Yapı İşletmesi

İnşaat ve İnşaat Sektörü

İnşaat, taşınabilir makine ve ekipman kullanan, tedarik zinciri oluşturarak şantiyeye malzeme tedariki yapan, ve projenin tamamlanmasını müteakip makine-ekipman ve işgücünü üretim sahasından uzaklaştıran ve sonuç ürününü inşa edilen yerde sabit olarak bırakan bir prosestir.

İnşaat maddi nitelikli her türlü yapı eserini ifade eder. Bir şeyin inşaat (yapı eseri) sayılabilmesi için bunun, insan eliyle yapılmış olması gerekir. İnşaat veya inşa eseri kavramı, yalnız maddi inşa eserlerini içerir. Bir yapı eserinin inşaat sayılabilmesi için bunun ilk defa yapılması yani yeni inşaat olması şart değildir. Mevcut bir yapıda yapılan ilaveler, inşaat sayıldığı gibi böyle bir yapıdaki değişiklik ve onarımlar, yani iyileştirme ve düzeltmeler de inşaattır. Kısacası inşa etme, yapma, meydana getirme kavramı; yeni bir inşaat yapma, mevcut bir yapıda değişiklik yapma, mevcut bir yapıya ilave yapma, mevcut bir yapıyı onarma ve mevcut bir yapıyı yıkmayı içerir.

Hukuki olarak inşaatın tanımını da yapmak gerekir. İnşaat kavramı hukuk sistemi içinde değişik şekillerde tanımlanmıştır. Türk Medeni Kanun’ un 652/1’ inci maddesine göre inşaat ve imalat; arazi ile birleştirilmiş malzeme ve emek sarfı ile imal, inşa veya tanzim edilmiş şeylerdir. Kanunda inşaat ve imalattan genel olarak bahsedilmiştir. Ancak bu konu, mahkeme içtihatlarında ve doktrinde daha fazla açıklanmış ve açıklığa kavuşturulmuştur. Doktrine göre; binalar ve bunların eklentileri, duvarlar, köprüler, bir köprünün mesnetleri, bir demiryolunun traversleri, raylar, çeşmeler, abideler, liman tesisleri, inşa edilmiş su kanalları, su bentleri, barajlar, maden galerileri ile mahzenler, kanalizasyonlar, telefon ve elektrik direkleri, havagazı boruları, yollar meydanlar, tüneller kuyular vb. inşaat ve imalat kavramı içine girmektedir. Vergi kanunlarında inşaat kavramının tanımı yapılmamıştır. Ancak Çalışma Bakanlığınca hazırlanan ve Bakanlar Kurulunca kabul edilen İşkolları Tüzüğünde ise inşaat; bina, yol, köprü, demiryolu, metro tüneli, kanalizasyon, liman, dalgakıran, havuz, istihkam, havaalanı, dekovil ve tramvay yolu ve spor alanlarının yapımı gibi her çeşit yapım işleri ile bunların etüd, proje, araştırma, bakım, onarım ve benzeri işler olarak açıklanmıştır. 6785 sayılı İmar Kanunu’ nun 1. maddesinde yapı tabirinin karada ve suda daimi veya geçici, resmi ve özel yeraltı ve yerüstü inşaatı ve bunların ilave, değişiklik ve tamirlerine, sabit ve hareketli tesislerine şamil olduğu hükme bağlanmıştır. İnşaat sektörü Standart Endüstri Sınıflamaları içerisinde tanımlanan bir sektördür.

Türkiye Standart Endüstri Sınıflandırmasının ana çatısı, Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü (USND), Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (EUROSTAT), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Uluslararası Para Fonu (IMF), İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) gibi özel konularda uzmanlık faaliyeti yürüten yetkili uluslar arası kuruluşlar tarafından geliştirilmiştir. Uluslararası kabul gören sınıflamalara geçiş sağlanması koşulu ile ülkeler kendi ihtiyaçları doğrultusunda ulusal sınıflamaları oluşturabilirler.

İnşaat sektörü sonuç ürünü (çıktısı); havaalanları, binalar, barajlar, fabrikalar, katı ve sıvı atık temizleme üniteleri, boru hatları, enerji santralleri, yollar, tüneller ve köprüler gibi taşınmaz mallardan oluşmaktadır. Bu bahsedilenler büyük inşaat projelerine örnektir.

İnşaat ile imalat sektörleri gerek proses ve gerekse çıktı bakımından birbirinden farklıdır. İnşaat sektörünü, tipik bir imalat sektöründen ayıran özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

• Sabit bir üretim yeri yerine geniş bir coğrafik alan vardır.
• Genellikle tasarım üretimin olduğu yerde yapılmaz (çelik ve prefabrike yapı elemanları yapılabilir).
• Üretim çeşitli proseslerle yapılır.
• Yerine ve iş tipine göre talepte düzensiz değişimler.
• Üretim maliyetleri bilinmeden fiyat konmaktadır.
• İnşaat firmalarındaki düşük öz sermaye ve öz kaynaklar.
• Çok sayıda yönetimsel karar verme.
• Sabit üretim faktörü olarak yönetim önemlidir.