İnşaat Projelerinde Malzeme ve İşçilik Maliyetleri

İnşaat projelerinin başarısı, doğru maliyet analizine doğrudan bağlıdır. Özellikle malzeme maliyetleri ve işçilik maliyetleri, toplam bütçenin en kritik bileşenleridir. Bu nedenle mühendisler, projeyi planlarken yalnızca teknik hesaplara değil, aynı zamanda maliyet yönetimine de odaklanır.

Malzeme Maliyetleri

Malzeme maliyetleri, her inşaat projesinin temelini oluşturur. Ostwald (2001) malzemeleri dört grupta tanımlar:

Başlıca malzemeler (commodities): Demir cevheri, değerli metaller, gıda ürünleri ve tomruk. Ancak bu tür malzemeler genellikle doğrudan maliyet hesaplarına girmez, çünkü fiyatları çok değişkendir.
Mühendislik malzemeleri: Çelik profiller (I, HEA, INP) veya işlenmiş ahşap profiller. Mühendisler, bu malzemeleri imalat süreci maliyetiyle değil, piyasa satış fiyatı üzerinden değerlendirir.
Yarı mühendislik malzemeleri: Örneğin bakır. Bu tür malzemeler sürekli fiyat dalgalanmaları yaşar.
Normatif malzemeler: Ham petrol gibi fiyatı devletler tarafından belirlenen ürünlerdir.

Dolayısıyla maliyet tahmini yapan mühendisler, öncelikle kullanılacak malzemenin türünü ve miktarını doğru şekilde belirler. Çünkü bu değerler, maliyet analizinin temelini oluşturur.

Metraj Hesaplama Esasları

Metraj, maliyet tahmininin ilk adımıdır. Mühendisler bu hesaplamayı proje çizimleri ve proje şartnamelerine dayanarak yapar. Ayrıca CAD yazılımları sayesinde günümüzde bu süreç çok daha kolay ilerler.

Metraj şu yöntemlerle yapılır:

Lineer hesaplama: Tabliyenin çevresinin ölçülmesi (m).
Alan hesaplama: Tabliyenin yüzey alanının bulunması (m²).
Hacim hesaplama: Alan ile kalınlığın çarpılması (m³).
Birim ölçü: Kapı veya pencere adedi gibi öğelerin hesaplanması.

Özellikle mühendisler, metraj sonucunu kullanarak hem malzeme maliyetlerini hem de işçilik ihtiyacını hesaplar. Böylece proje bütçesini daha sağlıklı şekilde kontrol altında tutar.

Malzeme Kayıpları

Teorik hesaplanan metraj değerleri, şantiyede birebir gerçekleşmez. Çünkü kayıplar oluşur. Bunları üç başlık altında inceleyebiliriz:

Zayiat: Kesim artıkları. Örneğin 12 metrelik demir çubuklar kesildiğinde parçalar arta kalır.
Büzülme ve küçülme: Depolama zafiyetleri, hırsızlık veya kimyasal malzemelerin bozulması.
Hatalar: Yanlış üretim ve mühendislik hataları sonucunda hurdaya çıkan malzemeler.

Bu nedenle mühendisler gerçek malzeme miktarını şu formülle bulur:

MG = MT (1 + K1 + K2 + K3)

MT: Teorik miktar
K1: Zayiat oranı
K2: Hacimsel küçülme oranı
K3: Tasarım veya yapım hatası oranı

İşçilik Maliyetleri

İnşaat sektörü, işgücü yoğun bir yapıya sahiptir. Ayrıca işçilik maliyetleri çoğu projede toplam maliyetin %30–50’sini oluşturur. Bu oran, işçilik planlamasının ne kadar kritik olduğunu ortaya koyar.

İşçilik maliyetleri iki temel unsura bağlıdır:

Parasal Faktörler: Normal ücret, fazla mesai, sigorta, primler, yemek ve ulaşım giderleri.
Verimlilik Faktörleri: İşçilerin beceri düzeyi, şantiye yönetimi, iş güvenliği ve ekipman kullanımı.

Bununla birlikte her proje farklı iş kollarını içerir. Örneğin bir beton ekibi hem kalıpçılardan hem de demircilerden oluşur. Dolayısıyla mühendisler işçilik maliyetini hesaplarken bu iş gruplarını ayrı ayrı değerlendirmek zorundadır.

Verimlilik ve Şantiye Yönetimi

Verimlilik, üretilen çıktı ile kullanılan kaynak oranını ifade eder. İnşaat projelerinde mühendisler genellikle adam/saat ve malzeme miktarını kaynak olarak ölçer.

Örneğin:
Verimlilik = Üretilen m² / Adam-saat

Bununla birlikte verimliliği yalnızca işçilerin performansı belirlemez. Şantiye yönetimi, malzeme tedariki ve ekipman seçimi de doğrudan etkilidir. Ayrıca şantiye yönetimi zayıfsa verimlilik kayıpları %50’yi aşabilir.

Dolayısıyla proje yöneticileri:

Doğru ekipman seçmeli,
Uygun işgücü planlamalı,
Malzeme tedarikini zamanında yapmalıdır.

Aksi halde küçük gecikmeler bile kârı tamamen ortadan kaldırabilir.

Sonuç

Sonuç olarak, malzeme maliyetleri, işçilik maliyetleri ve verimlilik, inşaat projelerinin başarısını belirleyen temel parametrelerdir. Mühendisler doğru metraj hesaplamalarıyla ve etkin şantiye yönetimiyle maliyetleri kontrol altında tutabilir. Ayrıca verimlilik odaklı bir yaklaşım, projelerin rekabet gücünü artırır ve sürdürülebilir başarı sağlar.

Kaynakça:

Ostwald, P. (2001). Construction Cost Analysis and Estimating.
Gransberg, D. D., Popescu, C. M., & Ryan, R. C. (2003). Construction Equipment Management for Engineers, Estimators, and Owners.
Means, R. S. (Yıllık). Building Construction Cost Data.
Walker, F. (2000). Building Estimator’s Reference Book.

Malzeme ve İşçilik Maliyet