Kaba Yapı

Kazı Türleri

Kazılar, şekillerine göre dört gruba ayrılır:
Hendek kazısı, galeri kazısı, çukur kazısı ve baca kazısı.

Hendek Kazısı

Her türlü zeminde işçiler hendek kazısı yapar. Bu tür kazılar boyunun enine göre çok uzun olmasıyla bilinir. Ayrıca, hendek kazısı dört gruba ayrılır:
Sığ hendek, normal hendek, derin hendek ve dar hendek kazısı.

• Sığ Hendek Kazısı: İşçiler 1,25 metreye kadar derinlikte hendek açar.

• Normal Hendek Kazısı: İşçiler 1,25–4,50 metre arasında kazı yapar.

• Derin Hendek Kazısı: İşçiler 4,50 metreden daha derin alanlarda çalışır.

• Dar Hendek Kazısı: İşçiler 0,60 metreden daha dar hendek açar.

Bunun yanında, güvenli çalışmak için işçiler hendek genişliğine 0,40–1,00 metre açıklık ekler.

Galeri Kazısı

İşçiler galeri kazısında, küçük kesitli kazıları bacalar ve hendeklerle birbirine bağlar. Böylece, yer altındaki geçişleri kolaylaştırır.

Çukur Kazısı

İşçiler çukur kazısında, boy ve en arasında fazla fark bulunmadığı için kazıları derinliğe göre sınıflandırır:

• Sığ Çukur Kazısı: İşçiler 1,50 metreye kadar derinlikte kazı yapar.

• Normal Çukur Kazısı: İşçiler 1,50–4,50 metre derinliğinde kazı yapar.

• Derin Çukur Kazısı: İşçiler 4,50 metreden daha derine indiğinde şevli yöntem uygular.

Sonuç olarak, her çukur kazısı derinliğe göre farklı yöntem gerektirir.

Baca Kazısı

İşçiler baca kazısında, galerilere ya da tesislere ulaşmak için küçük kesitli çukurlar açar. Özellikle, bu yöntem dar alanlarda etkili olur.

Elle Yapılan Serbest, Derin ve Özel Kazılar

Projeye göre işçiler kazıları üç gruba ayırır:
Serbest, derin ve özel kazılar.

• Serbest Kazı: İnşaatta sıfır kotunun üstünde kalan alanı işçiler kazı olarak değerlendirir. Örneğin, tabanı 1 metreden geniş şerit kazılarda işçiler toprağı kürekle 4 metreye kadar taşır.

• Derin Kazı: İşçiler serbest ve özel kazıların dışında kalan alanlarda derin kazı yapar.

  • Geniş Derin Kazılar: İşçiler tabanı 1 metreden geniş alanlarda çalışır.

  • Dar Derin Kazılar: İşçiler tabanı 1 metreden dar alanlarda kazı yapar.

• Özel Kazılar: İşçiler tünel, kuyu ve su altı keson gibi özel alanlarda kazı gerçekleştirir.

Dolayısıyla, proje türü kazının maliyetini ve yöntemini doğrudan etkiler.

Kazılarda Kullanılan Terimler

• Terasman: İşçiler eğimli arazide kademeli tesviye yapar.

• Kazı ve Dolgu: İşçiler tesviye kotunun üstündeki toprağı kazı olarak değerlendirir, altını ise dolgu yapar.

• Klas: İşçiler zeminin cinsini belirleyerek sınıflandırır. Örneğin, %25 küskülük ve %75 toprak karışımı klas farkını oluşturur.

Kazı Yöntemleri

El Araçlarıyla Kazı

İşçiler dar ve küçük alanlarda kürek, kazma, balyoz ve el arabası kullanarak kazı yapar. Ancak, büyük alanlarda bu yöntem verimli değildir.

Kazı Makineleriyle Kazı

Büyük hacimli kazılarda makineler devreye girer. İşçiler bu makinelerle süreci hızlandırır ve iş gücünden tasarruf sağlar.

• Greyder yumuşak zemini kazıp düzleştirir.

• Dozer, loder ve buldozer orta sertlikteki zeminleri söker.

• Ekskavatör ve tarakskavatör dar temel ve kanal kazılarında çalışır.

• Damperli kamyonlar çıkan malzemeyi taşır.

• Perferatör kayaları parçalayarak kazıyı kolaylaştırır.

Bununla birlikte, makineler her zaman yeterli olmayabilir. Çok sert zeminlerde ek yöntemler gerekir.

Patlayıcı Maddelerle Kazı

Yerleşim bölgeleri dışında uzmanlar dinamitle sert kayaları patlatır. Önce hava tabancalarıyla delikler açar, sonra patlayıcıları yerleştirir. Sonuç olarak, parçalanan kayaları işçiler ve makineler temizler.

Kazı İşlerinde Genel Kurallar

• İşçiler çıkan toprağı en az 30 metre uzağa taşır.

• Derinlik arttığında her 2 metrede bir kademe açar.

• Zemine göre şev açılarını değiştirir:

  • Kayalık zeminde 90°

  • Sert kilde 80°

  • Yumuşak toprakta 45°

• Özellikle, geniş bodrumlarda işçiler rampalar bırakır ve toprağı kamyonlara yükler.

Kaynakça

Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd.
https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive