm girmelidir. Lehimli kısımlar dışa gelecek şekilde monte edilmelidir. Borular, duvardan en az 2 cm uzakta yerleştirilmelidir. Duvarda, maksimum 2 metre aralıklarla kelepçelerle sabitlenmelidir. Düşey yağmur borularının bir çatıda sayısı, bölgenin yağış durumuna göre ve "çatının her m2 sine karşı 1.00 cm2 boru alanı" hesabi ile belirlenir. Bir binada düşey boruların birbirlerinden uzaklıkları 20.00 m.yi geçmemelidir. Boruların tretuvar üzerine gelen alt kısımları, çarpma, ezilme ve bozulmaları önlemek üzere "PİKDOFEN" adi verilen pik döküm borulardan yapılır. Pikdofenin genellikle iç çapı 13.50 cm., boyu ise 1.00 m. dir. Tretuvardan 10-15 cm. yukarıda kalacak kalacak şekilde ve kelepçelerle duvara monte edilen pikdofenin alt ucu çeyrek daire şeklinde dirseklidir ve iniş borusu pikdofenin içerisine en az 6.00 cm. girmelidir. Aşağıda verilen şekilde düşey yağmur borusu, pikdofen, oluk ve kelepçe bağlantıları gösterilmektedir. Tabloda ise çatı alanına göre düşey boru kesiti, çapı ve çinko numaraları görülmektedir. Çatı Alanı (m2 ) Boru Kesiti (cm2 ) Boru Çapı (mm) Çinko Numarası 25-50 38 70 10 50-75 44 75 10 75-100 50 80 10 100-150 79 100 10-12 150-200 123 125 10-12 200-300 177 150 12 Tablo 3. İniş boruları ile ilgili ölçü değerleri Resim 4. Düşey Yağmur İniş Borusu ve Pikdofen Kaynak: Özdemir, İ. (2003). YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr adresinden edinilmiştir.
Kaba Yapı
Merdivenler
Merdivenler Katlar arasında basamaklarla oluşturularak dikey sirkülasyonu sağlayan elemanlardır. Merdivenler taş, tuğla, beton, betonarme, çelik ve ahşaptan yapılabilirler. Ancak, toplumun kullanıldığı okul, tiyatro, hastane, otel, iş hanı, pasaj, çarşı vb. ile, birden fazla katı olan ev ve apartmanların bağımsız bölümlerinin ortak merdivenleri ahşaptan yapılamaz. Resim 1. Merdiven terimleri Rıht(h): Basamak yüksekliklerine Rıht denir. Rıht yüksekliğini, uygulayacağımız yere, kat yüksekliğine ve merdiven yüksekliğine göre hesaplarız. Bu hesaplamaya başlamadan önce, uygulayacağımız yere uygun bir rıht yüksekliği (h) seçmemiz gerekir. Seçimi aşağıdaki gibi yaparız. - Bahçe ve dış girişlerde ................................: 14- 16cm - Okul, tiyatro, hastane vb. yerlerde.............: 16 - 17 cm - Konutlarda, apartmanlarda .......................: 17- 18 cm - Çatı arası, bodrum vb. yerlerde ................: 20-25 cm Rıht sayısı da (x) kat yüksekliğinin, rıht yüksekliğine bölünmesiyle bulunur: x=H/h Basamak (b) Ayağın bastığı yüzeydir. Basamak genişliği; 2h + b = 60 - 63 cm b = (60 ila 63) - 2h formülleriyle hesaplanır. Buradaki 60-63 cm, düz zeminde yürüyen yetişkin bir insanın normal adim boyudur. Basamak genişliğinin bulunması için önce, rıht yüksekliği (h) tespit edilir yada hesaplanarak bulunur. Sonra, formüldeki yerine konarak (b) bulunur. Merdivenin ilk basamağı, merdivene ilk basılan ayağın, daha geniş bir yüzeye ve rahatça basabilmesi için genellikle yana doğru çıkıntılı yapılır. Bu çıkıntı, değişik şekillerde yapılabilir. Kat Yüksekliği Rıhtın tayininde, merdivenin bulunduğu iki kat arasındaki H yüksekliği bulunur. Bir merdivende bütün rıhtların h yükseklikleri biri birine eşit ve rıhtların sayısı tamsayı x olması icap ettiğinden: h=H/x olmalıdır. Şu halde h değeri hem yukarda verilen rıht cetvelindeki hudutlar içinde kalacak, hem de kat yüksekliğine tamsayı olarak uyacaktır. Örnek: Kat yüksekliği 3,70 m olan bir şehir kütüphanesi merdiveninde: x = 370 cm : 15 cm = 24,66 .............tamsayı 25 h=370:25= 14,8cm b = 63 - (2 x 14,8) = 33,4 cm olur. Sahanlık : Merdiven dikilirken birkaç adımla yürütülecek veya durup dinlenilecek düz kısımlara sahanlık adi verilir. Bir kollu merdivenlerin sahanlığına verilecek boyutta insan adimi esas alınır. Buna göre: (s)Sahanlık uzunluğu = n . 63 + b olur. (n): Sahanlıkta atılması istenen adim sayısıdır. iki kollu merdivenlerde sahanlık genişliğinin merdiven genişliğine eşit olması doğrudur. Daha geniş yapılırsa da dar olması iyi değildir. Umumi binalarda merdivenlere sahanlık yapılması, yapı yönetmelikleri ile mecburi tutulmuştur. Korkuluk ve Küpeşte Merdivende emniyeti sağlamak için, merdivenin boşta kalan yanlarına demir, pirinç, alüminyum yada ahşaptan olarak arme cam, metal plaka, tas ve mermer gibi gereçlerle de oluşturulabilir. Korkuluğun bağlantı çubukları basamaklara önden, yandan yada üstten tespit edilirler. Resim 2. Merdiven Korkulukları Merdiven Yerlerinin Tayini Bina fonksiyonun kolaylaşmasını sağlayacak yerlerin seçilmesi önemlidir. Planları tanziminde bu, bilhassa göz önünde tutulur. Emniyet bakımından da (yangın, zelzele, panik) merdiven yerlerinin doğru olmasına dikkat edilir. Her 25m koşan bir insan bir merdivene ulaşmalıdır. Lüzumu halinde ayrıca binanın içinde ve dışında, yanmaz malzemeden yangın merdivenleri yapılır. Merdiven Genişliği Merdiven, genişliği aynı anda yan yana geçmesi düşünülen insan sayısına göre, her kişi için ortalama 0.60 m hesaplanır. Umumi binalarda, bina içinde bulunması öngörülen insanların her 100 kişisi için 1.m genişliğinde merdivene ihtiyaç vardır. Buna göre mesela içinde öğrenci, öğretmen, memur, hademe toplamı 600kişi çalışan bir okul binasında 6.00m genişliğinde merdiven yapılmak icap eder. Bu genişlik, yukarıda belirtilen emniyet meselesi göz önünde tutularak uygun boyutlarla bina içinde muhtelif merdivenler halinde bölünür. Baş Kurtarma Birbiri üzerine gelen merdiven kesitleri, iyi etüt edilmediği takdirde, alt ve üst merdiven kolları arasında düşey mesafe, insan geçmesine yeterli olmayabilir. Baş kurtarma mesafesi umumi bina merdivenlerinde 2.50m’den mesken merdivenlerinde, 2.00m’den servis merdivenlerinde 1.80m’den az yapılamaz. Resim 6. Baş Kurtarma Çıkış Hattı Bir merdivende, üzerinde en çok yürünen doğrultudur. Merdiven çıkış hattı bazı, düz merdivenler ile genişliği 100cm’den az olan dönüşlü merdivenlerde, merdiven genişliğinin tam ortasından geçilir. Merdiven resminin çiziminde, çıkış hattının ilk rıht ile kesiştiği yere başlangıç işareti, son rıht ile kesiştiği yere ok işareti konur. Çıkış hattının üzerinde de her kol için ayrı ayrı olmak üzere rıht sayısı, rıht yüksekliği ve basamak genişliği yazılabilir. Resim 7. Çıkış hattı Merdiven Kovası Planda birbirine paralel geçen iki veya daha fazla sayıdaki merdiven kolu arasındaki boşluğa merdiven kovası denir. Dönerek çıkılan merdivenlerde yukarıdan aşağıya bakıldığı zaman ortada görülen boşluktur. Merdiven kovasının genişliği, merdiven şekline bağlı olmakla birlikte, en az 20cm olmalıdır. Bu kavram merdiven yuvası ile karıştırılmamalıdır. Merdiven yuvası, kol sayısı ne olursa olsun merdivenin düzenlendiği boşluktur. Buna merdiven evi de denir. Limonluk Merdivenlerde havada kalan kenarlara çekilen 20-30cm yüksekliğindeki sete limonluk denir. İniş ve çıkışlarda insan ayağının merdiven boşluğuna kaymaması veya merdivenin temizlenmesi sırasında yıkama suyunun limonluktan aşağıya dökülmemesi için, limonluk üst tarafında basamağın üzerine çıkıntı yapılmalıdır. Limonluk ya basamak şeklini takip eder biçimde ya da düz olarak düzenlenebilir. Resim 8. Limonluk Merdivenlerin Şekillerine Göre Çeşitleri Merdivenlerin yapılış biçimleri planın işlevselliği ve mimari yapısına göre çeşitlilik gösterir. Düz Kollu Merdivenler