Yapı İşletmesi

İnşaat Projesini Meydana Getiren Öğeler

Projenin amacı

Bütün projeler gayeli (amaçlı) yüklenimler olup bir destekleyici (finansör) veya işverenin hedef ve ihtiyaçlarından kaynaklanır.

Proje strateji süreci:

• İşverenin ana amacı, kendi organizasyon hedefleri ve stratejilerine katkı sağlayabilecek hizmete alınacak sistemin fonksiyonlarını yerine getirmektir.
• Bir ihtiyacın tanımlanması ve amaçlarının belirlenmesini takiben bir proje planı hazırlanır. Bu plan, bahsedilen amaçları açıkça belirtir ve bunları elde edebilecek hareket yöntemleri veya stratejileri belirtir. İnşaat sektöründe bu strateji normal olarak işverenin yazılı belgesi şeklindedir.
• Projenin belirgin özelliği: belirli bir başlangıcı ve sonu vardır; dolayısıyla geçicidir. Ayrıca çok özel ve tekrarlanmayan özelliğe sahiptir.
• İşverenler proje başarısının anahtar ölçütü olarak çalışan sistemi görürler ve projenin nasıl bitirilip tamamlandığına bakmazlar.
• Projeler, amaçlarına ulaşıncaya kadar bir seri evreden geçerler.

Projenin Başlangıcı:

Bu safha, projenin yaratıcılık (kreativite) ve stratejik safhasıdır. Proje ihtiyacı ve amacıyla başlar ve proje planı veya stratejisinin belirlenmesiyle son bulur.

Proje başlama safhasının özellikleri aşağıdakilerden oluşur:

1. İşveren tarafından yönetilen küçük bir grup vardır;
2. Sadece kreatif bir beyin fırtınası aktivitesi;
3. Sınır konmamış tartışma konuları;
4. “Ne yapılacak?” stratejik kararların alınması;
5. Maksimum belirsizliğin varlığı.

Bu, projenin yaratımcı ve stratejik evresidir. Proje ihtiyacı ve amacıyla başlar ve proje planı veya stratejisi yapılmasıyla sonuçlanır.

Projenin Uygulanması:

Detay tasarımını ve proje planlarının yapım prosesine uygulanmasını içerir.

Katılımcılarının en çok olduğu safhadır. Bu safhada kullanılan işin hepsi fiziksel ve taktikseldir.

Projenin Tamamlanması:

Tamamlanmış tesisle iş bitirilir. İşveren ve müteahhit elemanlarından oluşan kabul heyeti marifeti ile tamamladığı söylenen tesis kontrol edilir ve tesis alma prosedürü (izleği) tamamlanır. Bu suretle işverenin tesisi çalıştırmaya başlaması sağlanır.

Başarılı bir timin dağıtılması ve bu safhadaki en önemli aktivitedir.

Gözden Geçirme /Veri Bankası:

İleride kullanılmak üzere proje ile ilgili bilgiler işveren/müşavir/yüklenici veri bankasında saklanabilir.

Resmi olarak istenmediği müddetçe, bir nihai gözden geçirme inşaat projesinde çok nadir olarak uygulanmakta; öğrenilenler kayıt altına genellikle alınmamakta ve bu bilgiler sadece proje katılımcılarının kafalarında kalmaktadır. Hem strateji ve hem de süreç mekanik parçalardır. Bir inşaat projesinde en önemli ve belirlenemeyen parça-insan gücüdür. İnşaat projeleri, gelişen otomasyon ve makineleşmeye rağmen hala daha iş gücü entansif (yoğun) projelerdir.

İnşaat Proje Sistemleri

Projenin Sosyal Sistemi

İş gücü, bireysel veya takım olarak, teknik sistemin çalıştırılmasında girdileri sağlar. Bu sosyo-teknik ilişki, Tavistock Enstitüsü tarafından çok geniş çaplı olarak araştırılmış ve Higgin & Jessop (1965) tarafından da inşaat projelerine uygulanmıştır.  Tavistock Enstitüsüne göre, bir inşaat projesindeki katılımcılar esas itibariyle “kaynak kontrolörleri” olup amaçları, algılamaları ve motivasyonlarına (isteklendirmelerine) bağlı olarak kontrolleri altındaki kaynaklarla sağlarlar. Bir şirket içi takımı, teknik olarak, değişik organizasyonlardan kısmi zamanlı katılımcılardan oluşan geçici proje timlerinden daha fazla birbirlerine bağlıdır.  Bir geçici takım ki inşaat sektöründe çok yaygındır, katılımcılar veya takım üyeleri (katılımcılar) seyrek-dokunmuş koalisyon meydana getirirler. Böyle geçici bir yapıda takım üyeleri projeyi algılamaları doğrultusunda kendi amaçlarına bağlı kalacaklardır. Pek çok projedeki sorunların temelinde de bu durum yatmaktadır. Diğer bir faktör ise proje ilerledikçe takımların yapısı da yeni gelen ve ayrılan işgücü ile değişmektedir. Bu duruma Cyert & March (1965) “değişken çok hedefli koalisyon” adını vermektedir. İnşaat projelerinde en çok görülen sorunlar iletişim, koordinasyon, yöneticilik, isteklendirme, zıtlaşma  (fikir uyuşmazlığı) vs. Yarış ve tartışma sağlıklı ve yapıcı olduğu sürece faydalıdır; zıtlaşma, problem yaratma ise zararlı olup iyi bir idarecilik gerektirmektedir. Proje takımının yapılandırılması ve efektif olarak fonksiyonunu yerine getirmesi proje müdürünün en önemli görevidir. Dolayısıyla takım yapılandırılması teknikleri bilgisi önemli ve gereklidir.

