Yapı İşletmesi

İnşaat Projelerinde Maliyet Dinamikleri ve Yönetimsel Etkiler

İnşaat sektöründeki projelerde sabit giderler genel olarak oldukça düşüktür. Proje toplam maliyetinde, şantiye yönetimi gibi sabit gider kalemleri düşük oranlarda yer alır. Buna karşın, değişken giderlerin proje bütçesindeki payı oldukça yüksektir. Bu nedenle, yönetim fonksiyonunda yapılacak en küçük bir hata bile değişken maliyetleri ciddi şekilde artırabilir.

Uygulamada, ustabaşı, üretim müdürü veya proje müdürü hatalı kararlar verdiğinde ya da yönetimsel aksaklıklar yaşattığında, bu durum yanlış imalat, israf ve yeniden yapım gibi maliyet artırıcı sonuçlara yol açabilir. Bu tür etkilerin ne zaman ortaya çıkacağı çoğu zaman öngörülemez, bu da toplam maliyet eğrisinin yükselme zamanını tahmin etmeyi zorlaştırır.

Saha Yönetiminin Kritik Rolü

Şantiyede işi yaptıran ve kontrol eden personele aşırı sorumluluk yüklenmesi, kalite ve süreç yönetimini olumsuz etkiler. Malzeme kayıpları, yeterli korunmamadan doğan bozulmalar ve hırsızlık gibi nedenlerle artmakta; kontrol eksikliği zaman planını sekteye uğratmakta, bu da iş programının bozulmasına ve diğer paydaşlarla ilişkilerin gerilmesine neden olmaktadır. Ayrıca, iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarındaki gevşeme, iş kazalarının ve duraksamaların artmasına yol açmaktadır.

Bu hataların birikimli etkisi projenin genel kalitesini düşürmekte, kontrol ve denetim birimlerinin pek çok imalatı yeniden yaptırmasına neden olarak zaman ve bütçe kayıplarını beraberinde getirmektedir.

İnşaat: Yoğun Karar Alınması Gereken Bir Alan

İnşaat şantiyeleri, karar alma yoğunluğu açısından üretim sanayilerinden farklıdır. Üretimde süreçler büyük oranda standart ve önceden planlanmışken, inşaatta her gün değişen koşullar altında hızlı ve doğru kararlar alınması gerekir. İş sıralaması ve uygulama stratejileri doğrudan verimlilik ve maliyetleri etkiler. Bu nedenle, etkili bir proje yöneticisi yalnızca bir yönetici değil, aynı zamanda projenin başarısını belirleyen temel kaynaklardan biridir.

Maliyet Kalemleri

Şantiye İşgücü

İşgücü, bina projelerinde toplam maliyetin yaklaşık %30’unu oluşturur. Bu kalem, doğrudan üretim performansını etkilediği için dikkatle planlanmalıdır.

Malzemeler

Bir proje bütçesinin %30 ila %50’si, malzeme giderlerine harcanabilir. Bu maliyetler, doğru ölçüm ve tahminle doğrudan ilişkilidir. Şantiyedeki zayiatları, ihalelerde fiyatlandırma yaparken ölçülen miktarların üzerine eklerler. Zayiatlar öngörülemez; bu yüzden geçmiş proje verileri kritik önem taşır.

Makine ve Ekipman

Müteahhitler, ihaleleri sahip oldukları veya kiraladıkları makine-ekipmanlarla yürütür. Kiralık ekipmanlarda; operatör maaşı, yakıt, bakım, onarım ve lojistik maliyetleri müteahhide aittir. Bu nedenle kiralama süreci, makinenin aktif kullanılacağı şekilde tasarlanmalıdır. Sahip olunmak istenirse ciddi sermaye yatırımı gerektirir. Türkiye’de uygulanan muhasebe sistemine uygun kayıt düzeni oluşturulmalıdır. Küçük alet ve edevatların maliyet sınıflandırması şantiyeye göre değişir ve genellikle genel giderler içerisinde yer alır.

Şantiye Yönetimi

Şirketler, formenleri değişken; üst düzey yöneticileri ise genellikle sabit gider sayar. Ancak, şirketler proje bazlı görevlendirmelerde bu sınıflandırmayı değiştirebilir. Her ne kadar bu giderler toplam maliyet içinde düşük bir oran teşkil etse de, proje başarısı üzerindeki etkileri oldukça büyüktür.

Genel Giderler

Üretim yapılmasa bile oluşan sabit giderlerdir. Şirketler, genel giderlere örnek olarak kira, teklif, muhasebe ve ihale maliyetlerini ekler. Şirketler bu giderleri tüm projeler arasında bölüştürür ve her bir aktiviteye dağıtır.

Sonuç

Etkili yönetim, maliyet kontrolü ve kârlılık için inşaat projelerinde belirleyici bir faktördür

Kaynakça:

AKBIYIKLI, R. (2017), “İnşaat Yönetimi – Metraj ve Maliyet Hesapları”, Genişletilmiş 3. Baskı, 803 sayfa, Birsen Yayınevi, İstanbul.