Bir kattan diğer kata çıkışta tek kol kullanılıyorsa, bu gibi merdivenlere düz kollu merdivenler denir. Bu tip merdivenlerin ara kısmında, kat yüksekliğine bağlı olarak bir veya iki adet sahanlık üzenlenebilir. Sahanlık düzenlenecek ise rıht yüksekliği en az tutulmalıdır. Aksi halde merdiven, çıkan insanları yorar. Kısmen Döner Merdivenler Çeyrek, yarım veya yelpaze şeklinde dönen merdivenlere kısmen döner merdivenler denir. Söz konusu merdivenlerin, köşede sahanlıksız çeyrek döner merdiven, sahanlıksız U döner merdiven, sahanlıksız üç kollu U dönüşlü merdiven, sahanlıksız Z dönüşlü üç kollu merdiven, elips merdiven ve çift taraflı elips çıkışlı ortada sahanlıklı üç kollu merdiven gibi çeşitleri vardır. Tam Döner Merdivenler Kule, minare veya bazı iş yerlerinde görüleceği üzere, bir eksen çevresinde dönerek çıkacak şekilde düzenlenmiş basamaklı sistemlere tam döner merdiven denir. Bu tür merdivenlere basamakların birleştiği orta kısma çekirdek denir. Basamaklar çekirdeğin etrafında dönmekte olup, ahşap, metalplastik veya kagir malzemelerden olabilir. Söz konusu asamaklar prefabrik olarak dışarıda hazır yapılıp çekirdeğe takılabilir. Resim 9. Merdiven çeşitleri, plan örnekleri Resim 10. Parça basamaklı tam döner merdiven Merdivenlerin Yapıldıkları Malzemelere Göre Çeşitleri Kagir Merdivenler Beton ve Betonarme Merdivenler Ustalar, bahçe, bina girişi ve bodrum merdivenlerini genellikle 200–250 dozlu betonla inşa eder. İlk olarak zemini, merdiven eğimine göre düzeltirler ve üzerine yaklaşık 15 cm kalınlığında blokaj sererler. Daha sonra, basamakların boyut ve profillerine uygun kalıp hazırlar ve içine beton dökerler. Bu tür merdivenlerde donatı kullanmadıkları için, zemini mutlaka iyice sıkıştırırlar. Zemindeki boşlukları ortadan kaldırarak olası oturmalara engel olurlar.Basamakların üst yüzeyini, hem dayanıklılığı artırmak hem de estetik sağlamak için kaplama malzemeleriyle kaplarlar. Bunun için genellikle şap, mozaik ya da mermer kullanırlar. Ustalar, betonarme merdivenleri iki farklı sistemle yapar: parça basamaklı ya da yekpare şekilde. Parça Basamaklı Betonarme Merdivenler Merdiven basamakları, taş merdivenlerde olduğu gibi ayrı ayrı hazırlanır ve yerlerine monte edilerek merdiveni oluşturur. Hazırlanan kalıp, merdivenin döner veya düz kollu olup olmadığına göre değişir. Basamakların yapımı için önce, basamağın boyut ve profillerine uygun olarak bir kalıp hazırlanır. Kalıp, basamağın üst yüzeyi alta gelecek şekilde, düzgün bir zemin üzerine yatırılır. İçerisine, basamak ve rıht yüzeylerini oluşturacak malzeme (250-300 dozlu beton, mozaik ya da plaka mermer parçaları) 2-3cm kalınlıkta serilerek döşenir. Üzerine, merdivenin statik çalışma şekli uygulanarak donatı yerleştirilir. Sonra da kalıbın geri kalan kısmı betonlar doldurulur. Dökülen basamaklar, 24 saat sonra kalıptan çıkartılır ve gerekli priz süresini tamamladıktan sonra, yüzeyi oluşturan malzemenin özelliğine uygun olarak zımpara taşlarıyla silinip, cilalanır. Parça basamaklı merdivenlerde basamaklar, ayrı birer eleman olarak çalıştıklarından, donatısı kirişlerinkine benzer. Buna göre, basamakların çalışması iki şekilde olur: Bir ucu ankastre ve diğer ucu boşta kalan, parça basamaklı betonarme merdiven İki ucu da ankastre ya da serbest oturan, parça basamaklı betonarme merdiven. Yekpare Betonarme Merdivenler Mimarlar, kâgir yığma ve betonarme karkas binalarda merdivenleri genellikle yekpare şekilde tasarlar. Ustalar, yapım öncesinde projeye uygun kalıbı dikkatle kurar. Ardından, merdiven plağını oluşturan betonu, ya eğik döşeme gibi ya da basamaklı biçimde dökerler. Eğer betonu eğik döşeme şeklinde dökerlerse, basamakları iki şekilde oluşturabilirler: Ya parça basamakları sonradan döşerler, ya da eğik döşemenin üzerine rıht yüzeylerine kalıp kurup ek betonla şekillendirirler. Statik olarak merdiveni desteklemek için, plağı hurdi döşeme gibi konsol veya kol doğrultusunda tasarlarlar. Normal merdivenlerde mühendisler, plak kalınlığını 8–10 cm aralığında belirler. Yekpare betonarme merdivenleri statik yönden ikiye ayırırlar: Konsol gibi çalışan merdivenler ve kirişe serbest oturan merdivenler. Konsol Çalışan Betonarme Merdivenler Konsol sistem, kol genişliği 100cm’yi geçmeyen merdivenlerde uygulanır. Merdiven plağını merdiven boyunca tek taraflı olarak bir duvara veya betonarme kirişe ankastre ederiz. Plağı duvara ankastre ettiğimizde, duvar kalınlığının en az 20 cm olması ve çimento harcıyla örülmüş olması önemlidir. Ayrıca, plağın duvara girdiği kısımda 25-30 cm yüksekliğinde bir hatıl oluşturmalıyız. Plağın esas donatısını da bu hatıla yerleştirir, ardından betonunu birlikte dökeriz. Merdiven plağını alt ve üst kısımdan ya sahanlık döşemelerine ya da sahanlık kirişlerine oturturuz. Resim 11. Konsol çalışan iki kollu sahanlıklı ve kirişsiz yekpare betonarme merdiven Kirişe Serbest Oturan Merdivenler Kol genişliği 100 cm’yi aşan merdivenlerde, mühendisler insan ve yük trafiğini dikkate alır. Yoğun yük altında çökme oluşmaması için, merdiven boyunca taşıyıcı kirişler yerleştirirler. Bu kirişlere merdiven plağını veya basamakları serbest şekilde oturturlar. Ustalar, merdiven altına yerleştirdikleri bu kirişlere merdiven kol kirişleri adını verir. Kol kirişlerini genellikle (I) veya (U) kesitli çelik profillerle ya da betonarme elemanlarla inşa ederler. Eğer limonluk altında bir kol kirişi yer alıyorsa, buna limonluk kirişi adını verirler. Limonluk kirişini basamakların üzerine taşırarak, hem aşağıya sarkmayı azaltırlar, hem de dışarıdan bakıldığında basamak görünümünü ortadan kaldırırlar. Mühendisler kol kirişlerini, ihtiyaca göre tek veya çift taraflı olarak düzenler. Döner merdivenlerde mimarlar, basamakları silindirik bir düzlemde üst üste yerleştirir. Bu basamakları çelik veya kâgir malzemelerle imal ederler. Her basamağı, merdiven yuvasının ortasındaki çelik ya da betonarme çekirdeğin çevresine oturturlar. Basamakları çevreleyen duvara ustalar, tek tek ankastre ederek sabitler. Resim 12- Konsol çalışan ve kirişli yekpare betonarme merdiven Taş ve Tuğla Merdivenler Taş merdivenlerde basamaklar, aşınmaya daha dayanıklı mermer, bazalt, granit gibi taşlardan, kaba ve ince ya da kesme taş olarak hazırlanabilir. Resim 13. Taş Basamakların duvara ankastre edilmesi Ahşap Merdivenler Ahşap merdivenlerde marangozlar basamakları, merdivenin iki yanına yerleştirdikleri 5–7 cm kalınlığındaki serenlere oturtur. Ustalar serenleri, uç noktalarından sahanlık kirişine dayandırır.Alt kısımda serenleri, beton, taş veya masif ahşaptan hazırladıkları iki basamağın üzerine yerleştirirler. Genişliği dikkate alarak serenleri, hazırladıkları iki ya da üç blonla birbirine bağlarlar. Marangozlar basamakları rıhtlı ya da rıhtsız olarak yapar. Bodrum veya çatı katı gibi yerlerde genellikle rıht kullanmazlar. Rıht gerekiyorsa, rıht tahtalarını yanlardan serenlere; alt ve üstten basamaklara sabitlerler. Ustalar, merdivende kullandıkları ahşap parçaların kesitlerini yaklaşık olarak aşağıdaki değerlere göre belirler: Sahanlık kirişi…….. 10*18- 10*20cm Seren…………………. 5*22-8*28 cm Basamak Tahtası… 4*26-4*28 cm Rıht Tahtası………... 2,5*18-3*24 cm Genellikle çam, köknar ve gürgen gibi dayanıklı ağaçlardan merdivenler yaparız. Bu merdivenlerde, korkuluk ve küpeşteleri de genellikle ahşap malzemeden oluştururuz. Baba adı verilen daire ya da kare kesitli ahşaplar, alt uçlarından sahanlık kirişlerine ve serenlere, üstten küpeşteye bağlanır. Döner merdivenlerde serenler, merdivenin şekline göre kavisli olarak hazırlanır. Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