Projenin Yapısal Sistemi

Proje yapısı, projedeki rollerin, ilişkilerin, sistemlerin ve prosedürlerin yanı sıra proje kültürünün kurulmasıdır. Roller, belirli bir projede belirli bireylerin doldurduğu fonksiyonlardır. Bu roller hem teknik ve hem de idari parçalar içerir. Katılımcılar arasındaki açık ve net ilişkiler ile sistem ve prosedürler (izlekler), projenin resmi ve gayrı resmi organizasyon yapısının temelini teşkil eder.

• Tam fonksiyonel yapı
  • Aktiviteleri fonksiyonlara göre ayrılır.( bir şirkette muhasebe, kesin hesap vs. diye birimlerin oluşması)
  • Koordinasyon, otoriteye sahip olan fonksiyon başları arasında sağlanır.
  • Klasik mimarın yönettiği proje yap-ihale et-inşa et bu şekilde yönetilir.
• Tam proje organizasyonu
  • Güç, proje müdürünün ellerindedir.
  • Organizasyon proje amacı için kurulmuş olup proje bitiminde dağıtılacaktır.
• Matris organizasyon yapısı
  • Fonksiyonel uzmanlaşma avantajlarını korumaya fakat fonksiyonel yapıyı tam proje organizasyonu ile örtmeye çalışır.
  • İnsan gücü geçici olarak “gerektiğinde” proje timine dâhil edilir.

Gerçek olan, araştırma ve tecrübelere dayanarak, bu karmaşık yapısal matris ayarlaması fonksiyonel ve tam proje organizasyonlarının yetersiz kalması durumunda uygulanır. (eğer diğer organizasyon yapıları iş görebiliyorsa hiçbir zaman ilk seçim olmamalıdır.) Projenin resmi ve gayrı resmi organizasyonunun yapısı bir  “kültür” yaratacaktır. Bu proje yapısının “kişiliği” olup alınacak kararlar ve projenin başarısı üzerinde çok etkili olacaktır. Esas soru şudur: İnşaat projeleri için en başarılı organizasyon yapısı hangisidir? Bu soru için en kararlı cevap Gobeli & Larson (1987) tarafından verilmiştir. Gobeli & Larson, yapısal sınıflandırmayı ( Şekil 2.11 ‘dekilere ilave olarak fonksiyonel-matris ve proje-matrisini de dâhil ederek) beş sınıfta ifade etmişlerdir.

Bu beş organizasyon yapısından inşaat projeleri için en başarılı olması muhtemel olanının tam matris yapı olduğunu Gobeli & Larson Kanada inşaat şirketleri üzerinde yaptıkları araştırmada tespit etmişlerdir. Türkiye inşaat sektöründe Kanada’daki bulguların tersine tam matris yapı yerine tam proje yapısı uygulanmaktadır. Açık bir farkla, yüksek performans sağlayan proje matrisi ve tam proje organizasyonu inşaat proje organizasyonları için en üstün olanlarıdır. Diğer anahtar faktör şudur ki başarı, proje müdürünün rolü ile doğru orantılıdır. Proje müdürünün rolü kuvvetliyse projenin başarısı da o denli artacaktır.

Projenin İdari Sistemi

Proje yönetim sisteminin rolü hayati öneme haizdir. Bu, proje parçalarının yönlendirmesi, koordinasyonu, iletişimi ve kontrolünün bütünleşme rolü ve proje çevresi ile irtibatın sağlanması ve manipülasyonu rolüdür.

Proje yönetimi tanımı:

“Bir projenin, kavramsal safhasından tamamlanmasına kadar işverenin isteklerini karşılamayı hedefleyen ve öngörülen süre ve maliyet ile istenilen kalite standartlarında planlanması kontrolü ve koordinasyonudur”.

 İnşaat Projesi Tanımı:

Clelland & King (1983) inşaat projesini şöyle tanımlar: “organizasyon sınırlarını aşan, tamamen kendine özgü olan ve aynı şekilde tekrarlanmayan, bir program ve bütçe hedefi içerisinde belirgin bir amacı elde etmek için yapılan karmaşık bir çabadır”.

• İnşaat projeleri hem teknik ve hem de sosyal açıdan karmaşık yüklenimlerdir (taahhütlerdir).
• Projelerin özellikli ve sınırlı amaç ve hedefleri vardır ki bunlar işverenin açık ve gizli ihtiyaçlarına cevap vermektedir.
• Projeler program ve bütçe parametreleri içerisinde oluşurlar ve projenin yaşam çevrimi bu iki parametre ile tanımlanır.
• Projeler disiplinler arası sınırları aşar ve otonom inşaat firmalarının bünyesinde bulundururlar.
• Projeler ilk örnek (üniktir); meydana çıkan problemler de ilk örnek bir yapının yapılışında belirlenmeleridir.
• Bütün projeler ve problemleri farklıdır.