Yapı İşletmesi

Kazı ve Toprak İşleri

Herhangi bir inşaat mühendisliği işi sözleşmesi toplam maliyetinin en önemli bölümünü toprak işleri temsil etmektedir. Toprak işleri yapım metodu ve yapılacak iş miktarı aşağıdakilere:

• Malzeme tipine;
• İş hacmine (kübaj);
• Malzeme kaynağına (ocağa) ve
• Elde mevcut makine parkına

bağlıdır. Maliyet ve mal oluş hesap uzmanının toprak işleri maliyetlerinin hesaplamasında yukarıda belirtilen bütün faktörleri dikkate alması gerekmektedir. Bu faktörler sırayla aşağıda izah edilmiştir.

Malzeme Tipi

Toprak malzemesi tipi, kullanılacak makine-ekipmanı, yükleme hızını ve taşıma metodunu tayin etmektedir. Toprak işlerinde kullanılacak olan ekipmanı belirleyen en önemli faktör toprağın kendisidir. Torak işleri süreci zemin şartlarınca etkilenmektedir. Toprak işlerinde kullanılacak ekipmanların uygunluk özellikleri özet olarak:

1. Zemin kazılması zorluğu
2. Kazı sonucu elde edilen çıktı
3. Çıktı ölçülmesi olarak özetlenebilir.

Maliyet tahmin hesap uzmanı sahadaki jeoloji ve zemin sondaj verilerini ve jeolojik harita ve kesitleri dikkatlice inceleyerek bilgilenmesi gerekmektedir. Bunlara ilave olarak sahadan alınan zemin örnekleri (karotları) üzerinde yapılan zemin deneyleri sonuçları hakkında da bilgi sahibi olmalıdır. Yaklaşık Maliyet açısından zemin İngiltere’de aşağıdaki sınıflara ayrılmaktadır:

• Gevşek kum veya gevşek toprak;
• Sıkı kum veya sıkı zemin;
• Kil veya ağır zemin;
• Yumuşak kaya ve
• Sert kaya

Türkiye’de Kazı İşleri Genel Teknik Şartnamesi kazılacak zeminin cinsini, teşekkülü ve kazı güçlüğü bakımından dört ana sınıfa ayırmaktadır:

Toprak Zeminler:

• a) Yumuşak Toprak: Gevşek toprak, bitkisel toprak, gevşek kum ve benzeri zeminler
• b) Sert Toprak: Kumlu kil, gevşek kil, killi kum, çakıllı kürekle atılabilen taşlı toprak

Küskülük Zeminler:

1. a) Yumuşak küskülük: Sert kil, yumuşak marn, parçalanıp el ile atılabilen 0.10 m³ ‘e kadar büyüklükteki her cins blok taşlar
2. b) Sert Küskülük: Çürük ve çatlamış kaya, şist, taşlanmış marn, 0.10-0.40 m³ taşlanmış kil

Kaya Zeminler:

1. a) Yumuşak Kaya: Tabaklaşmış kalker, marnlı kalker, şist, gevşek konglomera, alçı taşı (tabanca veya patlayıcı kullanılarak kazılır)
2. b) Sert Kaya: Kesif kalker, andezit, trakit, betonlaşmış konglomera, bazalt tüfleri, mermer (patlayıcı madde kullanılarak atılır ve kırıcı tabanca ile parçalanıp sökülür)
3. c) Çok Sert Kaya: Granit, bazalt, porfir, kuvarst (fazla miktarda patlayıcı madde kullanarak atılır ve kırıcı tabanca ile parçalanıp sökülür)

İdareler meskûn mahallerde patlayıcı madde kullanılmadan kaya kazısı yapılmasına müsaade ederler.

Batak ve Balçık Zeminler:

Su muhtevası yüksek olan ve bu suyu kolay bırakmayan zeminlerdir. Zemin cinslerine göre ödeme yapılması halinde, yapılan kazıların;

• Sınıfları
• Nispetleri (yoğunlukları)
• Sıkışma Katsayıları

hakkındaki bilgiler göz önünde tutulacaktır. Her kesim için yerinde İdare ile Müteahhit arasında yapılacak bir tutanakla tespit edilecek ve o kısımdaki kazı hacmine uygulanacaktır. Sözleşme içerisindeki kazılardan çıkan malzeme, projesine göre ve İdare’nin göstereceği yerlerin dolgusunda kullanılacak, bütün ihtiyaç karşılandıktan sonra geriye kalan kazı idarenin göstereceği yere depo edilecektir. Depo için ayrıca bir bedel verilmez yalnız taşıma bedeli ödenir. Zeminin özelliğinin iyi bilinmesi hesap uzmanının her türlü çalışma şartında toprak hesabını sağlıklı yapmasına yardımcı olacaktır.