Çatılar
Çatılar Yapıları dış atmosferden gelen yağmur, rüzgar, kar ve dolu gibi etkenlerden koruyan elemanlara çatı denilmektedir. Genellikle ahşap, çelik ve betonarmeden yapılan çatılar konut, işyeri, atölye, fabrika, hastane, okul ve buna benzer pek çok yapıda kullanılmaktadır. Çatıların ana görevleri kar ve rüzgar yüklerini emniyetle taşıyabilmek, yağmur ve kar suları yoluyla yapıya gelen suyu en kısa yoldan oluk, dere ve borulardan zemine vererek uzaklaştırmaktır. Eğimlerine göre çatılar 3 guruba ayrılırlar: Düz çatılar (0-50 arasında eğimi olan çatılar) Orta eğimli çatılar (5-400 arasında eğimli olanlar) Dik çatılar (≥ 400 eğimli olanlar) Resim 1- Eğimlerine göre Çatılar Sundurma Çatı Diğer adi "tek yüzeyli çatı" olan sundurma çatılar, yapımı kolay, ucuz maliyetli olup garaj, kömürlük ve bahçıvan odası gibi küçük açıklıklı yerlerde uygulanmaktadır. Bu çatılar ya tek bir bina çatısı olarak ya da bina duvarına dayalı eklenti çatısı olarak yapılabilmektedir. Beşik Çatı Diğer adi "çift yüzeyli çatı" olan beşik Çatı şekilde görüldüğü gibi iki yönlü, her iki yüzü bir mahyayla birbirine bağlanan, ön ve arka duvarları Kalkan Duvar adi verilen duvarlarla kapatılan çatı türüdür. Planda dikdörtgen şeklinde olan yapılarda kullanılabilmektedir. Kırma Çatı Diğer adi "çok yüzeyli çatı" olan kırma çatılar en çok kullanılan, en yaygın çatı türüdür. Yüzey eğimleri dört yöne de eşit, tüm saçakları yatay ve ayni düzlem üzerinde olan, yüzeylerinin birbirine düz, eğik, düşük ve dere mahyalarıyla bağlandığı çatı türüdür. Eğik dere ve düşük mahyaların planda görünümleri, bağlandığı saçak ve mahyalara göre 450 ya da açı ortayı durumundadır. Mansard Çatı Beşik ya da Kırma çatının iki ayrı eğimde uygulanmasıdır. Konutlarda, çiftliklerin saman ve malzeme depolarında, çatıda kullanım için yer açılması durumlarında kullanılmaktadır. Kule Çatı Çoğunlukla küçük ölçekli, kare veya daire şekilli plana sahip yapılarda uygulanan, eğimi dik ve dört taraflı çatı yüzeyleri tepede birleşen çatı türüdür. Fenerli Çatı Beşik ve Sundurma çatıların bir araya uygulanması ile ortaya çıkan çatı türüdür. Kule ve Fenerli çatılara ait örnekler aşağıda gösterilmiştir. Şet Çatı Beşik çatıların yan yana ve daha çok güneş ışığı alacak şekilde, birbirleriyle 900 açı yapar biçimde dizilmeleriyle oluşur. Güneş ışığının direkt alındığı çatı yüzeylerine pencereler konulmaktadır. Kombine Çatı Sundurma çatı yüzeylerinin kademeli olarak uygulanmasıdır. Fenerli, Şet ve Kombine çatılar, genellikle fabrika, işyeri, sera, ahir gibi yerlerde güneşten en fazla yararlanmak ve çatıyı çok yüksek tutmamak amacıyla yapılmaktadır. Resim 2- Çeşitli Çatı Tipleri Resim 3- Çeşitli Çatı Tipleri Yapıldıkları Gerece Göre Çatı Türleri Ahşap Çatılar Çelik Çatılar Betonarme Çatılar olmak üzere üçe ayrılırlar Kaynak: Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive
Kaba Yapı
Yangın Yalıtımı
Yangın Yalıtımı Yangın yalıtımı işlerinde kullanılan, yüksek ısının ve alevin direkt olarak yapı elemanına zarar vermesini önleyen malzemelere yangın yalıtım malzemesi denir. Çeşitleri Yangın yalıtım malzemelerini aşağıdaki başlıklar altında inceleyebiliriz: Taş yünü Cam yünü Kalsiyum silikat plakaları Cam köpüğü Vermikülit Genleştirilmiş perlit Alçı panolar Seramik yünü Kompozit ürünler Yangın dayanımlı özel harçlar Yangına dayanıklı mastikler Özel boru kelepçeleri Özellikleri Taş Yünü (Kaya Yünü) Taş yününü, inorganik hammadde bazalt taşını 1350 °C - 1400 °C'de eriterek elyaf haline getiririz. Kullanım yeri ve amacına göre farklı boyut ve yoğunlukta, değişik kaplama malzemeleri ile şilte levha, boru ve dökme şeklinde üretilmektedir. Isı yalıtımı, ses yalıtımı, akustik düzenleme ve yangın yalıtım malzemesi olarak kullanılmaktadır. Kullanım sıcaklığı 750~1000 °C' dir. Sıcağa ve neme maruz kalması durumunda boyut değişikliği olmaz. Zamanla bozulmaz, çürümez, küf tutmaz, korozyon ve paslanma yapmaz. Böcek ve mikroorganizmalar tarafından tahrip edilemez. Şilte halinde taş yünü: Taş yününün 750 – 1000 °C' lere kadar yanmazlık özelliği, bu malzemenin sanayide çok yüksek sıcaklıklarda kullanılmasını mümkün kılmaktadır (Resim 1.1). Uygun boyda kesilen şilteler, yalıtım yapılacak yüzey üzerine sarılarak ek yerleri galvanizli tel ile taşıyıcı rabitz tel arasından geçirilerek dikilir. Levha halinde taş yünü: Her türlü duvar ve betonarme elemanının iç yüzeyinde, iç bölme duvarlarda, merdiven ve asansör boşluklarında, dış duvarların dıştan sıva altı uygulamalarında, dış duvarın içten yalıtım uygulamalarında, ahşap ve metal çatılarda, yapıların doğal zemine oturan döşemelerinde, giydirme cephe sistemlerinde; cam granit, mermer vb kaplamaların arkasında yangın güvenliği amacıyla kullanılmaktadır (Resim 1.2). Kalınlık : 2-2,5-3-4-5-6-7-8-10 cm. Ebat : (40–60)x(120–270) cm. Boru şeklinde taş yünü: 10 - 250 °C' den yüksek sıcaklıktaki akışkanların taşındığı boruların yalıtımında, enerji tasarrufu ve yangın yalıtımı ile personelin korunması amaçlı olarak, proses ekipmanlarının ses ve titreşim yalıtımında kullanılır (Resim 1.3). Dökme halde taş yünü: Kaya yünü şilte ve levha uygulamanın mümkün olmadığı yüksek sıcaklıktaki, şekilsiz yüzeylerin, çift cidarlı kapıların yalıtımında tıkma usulü uygulanan, bağlayıcısız ve formsuz kaya yünü elyafıdır (Resim 1.4). Uygulama yoğunluğunun sıkıştırmadan sonra 80 kg/m³ olması tavsiye edilir. Cam Yünü İnorganik ham madde olan silis kumunun 1200 – 1250 °C' de ergitilerek elyaf haline getirilmesiyle elde edilir. Kullanım yeri ve amacına göre farklı boyut ve yoğunlukta, değişik kaplama malzemeleri il şilte, levha, boru ve dökme şeklinde üretilmektedir. Ancak dökme cam yünleri yalıtım işlerinde çok tercih edilen bir ürün değildir. Isı yalıtımı, ses yalıtımı ve akustik düzenleme malzemesi olarak kullanılmaktadır. Kullanım sıcaklığı -50~+250 °C' dir. Bağlayıcısız cam yünleri 500 °C' ye kadar kullanılabilmektedir. Ayrıca -250~+450 °C aralığında kullanılan cam yünü ürünler de üretilmektedir. Sıcağa ve neme maruz kalması durumunda boyut değişikliği olmaz. Cam yünü, zamanla bozulmaz, çürümez, küf tutmaz, korozyon ve paslanma yapmaz. Böcek ve mikroorganizmalar tarafından tahrip edilemez. Cam yünü her türlü yapıda, dış ve iç duvarlarda, çatı katı döşemelerinde, çift cidarlı sandviç duvarlarda gerek ses gerekse ısı yalıtımı amacıyla kullanılmaktadır. Şilte halinde cam yünü: Her türlü ahşap oturtma, metal çatı ve sandviç çatılar, tavuk çiftliği ve hayvan barınaklarında yalıtım amacıyla kullanılır (Bakınız Resim: 1.5). Çıplak veya alüminyum kaplamalı olabilir. Kalınlık : 8–10–12–14 cm Ebat : (120)x(1000 – 800 – 750 – 600) cm Levha halinde cam yünü: Levha özelliğine göre; iki duvar arasında, dış duvarlarda, hafif bölme duvarlarda ısı ses ve yangın yalıtımı amaçlı, giydirme cephe sistemlerinde, granit mermer, alüminyum vb. cephe kaplamalarının arkasında su itici özellikte yangın, ısı ve ses yalıtımı amacıyla kullanılır (Resim 1.6). Kalınlık : 2–2,5–3–5–6–7,5–8–10 cm Ebat : (40–60)x(120–270) cm Boru şeklinde cam yünü: Özellikle tesisat yalıtımlarında kullanılır. Alüminyum kaplı ve çıplak olanları vardır (Resim 1.7). Sanayi boruları, kalorifer tesisatı ve merkezi ısıtma tesisatı, Güneş enerjisi tesisatı boruları, Boruların terlemeye karşı korunmasında, Boruların donmaya karşı korunmasında, Basınçlı su borularında titreşime ve sese karşı yalıtım uygulamalarında kullanılır. Kalsiyum Silikat plakalar Kalsiyum silikat plakaları, mükemmel izolasyon özelliğine sahip, yüksek mukavemetli ve yüksek sıcaklığa dayanıklı ve hafif bir üründür. Maksimum 1100°C’ ye kadar mükemmel ısı izolasyonu sağlar (Resim 1). Resim 1. Kalsiyum silikat plakalar Standart boyuttaki plak inorganik kaplamalar yardımıyla suya dayanıklı duruma getirilebilir. Kalsiyum silikat plakalar el aletleri ile rahatlıkla kesilebilir ve şekillendirilebilir. Yangın yalıtımında kullanmak için kalsiyum silikat bloklar da üretilmiştir (Resim 2). Resim 2. Kalsiyum silikat bloklar Cam Köpüğü Mineral esaslı olmasından dolayı cam köpüğünden, yangın yalıtımında memnuniyet verici sonuçlara ulaşılmıştır. Cam köpüğü aynı zamanda ısı ve ses yalıtımında da kullanılmaktadır. Özellikleri Su ve buhar difüzyonu geçirmez Çok yüksek basınç mukavemetine sahiptir Yanmaz Kimyasallara dayanıklıdır Anti bakteriyel olması sebebiyle küf ve hastalık yapmaz Haşere ve kemirgenler cam köpüğüne zarar veremezler Uygulama kolaylığına sahiptir. Cam köpüğü değişik renk ve ebatlarda üretilebilir. Kendinden eğimli tipleri, ayrıca detaylarda düşünülerek, köşeler için değişik şekillerde profilli yapıda da üretilmiş tipleri bulunmaktadır. Yine tesisat elemanları için üretilmiş boru şeklindeki cam köpükleri de vardır. Cam köpüğü elemanların uygulandıkları yerdeki detaylandırmada kullanılmak üzere cam köpüğü şeritler üretilmiştir. Resim 3. Cam köpüğü Vermikülit Hafif vermikulitin inorganik bağlayıcılarla birleşiminden oluşmaktadır. Boyut sabitlemesi mükemmel olan vermikülit paneller, düzgün bir yüzeye ve yüksek mukavemet / ağırlık oranına sahiptir. Günümüzde vermikülit yanmaz paneller, zararlı etkilerinden dolayı asbestsiz üretilmektedir. Çeşitli kalınlıklarda ve ebatlarda üretilebilen vermikülit paneller, ihtiyaca göre 1.5 saatten 4 saate kadar yangına dayanımlı olup sahada ahşap kadar kolay işlenebilmektedir. Vermikülit panellerin üzerine istenen renkte laminat kaplanabilmekte ve dekoratif olarak iç mekânlarda rahatlıkla kullanılabilmektedir. 1150°C’ ye kadar sıcak yüzey ve arka plan yangın izolasyonun da kullanılırlar. Vermikülit izolasyon blokları, mükemmel izolasyon özelliğine sahip, yüksek sıcaklıkta yüksek mukavemet gösteren son derece hafif bir üründür. Maksimum 1100°C-1150°C ye kadar mükemmel ısı izolasyonu sağlar. Yüksek mukavemet ve düşük termal iletkenliğin bileşimi sayesinde termal şoklara karşı yüksek dayanımlıdır. Vermikülit bloklar, farklı yoğunluk, izolasyon özelliği ve basma dayanımları ile pek çok seçenek sunabilmektedir. Standart Boyutlar : Boyut Kalınlık 1000x610 25 mm 1000x305 100mm Bütün vermikülit bloklar el aletleri ile kolaylıkla şekillendirilebilir. Özel şekilli malzemeler için sipariş üzerine imalat yapılmaktadır. Basınçlı kalıplama sistemi ile farklı şekilli parçaların farklı yoğunluklarda imalatı mümkündür. Resim 4. Vermikülit yanmaz panel ve bloklar İşlevleri ve Kullanıldığı Yerler Asma tavanlar Bölme duvarlar Elektrik kablo kanalları Havalandırma kanalları Yangın kapıları Yangın damperleri Döşemeler Çelik konstrüksiyon üzeri yangın yalıtımında kullanılır. Uygulama Alanları Ofis binaları Konutlar Alışveriş merkezleri Gösteri merkezleri Sinemalar Tiyatrolar Gemiler Özellikleri Kimyasal olarak nötrdür. Korozyona sebep olmaz ve boya, tutkal vb. malzemelerle uyumludur. Yapısında lif yoktur. Yapısal olarak hafif ama yüksek dayanımlıdır. Boyut stabilizesi yüksektir. Su emme kapasitesi sınırlı olduğundan suya batması durumunda kurutulup eski dayanımına sahip olabilecek yapıdadır. Tipik ahşap kakımlarla işlenebilir yapıdadır, uygulaması pratiktir. Üzeri boyanabileceği gibi laminant da kaplanabilir. Özel vidalarla veya özel tutkalla birleştirilir. Genleştirilmiş Perlit Belirli nitelikte öğütülmüş perlit kayası parçacıklarının 1200 °C sıcaklıkta genleştirilmesi yöntemi ile üretilen, gerek yapı gerekse tesisat kısımlarında ısı ve ses izolasyonu sağlamak, yangına karşı koruyucu önlem almak gibi değişik maksatlar için kullanılan çok hafif, kum görünümünde, yapı sağlığı kurallarına son derece uygun, doğal bir yalıtım malzemesidir (Resim 1.18). Resim 5. Perlit Şilte halinde genleştirilmiş perlit: İçini özel katkılı genleştirilmiş perlit agregasıyla doldurduğumuz bu malzeme, deniz yatağı görünümünde, oldukça pratik ve ekonomik bir çözüm sunar. Üstelik, her bakımdan mükemmel bir ısı, ses ve yangın yalıtımı sağlar. Malzeme perlit esaslı olduğu için teknik özelliklerini hiçbir zaman kaybetmez (Resim 1.19). Resim 6. Şilte haline getirilmiş genleştirilmiş perlit Perlit Şilteler Perlit şilteler, inorganik hammadde olan bazalt taşını 1350°C - 1400°C'de ergiterek elyaf haline getirmemizle elde ettiğimiz bir malzemedir. Bu malzeme, içi granül halde özel katkılı genleştirilmiş perlit agregasıyla doludur. Deniz yatağı görünümünde karşımıza çıkan bu şilteler, hem pratik hem de ekonomik çözümler sunar. Ayrıca, ısı, ses ve yangın yalıtımı konusunda üstün performans gösterir. Uygulama Alanları: Şiltelerin en geniş kullanım alanı tavan aralarının (kapalı çatıların) ve teras çatıların (açık çatıların) ısı yalıtımıdır. Bunlara ek olarak, çift duvar aralarını doldururken, zemine oturan döşemelerin ısı yalıtımında ve katlar arasında ses geçişini önlemek amacıyla yüzer şap sistemlerinde de kullanırız. Özellikle yangına karşı korumak istediğimiz yapı kısımları, örneğin ahşap binalar için de perlit şilteleri rahatlıkla kullanabiliriz. Teknik Özellikleri: Şilte boyutları: 50x100 cm Şilte kalınlığı: Yaklaşık 7 cm Şilte ağırlığı: 3–4 kg Isı iletkenliği: 0.030 kcal/mh°C Yanıcılığı: Kesinlikle yanmaz; bu nedenle yangın önleyici olarak kullanırız. Depolama süresi: Kapalı ve nemsiz ortamda sınırsızdır. Ambalaj: 50x100 cm şilte Alçı Panolar Alçı taşı, dünyanın var oluşundan bu yana bulunan düşük yoğunlukta bir taştır. Bu taşı, her iki yüzünü karton ile kaplayarak alçı pano haline getiririz. Bugün dünyanın birçok ülkesinde ev ve iş yerlerinin duvar ve tavan kaplama malzemesi olarak alçıyı kullanırız. Özellikle iç mekanlarda detaylara gösterdiğimiz özenle birlikte şekil, renk ve fonksiyon arasında kurduğumuz uyum, mekan içinde eşsiz bir görsel şölen yaratır. Alçı, doğadaki en iyi hammadde olmasının yanı sıra, sağladığı esneklik, akustik performans, yüksek dayanım ve doğa dostu olma özellikleri sayesinde pek çok tasarımcının fikir ve tasarımlarını zenginleştirerek görsel şölenlere dönüştürür. Alçının Sahip Olduğu Özellikler: Yanmazlık Isı yalıtımı Hafiflik İşleme ve onarım kolaylığı Yüzeye nefes aldırma Bakteri üretmeme Alçının Nem Düzenleyici Özelliği: Kapalı bir hacimde bulunan su buharı, hacmi çevreleyen dış yapı elemanlarının yüzeylerine temas ettiğinde soğur ve yoğuşur. Bu durum, yapı elemanlarının ıslanmasına, dolayısıyla da elemanların yüzeylerinde su lekeleri ve çiçeklenmelere neden olur. Ancak alçı, düşük ısı iletkenliği sayesinde yalnızca yoğuşmayı geciktirmekle kalmaz; aynı zamanda boşluklarında önemli bir oranda ortam nemini ve kondansasyon suyunu emer. Bu sayede, iç hacimde bağıl nemin azalmasını sağlayarak yoğuşmayı azaltır. Ayrıca, nem azaldığında alçı kendi bünyesindeki nemi ortama bırakır. Böylece alçı, ortamın yeterli derecede nemli kalmasını sağlar ve kaloriferli evlerdeki yaşam koşullarını iyileştirmeye de katkıda bulunur. Alçının Isı İletkenlik Özelliği: Alçı ısı iletkenlik değerinin doğal malzemeler arasında ahşaba çok yakın olduğunu ve diğer doğal malzemelerden daha az ısı ilettiğini gözlemledik. Alçının ısı iletkenlik derecesi, alçı hamurunun birim hacim ağırlığına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Birim hacim ağırlığı ise hamura kattığımız alçı/su oranına bağlıdır. Alçı hamurundaki alçı oranı fazlalaşıp su oranı azaldıkça, alçının birim hacim ağırlığı artar. Geleneksel bir yapı malzemesi olan alçı, ısı yalıtımı ve diğer olumlu özellikleri sayesinde günümüzdeki yapıların duvar konstrüksiyonlarının estetik, konfor ve insan sağlığı açısından standardını yükseltecek niteliktedir. İnşaat sektöründe alçı kullanımının artması, doğadan kolayca elde edip işleyebildiğimiz bu malzemenin sunduğu önemli avantajları beraberinde getiriyor. Bu sayede, minimum enerji harcayarak yüksek performanslı ürünler elde ediyor ve binalardaki ısı kaybını da azaltıyoruz. Alçı malzeme yi doğru olarak ve uygun yerlerde uyguladığımızda, mimariye çok geniş imkanlar tanır ve yüzyıllarca bozulmadan kalır. Ayrıca, sanıldığının aksine, alçı malzeme çimento ve kireç esaslı malzemelerden maliyet açısından daha ekonomiktir. Alçı panonun özelliklerine ek olarak, cam elyafı katkısıyla yangına dayanım süresini uzatabiliriz. Avantajları: Alçı panonun birçok avantajı vardır. Örneğin; yangına dayanıklı oluşu, kolay ve hızlı montaj yapılabilmesi, ses, ısı ve yangın yalıtımı sağlaması, tesisat yerleştirmeye olanak tanıması, onarımının kolay olması, eksiz ve düzgün yüzeyler sunması, yer kazanımı ve hafiflik sağlaması, kuru ve temiz uygulama imkanı tanıması, ayrıca ekonomik çözümler sunması bu avantajlar arasındadır. Seramik Yünü Seramik esaslı elyaf malzemeleri, farklı sektörlere ve farklı uygulama alanlarına yönelik olarak çeşitli kompozisyonlarda ve fiziksel yapılarda üretiriz. Bu ürünler, malzemenin uygulanacağı alana uygun olmalı ve kullanım şartlarına karşılık vermelidir. Bu sebeplerle, ürettiğimiz farklı fiziksel yapılardaki elyaf malzemelerin uygulama sıcaklığı 1260 °C - 1430 °C arasında değişir. İzolasyon malzemeleri arasında en düşük ısı iletim katsayısına sahiptir. Bu sayede, daha hafif ve daha az hacimli tasarımlar yapmamıza olanak tanır. Ayrıca, sağlığa zararlı malzemeler içermez. İçeriğinde organik kimyasallar ve asbest ürünleri gibi insan sağlığına zararlı maddeler bulmazsınız. Avantajları: Enerji kaybını en aza indirir. İzolasyon kalınlığını ve hacmini azaltır. Isı yalıtımını artırır. Seramik Yünü Plakaların Kullanıldığı Diğer Uygulama Alanları: Seramik yünü plakaları birçok farklı alanda kullanırız: Endüstriyel fırın uygulamalarında Sıvı metal ve seramik taşıma potalarında Yangından korunma donanımlarında Elektronik sanayinde Mühendislik uygulamalarında Ölçme ve kontrol cihazlarında Otomotiv endüstrisinde Baca, sıcak su kanalları ve dizel egzozlarında Yangına Dayanıklı Özel Harçlar Hazır karışımlı torbalar halinde sunduğumuz yangın durdurucu harçlar; beton, ahşap, plastik, kablo kanalları gibi tüm inşaat yüzeylerine mükemmel bir aderans sağlar. Yüksek ısı dayanımı ve yangın koruması yanında, su ve duman geçirimsiz bir uygulama da sunar. Ayrıca, katı kıvamda da esnek uygulama imkanları mevcuttur. Kablo Kanallarında Kullanımı: Malzemeyi 25 kg'lık torbalarda toz halde bulursunuz. Bunu kablo şaftına uygulayacağınız zaman, belirtilen oranlarda su ile karıştırarak harç haline getirirsiniz. Ardından, hazırladığınız bu harcı mala ile kablo şaftına perdahlarsınız. Şaftlara perdahladığımız bu harç, hacmini %3 oranında genişleterek kablolar arasındaki boşlukları doldurur. Bu genişleme sırasında hiçbir şekilde çatlama, kırılma veya büzüşme gibi fiziksel bozulmalara maruz kalmaz. Özel kimyasal karışımı sayesinde, uygulandığı ortam sıcaklığına bağlı olarak hacmini genişleterek gaz ve duman geçişini engellediği gibi, yaklaşık 600°C'de katılaşarak kabloları dahi koparır ve yangının kablo üzerinden yayılmasına kesinlikle engel olur. Kaplama Tipi Harç: Kaplama tipi yangın durdurucu malzeme, su esaslı bir kaplamadır. Özellikle kablo ve kablo demetleri üzerinde ve kablo şaftlarında yangını durdurmak için özel olarak üretiriz. Kaplamanın ana kullanım amacı, dikey veya yatay kablo yollarında muhtemel bir yangın durumunda alevin kablo üzerinden yayılmasını önlemektir. Yangın ve yüksek sıcaklıklar nedeniyle kablo üzerinde oluşabilecek kısa devreyi geciktirme özelliğine de sahiptir. Ürünü hem fırçayla hem de sprey boya tabancasıyla uygulayabilirsiniz. Ayrıca, panel tipi kaplamalarla birlikte de kullanıma uygundur. Yangına Dayanıklı Özel Silikon ve Mastikler Yangın durdurucu mastik ve silikonları, çeşitli yapısal derzlerde ve yangın bölmesi geçişlerinde kullanırız. Bu ürünler, 240 dakikaya kadar yangın dayanımı sağlar. Aynı zamanda duman, nem, su ve zehirli gazların yalıtımını yaparak yeni yapılarda veya tamir amaçlı projelerde önemli bir görev üstlenirler. Macun: Yangın durdurucu macunlar, yangın bölmesinden geçen tesisatları, geçiş boşluklarından duman, zehirli duman ve gazların, alev ve yangının 240 dakikaya kadar yangın dayanımı ile korunmasını sağlarlar. Silikon: Karmaşık geçişlerde yangın koruması sağlamak için silikon kullanırız. Küçük boşluklarda ise kolayca elle karıştırıp uygulayabiliriz. Büyük boşluklarda ise mekanik karıştırıcılar yardımıyla uygulama yaparız. Özel Boru Kelepçeleri Bina içinde kullandığımız plastik borular, yangını bir odadan diğerine veya bir yangın zonundan diğerine taşıyabilir. Plastik borular üzerinde yangının yayılmasını engelleyen önemli bir uygulama, yangına dayanıklı plastik boru kelepçeleridir. Plastik boru kelepçelerini tüm yatay ve dikey plastik boru geçişlerinde duvar veya tavana monte ederiz. Böylece yangının bina içinde genişlemesini engelleriz. Alevle karşılaştığında, sıcaklığın etkisiyle iç çeperinde bulunan intumescant malzeme genişler. Bu, boruyu keser ve en kesitini %100 dolu bir gövde haline getirerek duman ve alev yayılımını engeller. Sonuç olarak, yangın sırasında ortaya çıkan üç tehlike olan sıcaklık, duman ve zehirli gazların duvarın diğer tarafına geçmesini engelleriz. Plastik boru kelepçelerini çapları 32 mm'den 500 mm'ye kadar olan borularda başarıyla uygulayabiliriz. Yukarıda kısaca teknik özelliklerini belirttiğimiz ürünleri özellikle güç santralleri, demir ve çelik fabrikaları, kimya ve petrokimya fabrikaları, otomotiv endüstrisi, çimento fabrikaları, yiyecek endüstrisi, kağıt fabrikaları ve tekstil endüstrisi ile çarşı, alışveriş merkezleri, otel ve iş merkezlerindeki elektrik ve mekanik şaftlarda kullanırız. Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı(2012). İnşaat Teknolojisi. Yangın Yalıtımı. 04.04.2025 tarihinde https://megep.meb.gov.tr adresinden alınmıştır.
Kaba Yapı
Isı yalıtımı
Isı Yalıtımı Farklı sıcaklıktaki iki ortam arasındaki ısı transferini azaltmak için yapılan işleme ısı yalıtımı denir. Bunu sağlayan malzemelere ısı yalıtım malzemesi adı verilir. Isı yalıtım malzemelerinin en temel özelliği ısı iletim katsayısıdır. Tasarımdan, uygulamaya kadar tüm yönleri ile bir uzmanlık dalı olan yalıtımın ana unsurları “doğru detay”, “nitelikli malzeme” ve “sağlıklı uygulama” dır. Isı Yalıtımının Yararları Daha iyi ve sağlıklı yaşam konforu sağlar. Enerji tasarrufunu yüksek oranda sağlar. Yapı ömrünü uzatır. Zararlı madde emisyonunu (çevreye yayılımı) azaltarak sağlıklı çevreyi oluşturur. Yapılarda yatırım maliyetini düşürür. Yapılarda kullanılan enerji maliyetini en az % 40 oranında azaltır. Korozyonu önler, betonarme demirlerinin çürümesine mani olur. Binalarda yoğuşma (yoğunlaşma) ve rutubeti önler. Ülkenin ekonomik kalkınmasına katkı sağlar. Şekil 1: Isı yalıtımlı bina ile yalıtımsız binanın karşılaştırılması Isı Yalıtım Malzemeleri Cam Yünü Türkiye de üretilen inorganik hammadde olan silis kumunun, yüksek basınç altında 1200 Cº - 1250 Cº de ergitilerek, ince eleklerden geçirilip elyaf haline getirilmesi sonucu oluşmaktadır. Çeşitleri Çatı şiltesi İki yüzü cam tülü kaplı cam yünü şilte Mertek arası şiltesi Asma tavan Duvar levhası İki yüzü cam tülü kaplı cam yünü levha Bir yüzü renkli cam tülü kaplı cam yünü levha Alçı levha kaplı taş yünü levha Bir yüzü alüminyum folyo kaplı cam yünü levha Klima şiltesi Prefabrik klima kanalı Prefabrik boru Özellikleri Kullanım amacına ve yerine göre değişik yoğunlukta ve boyutta üretilebilir. Yerli olarak temin edilen inorganik silis kumundan elde edilir. Değişik kaplama malzemeleri, şilte, levha, boru ve dökme olarak üretilebilir. Isı ve ses yalıtımı sağlar. Kullanım sıcaklığı –50 / +250 ºC aralığındadır. Sıcağa ve rutubete maruz kalması halinde dahi boyutlarında bir değişiklik olmaz. Zamanla bozulmaz, çürümez, küf tutmaz, korozyon ve paslanma yapmaz. Böcekler ve mikroorganizmalar tarafından tahrip edilemez. Yanmaz malzemeler sınıfından A sınıfındadır. ISO 9001 kalite, ISO14001 çevre, OHSAS 18001 işçi sağlığı ve iş güvenliği standartlarına uygundur. Taş yünü Yerli olarak imal edilen inorganik hammadde olan bazalt taşının, 1350ºC - 1400ºC de ergitilerek elyaf haline gelmesi sonucu oluşmaktadır. Çeşitleri Teras çatı levhası Yüzer döşeme levhası Ara bölme levhası Dış cephe levhası Alçı levha kaplı taş yünü levha Sanayi şiltesi Prefabrik boru Dökme taş yünü Özellikleri Taş yününü kullanım amacına ve yerine göre farklı yoğunluklarda ve boyutlarda üretiriz. Bu malzemeyi yerli olarak temin ettiğimiz inorganik bazalt taşından elde ederiz. Çeşitli biçimlerde üretme imkanımız var: değişik kaplama malzemeleri, şilte, levha, boru ve dökme olarak karşımıza çıkar. Başlıca özellikleri şunlardır: Isı ve ses yalıtımı sağlar. Kullanım sıcaklığı −50°C ile +700/−750°C arasındadır. Sıcağa ve rutubete maruz kalsa bile boyutlarında bir değişiklik olmaz. Zamanla bozulmaz, çürümez, küf tutmaz, ayrıca korozyon ve paslanma yapmaz. Böcekler ve mikroorganizmalar tahrip edemez. Yanmaz malzemeler sınıfında A sınıfında yer alır. ISO 9001 kalite, ISO 14001 çevre ve OHSAS 18001 işçi sağlığı ve iş güvenliği standartlarına uygundur. Bu özellikler taş yününü birçok farklı projede güvenle kullanmamıza olanak tanır. Polistren Köpük Genleştirilmiş Polistren Köpük Tanımı: Yerli ve ithal olarak temin edilen polistren hammaddesinin su buharı ile teması İle hammaddesinde bulunan pentan gazının granüllerinin (boşlukların) şişmesi ve birbirlerine yapışması sonucu meydana gelir. Özellikleri Kullanım amacına ve yerine göre değişik yoğunlukta, boyutta, değişik kenar ve yüzey şekillerinde levha olarak üretilir. Isı ve ses yalıtımı sağlar. Kullanım sıcaklığı –50 / +75ºC aralığındadır. %100 kapalı gözenekli homojen hücre yapısına sahip olup, bünyesine su almamaktadır. Kapiler (kılcal) emiciliği yoktur. Asit ve baz kimyasallarına dayanıklı olmasına karşın, baca gazları, metan gurubu gazları, benzin, eter, ester, kimyasallarına karşı hassastır. Güneşin mor ötesi ışınlarına karşı hassastır. ISO 9001 kalite, ISO14001 çevre, OHSAS 18001 işçi sağlığı ve iş güvenliği standartlarına uygundur. Resim 2-Genleştirilmiş Polistren Köpük Ekstrüde Polistren Köpük Tanımı: Yerli olarak temin edilen Polistren hammaddesinden, ekstrüzyon yolu ile meydana getirilen, istenilen boyut, yoğunluk, renk ve şekle getirilebilen levhalardır. Özellikleri: Kullanım amacına ve yerine göre değişik yoğunlukta, boyutta, değişik kenar ve yüzey şekillerinde levha olarak üretilir. Isı ve ses yalıtımı sağlar. Kullanım sıcaklığı –50 / +75ºC aralığındadır. %100 kapalı gözenekli homojen hücre yapısına sahip olup, bünyesine su almamaktadır. Kapiler (kılcal) emiciliği yoktur. Boyut stabilizesi ve basma dayanımı çok yüksektir. ISO 9001 kalite, ISO14001 çevre, OHSAS 18001 işçi sağlığı ve iş güvenliği standartlarına uygundur. Resim 3-Ekstrüde Polistren Köpük Poliüretan Esasli Isı Yalıtım Malzemesi Tanımı: Çeşitli kimyasal malzemelerin (poliol ve MDI) bileşiminden oluşan poliüretan malzemesinin, değişik şekillerde düzenlenmesi sonucu oluşan, süngerimsi yapıdaki ısı yalıtım malzemesidir. Çeşitleri Poliüretan sert köpük Poliüretan esaslı akustik köpük Özellikleri Her türlü malzeme üzerine uygulanabilir. Yanmaz malzeme sınıfındadır. Su geçirmez. Yumuşak ve esnek bir yapıya sahiptir. Kendiliğinden yapışan çeşitleri mevcuttur. Yüksek değerde ısı ve ses yalıtım özelliği ve hafif esnek bir dokuya sahiptir. Bünyesi Boşluklu Yapı Malzemeleri Isı ve ses iletim katsayısı düşük olan ancak ısı ve ses yalıtım malzemesi olmayan yapı malzemeleri de vardır bunların başlıcaları: Ponza taşı Bims bloklar İzotuğla Gazbeton Gazbeton Tanımı: Öğütülmüş haldeki kuvarsit, sönmemiş toz kireç, öğütülmüş alçı taşı ve su ile hamur hazırlanır. Hazırlanan karışıma alüminyum tozu ilave edilir. Karışım içindeki kirecin su ile reaksiyona girmesi sonucu ısı açığa çıkar. Bu ısı ile alüminyum tozu reaksiyona girerek kabarır ve gözenekli bir yapıya kavuşur. Oluşan bu malzemeye gazbeton denir. Resim 4- GazBeton Çeşitleri Duvar blokları Asmolen blokları Yalıtım plakaları Donatılı yapı elemanları Özellikleri Sağlamdır. 60×25cm lik bir gazbeton 22 ila 75 ton yük taşır. Hafiftir.( Betondan 6, tuğladan 3 kez daha hafiftir). Kolay işlenir. Testere ile kesilip matkap ile delinebilir. Yanmaz. 1200ºC ye kadar dayanıklıdır. Yüksek ısı ve ses yalıtımına sahiptir. Özel kesme makineleri ile milimetrik kesilebilir. Isı Direnci: 45-65 dB Pomza (bimsblok) Tanımı: Volkanik faaliyetler esnasında ani soğuma ve gazların bünyeyi birden terk etmesi sonucu ortaya çıkan gözenekli malzemeye Pomza denir. Özellikleri İnorganik ve zararsızdır. Çürüme yapmaz. Küf tutmaz. Çimento ile yüksek derecede bağ yapabilir. Yanmaz malzeme sınıfındadır. Resim 5- Pomza Birden Fazla Cam Uygulaması Tanımı: Yapılardaki boşluklarda ısı yalıtımı sağlamak amacıyla birden fazla kattaki camın kullanılmasıdır. Özellikleri Isı ve ses yalıtımı sağlar. Temiz ve sağlıklıdır. Yapı yapılırken ayrı bir zamana ihtiyaç yoktur. Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı(2006). İnşaat Teknolojisi. Isı Yalıtımı. 04.04.2025 tarihinde https://megep.meb.gov.tr/adresinden alınmıştır.
Kaba Yapı
Tesisat Yalıtımı
Tesisat Yalıtımı Tesisat yalıtımı, işlerinde kullanılan malzemenin cinsine bağlı olarak, istenmeyen ses oluşumu, ısı kaybı ve yangının hem tesisata hem de yapıya zarar vermesini önleyen malzemelerin ortak adıdır. Çeşitleri Tesisat yalıtım malzemelerini aşağıdaki başlıklar altında inceleyebiliriz. Resim 1- Tesisat yalıtımında kullanılan malzemeler ve özellikleri Özellikleri Seramik Yünü Al2 O3, SİO2, ZrO2, Fe2O3+TiO2, CaO+MgO, Na2O+K2O gibi maddelerin elyaf haline getirilmesi ile elde edilir. Mikroporöz yalıtım malzemeleri, çok düşük termal iletkenlik katsayısıyla mükemmel yalıtım özellikleri gösterir. İzolasyon malzemeleri arasında en düşük ısı iletim katsayısına sahiptir. Bu sayede daha hafif ve daha az hacimli tasarımlar yapılmasına olanak verir. Yanmaz malzemelerdir (DIN 4102 A1 Kalite).Sağlığa zararlı malzemeler içermez. İçeriğinde organik kimyasallar ve asbest ürünler gibi insan sağlığına zararlı maddeler yoktur. Avantajları Enerji kaybını en aza indirir. İzolasyon kalınlığını ve hacmini azaltır. Isı yalıtımını artırır. Mikroporöz Plakaların Kullanıldığı Diğer Uygulama Alanları Endüstriyel fırın uygulamalarında, Sıvı metal ve seramik taşıma potalarında, Yangından korunma ekipmanlarında, Elektronik sanayinde, Mühendislik uygulamalarında, Ölçme ve kontrol cihazlarında, Otomotiv endüstrisinde, Baca, sıcak su kanalları ve dizel egzozlarında, Genel Özellikleri Termal şoklara karşı dirençlidir. Mükemmel izolasyon özellikleri vardır. Son kullanım sıcaklığına kadar, çok düşük küçülme değerleri vardır. Vibrasyona karşı dirençlidir. Yüksek basma mukavemeti vardır. Kolay işlenebilirlik özelliği vardır. Asbest ve RCF içermez. Taşyünü Yerli olarak temin edilen inorganik hammadde olan bazalt taşının 1350 °C - 1400 °C‘ de ergitilerek elyaf haline getirilmesiyle elde edilir. Kullanım yeri ve amacına göre farklı boyut ve yoğunlukta, değişik kaplama malzemeleriyle, şilte levha, boru ve dökme şeklinde üretilmektedir. Isı yalıtımı, ses yalıtımı, akustik düzenleme ve yangın yalıtım malzemesi olarak kullanılmaktadır. Kullanım sıcaklığı 750 /1000 °C' dir. Sıcağa ve neme maruz kalması durumunda boyut değişikliği olmaz. Zamanla bozulmaz, çürümez, küf tutmaz, korozyon ve paslanma yapmaz. Böcek ve mikroorganizmalar tarafından tahrip edilemez. Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı(2006). İnşaat Teknolojisi. Tesisat Yalıtımı. 04.04.2025 tarihinde https://megep.meb.gov.tr adresinden alınmıştır.
Kaba Yapı
Ses Yalıtımı
Ses Yalıtımı Yaşadığımız konut, okul, işyeri vb. binalar ile çevreyi istenmeyen seslerden yalıtarak gürültünün zararlı etkilerinden korunmak; kayıt stüdyoları, sinema, konser salonu vb. mekânları istenmeyen seslerden yalıtarak gerekli kullanım koşullarını oluşturmak; jeneratör, hidrofor, kalorifer vb. gürültülü mahalleri yalıtarak çevreye yaydıkları gürültüyü azaltmak amacı ile yapılan uygulamalara “Ses yalıtımı” veya "Ses izolasyonu" denir. Ses yalıtımı ısı yalıtımına benzer. Bir ses yutucu malzeme ile enerjinin tamamının yutulması beklenmemelidir. Bu nedenle, gürültü seviyesinde 10 db’den daha fazla bir azalma beklenmesi pratik olmadığı gibi ekonomik de olmamaktadır. 10 dB azalma, gürültü düzeyinin yarı yarıya azalması anlamına gelir. Gürültünün kendi kaynağında yok edilmesi mümkün olmadığı zaman, ortamda yayılmasını engellemek için gerekli önlemlerin alınması da gerekir. Bu önlemler, sesin yayıldığı ortama engel, panel veya duvar yapılması ile sağlanabilir. Bu durumda engel malzemenin ses iletim kaybı ve ses yalıtım oranı önemli rol oynar. Ortamdaki sıcaklık yükseldikçe ses hızı artmakta, basınç artınca ses hızı da düşmektedir. Ses yalıtımı, ses geçiş kaybının arttırılması anlamına gelir ve gürültü denetimini içerir. Ortamdan kaynaklanan hava seslerinin bitişikteki mekana geçmesinin engellenmesi ve darbeyle oluşan katı cisimlerde yayılan sesin yalıtılmasını kapsar. Bina sakinlerini rahatsız eden sesin yayıldığı yolları yok etmek ya da konser salonu, sinema, kütüphane, stüdyo gibi mekanlarda dışarıdan gelen sesi azaltmak gerekir. Bu amaçla ses yalıtımı tüm bölme elemanlarının camyünü ve taş yünü gibi mineral esaslı malzemeler veya poliüretan veya melamin esaslı akustik köpükler ile yalıtılması ile yapılmalıdır. Ses yalıtımı, temel olarak gürültünün insan üzerinde oluşturacağı zararlı etkileri en aza indirmek için alınacak önlemleri kapsar. Gürültü, düzensiz yapılı, farklı frekans bileşenlerine sahip olan ve genellikle zamana göre, değişken olan istenmeyen ses topluluğudur. Kısaca rahatsız edici ses olarak tanımladığımız gürültü, günümüzde, kentleşmenin doğal bir sonucudur. Özellikle kentleşmenin plansız yürüdüğü bölgelerde, gürültü insan sağlığına ve konforuna zarar veren etkenler arasındadır. Çevredeki bir fabrikanın çıkardığı rahatsız edici sesler, havaalanı çevresindeki yerleşim bölgesinde duyulan şiddetli gürültü, satıcı sesleri, trafik sesleri, komşudan gelen konuşmalar insanlar tarafından farklı dozlarda gürültü olarak algılanarak, rahatsız edici olabilir. Bazı alanlarda ise, düşük ses seviyesi, işin en önemli gereklerinden biridir. Radyo yayıncılığında ve müzik stüdyolarında ses seviyesinin düşük olmasının gerekmesi, bir hastanede hastalara sessiz ve huzurlu ortam oluşturmak, okulda dışarıdan gelen gürültüleri kesmek, bina yapım aşamasında çözülmesi gereken sorunlardır. Yapılarda huzurlu bir ortam sağlamak için gürültüyle mücadele etmek gerekir. Etkili bir ses yalıtımı; amaçları belirlenmiş yapılarda doğru malzemelerin doğru detaylarda kullanılmasıyla ve hatasız işçilikle mümkün olabilir. Ses Yalıtımının Faydaları Gürültü, çağımızda çevre kirliliğinin bir boyutu olarak önemli bir sorun oluşturmakta ve nedeni ilk anda tespit edilemeyen birçok sağlık sorununa yol açmaktadır. Ses yalıtımı ile ilgili çalışmalar ve gürültü denetimi, sağlıklı ve huzurlu bireyler, temiz bir çevre, dikkat ve iş veriminin artırılarak iş kazalarının önlenebilmesi konularında gerek ülkemiz gerekse insanlarımız için büyük önem taşımaktadır. Doğru yapılacak ses yalıtımı; Stresin de başlıca kaynağı olan gürültünün zararlı etkilerinden korunarak sağlıklı ve konforlu yaşam alanları oluşturulmasını sağlar. İşyerlerinde gürültü, çalışanların verimini düşürmekte ve hatta fabrika, imalathane gibi endüstriyel tesislerde dikkat dağılması sonucunda iş kazaları meydana gelmektedir. Dolayısıyla ses yalıtımı, çalışanların iş veriminin artması ve iş kazalarının azaltılmasını sağlar. Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan araştırmalar sonucunda gürültünün çocuklarda uzun dönemli hatırlama ve kavrama yeteneklerinin azalmasına neden olduğunu ortaya koymaktadır. Ses yalıtımı, gürültünün eğitim kalitesini azaltıcı etkisini ortadan kaldırır. Ses Yalıtımı Uygulanan Alanlar Ses yalıtımı; gürültünün zararlı etkilerinden korunulması gereken alanlarda yani konut, okul, hastane, yurt, otel, iş yeri gibi ve çevreye yaydıkları gürültünün önlenmesi gereken alanlarda örneğin jeneratör, hidrofor, kalorifer, yüksek ses düzeyine sahip eğlence yerleri gibi, ayrıca kullanım koşulu sese bağlı alanlarda örneğin sinema, tiyatro, konser ve konferans salonu, TV ve ses kayıt stüdyosu gibi alanlarda yapılmalıdır. Döşemelerde Ses Yalıtımı Uygulamaları Döşemede en basit yalıtım uygulaması halı, kauçuk gibi ses yutucu malzemelerle kaplanmasıdır. Daha ileri düzeyde ses yalıtımı yüzer döşeme ile sağlanır. İki kat arası döşemelerde ve açık geçit üzeri döşemelerde de ısı ve ses yalıtımı maksadıyla yüzer şap uygulaması taşıyıcı döşeme üzerine uygulanır. Halı ses yalıtımı açısından iyi bir yer döşemesi olmakla beraber ısı yalıtımı söz konusu olduğunda arzu edilen sonuçları verememektedir. Halının zeminden kaynaklanan nem, küf vb. sorunlara karşı dayanımını sağlamak ve ısı yalıtımı yapmak için ‘‘mantar şilte’’ kullanılmaktadır. Otel gibi ses yalıtımının çok önemli olduğu yapılarda mantar şilte halı altında ses yalıtımı için de kullanılmaktadır. Halı altı kullanımlarda halı uygulamasının tipine bağlı olarak mantar şilte ya tamamen zemine yapıştırılır ya da sadece kenarlardan sabitlenerek tutturulur ve üstüne halı döşenir. Tavsiye edilen şilte kalınlığı 5 mm’dir. Mantar şilte, ses ve ısı yalıtımı yapmakla kalmaz sert döşemenin ani darbeler sebebi ile çatlamasını ve kırılmasını da engeller. Mantar şilte kullanılması halinde; normal şiltelerin yol açtığı statik elektriklenme yok olmaktadır. Etraftaki eşyalara dokunulduğu zaman(özellikle kış aylarında) yaşanan elektrik çarpması, mantar şiltenin antistatik olması nedeni ile yaşanmamaktadır. Antistatik döşemelerin altında kullanılan malzemelerin de bu özellikte olması gerekmektedir. Aksi durumlarda üstte kullanılan malzemenin antistatik özelliği yok olmaktadır. Resim 3- Mantar Şilte Döşemelerde ayak sesi, eşya çekme sesi gibi darbe seslerinin de bitişik, alt ve üst mekânlara geçişinin önlenmesi gerekir. Bu amaçla uygun malzemelerle yüzer döşeme uygulamaları yapılır. Darbe seslerin önlenmesi, ancak çift katmanlı döşeme uygulaması ile mümkündür. Bu amaçla; döşeme üzerinde ses yalıtım malzemeleri yerleştirilir. Ardından, üzerinde oluşturulacak sap ve döşeme kaplamasının betonarme döşeme ve duvar elemanlarıyla teması kesilecek şekilde ses yalıtım malzemesi süpürgelik hizasına kadar duvarlarda devam ettirilir. Böylelikle insanların üzerinde hareket edecekleri döşemenin duvarlar ile teması kesilerek, ses yalıtım malzemelerinden oluşan bir nevi havuzun içerisine alınması sağlanır. Böylece doğrudan veya dolaylı yollardan ses iletimine neden olacak ses köprüleri ortadan kalkar. Bu sisteme “yüzer döşeme” adı verilir. Gürültünün önlenmesi açısından, yapıların konumu ve tasarımı da önem taşır. Resim 4-Yüzen Döşeme Resim 5-Polietilen Döşeme Resim 6- Neopren Döşeme Tavanda Ses Yalıtım Uygulamaları Tavanda ses yalıtımı, ses yutucu malzemelerle ‘‘asma tavan’’ yapılarak sağlanır. Asma tavanlar gürültü kontrolünde önemli bir yere sahiptir, öyle ki asma tavanlarda mekanlar arasında ses geçişini engellemek için hem estetik hem fonksiyonel çözümler rahatlıkla kullanılır. Aynı zamanda sesin uzak noktalara kaliteli olarak taşınması ve gereksiz ses bozulmalarını engellemek için yine tavanlar kullanılır. Bu noktalarda sesi yansıtabilen asma tavan tipleri karşımıza çıkar. Aşırı sıcaklık, nem ve değişken iklimsel koşullar tavan sisteminin ömrünü kısaltabilir. Özel üretilen nem dayanımlı tavan panelleri aşırı sıcaklık ve neme gözle görülür sarkma olmadan direnç gösterir ve %99 relatif nem ve 40°C'ye kadar performans seçenekleri aralığında kullanılmaktadır. Tavanlarda kullanılan asma tavan malzemesi ve üstünde kullanılacak ek yalıtım malzemeleri ile ısı geçişi zorlaştırılarak ısı iletim direnci artırılmakta, böylece oluşacak ısı geçişinin engellenmesi sağlanmaktadır. Aksi taktirde ısı yalıtımı açısından eksik bir tavan tamamen ısı köprüsü vazifesi görerek gereksiz enerji sarfiyatı sağlayacaktır. Asma tavanlarda parlama veya yansıtma gibi bütünsel kriterlerin oluşumu teknik bir takım özellikler sonucunda kaplamanın doku ve vurgusunun sonucudur. Işık, mekanda oluşturulacak en önemli ve kurgusal niteliği yüksek malzemelerden biridir. Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı(2005). İnşaat Teknolojisi. Yalıtma Hazırlık. 04.04.2025 tarihinde https://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Yal%C4%B1t%C4%B1ma%20Haz%C4%B1rl%C4%B1k.pdf adresinden alınmıştır.