Kaba Yapı- Harç yapmadan önce ustalar, çalışma alanını mutlaka temizlemelidir.
- Ustalar, harç yapacakları yeri önceden ıslatmalıdır.
- Harç kumu, istenilen tane boyutunda ve temiz olmalıdır.
- Harca yeteri kadar kum, kireç, su ve istenirse çimento katılmalıdır (TS EN 998).
- Ustalar, harç yapımında iyi söndürülmüş kireç kullanmalıdır.
- Ayrıca, temiz ve berrak su tercih etmelidirler.
- Çimento harcı prizine çabuk başladığı için, ustalar kuru karışımdan yalnızca ihtiyaç kadar harç almalıdır.
- Yapılan harç prize başlamadan tüketilmelidir.
- Melez harçlarda, harcın kullanılma süresine göre ustalar kireç eklemelidir.
Harç ve Harç Tipleri
Harç: Doğal ve kırma kumun içerisine, bağlayıcılar, su ve gerektiğinde katkı maddeleri eklenerek elde edilen karışıma harç denir.
Yığma yapılarda doğal veya yapay taşların, etki eden kuvvetler karşısında dağılmaması, bir bütün olarak çalışabilmesi, yükleri zemine aktarabilmesi için birim bileşenleri bağlayan bir yapıştırıcı\bağlayıcı malzeme gerekmektedir. Örgü sonucu ortaya çıkan yığma duvarlarda bu işlev, duvar harcı tarafından üstlenir. Harcın görevi, yapı taşlarını bağlayarak duvarın tek bir eleman olarak çalışmasını sağlamaktır. Özetle, harcı; bağlayıcı maddeleri kum, katkı malzemesi ve suyla belirli oranlarda karıştırarak elde ederiz. Bu karışım, kimyasal reaksiyonlarla sertleşerek yapı malzemesi haline gelir.
Duvarların basınç emniyet gerilmeleri, harç ile doğrudan ilişkilidir. Harç niteliği ne kadar iyi ise duvarın dayanımı da o denli artar. Harcın niteliği de kullanılacak harç bileşenlerinin niteliği ve oranı ile belirlenir. Bağlayıcı ve katkı maddelerinin miktarı, cinsi, karışım suyunun zararlı madde içerip içermemesi, harç yapımındaki özen vb. bu niteliği önemli ölçüde etkiler. Harç karışımına giren bileşenlerin oranı, hacim ve ağırlık türünden birimsel olarak belirtilir. Duvarın türü ve yeri harç türünü etkileyen bir faktördür. Örneğin, bodrum duvarlarında Afet yönetmenliği ve Alman standartları çimento harcını zorunlu kılmaktadır. Harçlarda genel bir yaklaşım olarak bağlayıcı maddenin ( kireç veya çimento ) 3-4 katı kadar kum, yeterli miktarda su ile karıştırılır.
Harcın amacı, örgü duvarlarda birim bileşenleri iyi bir şekilde bütünleştirmektir. Harç kumunun iyi elekten geçirilmiş ve iyi karılmış olması, harç suyunun zararlı maddeler içermemesi, kullanım süresince çabuk sertleşmemesi, serleştikten sonra suya karşı dayanıklı olması gerekir. Duvar örülürken yapı taşları harcın suyunu emerek çabuk sertleşmeye ve yapıştırma\bağlama özelliğini kaybetmesine neden olur. O nedenle örgüye sokulan taşların su emme gücüne bağlı bir şekilde suda tutularak nemlendirilmesi doğru bir yaklaşımdır. Çok soğuk havalarda harcın bağlayıcılık özelliği azalır. Her iki durumda da duvarın basınç dayanımı düşer.
Harç Türleri
Ülkemizde “ TS 2848 Kagir Duvar Harçları” adlı standart, duvar harçlarını basınç dayanımlarına göre 5 sınıfa böldükten sonra harç bileşenlerinin türüne ve miktarına göre alt gruplara ayrılmaktadır.
Kireç Harcı
- İç sıva için yeterli sağlamlıkta olduğundan, binaların içerisindeki sıvalarda kullanılır.
Kireç harcının hazırlanmasında kum halka şeklinde yayılır.
- İçerisine kumun 1/3’ü kadar kireç hamuru konulur. Önce kireç hamuru su ile iyice eritilir ve sonra küreğin tersiyle iç taraftan başlanarak harç içeriye doğru karıştırılır.
- Harcın tamamı bu şekilde karıştırıldıktan sonra bir defada kürekle aktarılmak suretiyle kullanılmaya hazır duruma getirilir.
Malzeme Miktarları
Sıva Kumu……….……..1 m3
Sönmüş Kireç…….. 0,330 m3
Su……………………140-170 lt
Takviyeli Harç
- İç ve dış düz sıvaların yapımında en çok kullanılan harçtır. Kireç harcının içerisine harcın dayanıklılığını artırmak için çimento katılır. Çimento miktarı arttıkça kireç miktarı azaltılır.
- Çimento-Kireç karışımı harçlarda; harcın içerisindeki çimento miktarı arttıkça, harcın katılaşması hızlanır. Sıvanın dış tesirlere karşı dayanıklılığı artar.
- Harcın içerisindeki kireç miktarı arttıkça sıva yaparken harcın islenebilirliği yani yapışma özelliği artar. Harcın içerisindeki çimento miktarı azaldığından dış tesirlere karşı dayanıklılığı azalır.
- Çimento kireç karışımı oranı kullanma amacına uygun olacak oranda ayarlanmalıdır. Harcın hazırlanmasında, önce kireç harcı hazırlanır, çimento ise kullanılacağı zaman karıştırılır. Çimento karıştırılan harç 2-3 saat içerisinde kullanılmalıdır.
Malzeme Miktarları
Sıva Kumu……….……………..1 m3
Sönmüş Kireç……..0,150- 0,300 m3
Çimento….………………150-250 kg
Su…………………………….140-170 lt
Temditli Harç
- Sıva yapımında çimento harcının kısa zamanda prize başlamasını önlemek, işlene bilirliğini artırmak amacıyla en az miktarda sönmüş kireç ilave edilerek elde edilen harçtır.
Malzeme Miktarları
Sıva Kumu……….……..1 m3
Sönmüş Kireç…….. 0,050- 100 m3
Çimento……………….350-500 kg
Su……………………120-170 lt
Çimento Harcı
- Dayanıklı olması istenilen iç ve dış sıvaların yapımında kullanılır.
Malzeme Miktarları
Sıva Kumu……….……..1 m3
Çimento……………….350-500 kg
Su……………………140-170 lt
Alçı Sıva Harcı
- Alçı, su ve rutubete karşı dayanıklı olmadığından genellikle iç sıvalarda kullanılır.
Malzeme Miktarları
Sıva Alçısı…………350-500 kg
Su……………………140-170 lt
Kıtıklı Harç
Bağdadi, kamış ve ahşap yüzeylere sıva yapımında kullanılır. Harcın yüzeye daha iyi yapışmasını sağlamak için, kıtık adı verilen keten lifler kullanılır. Kıtık, harcın içine doğranır, iyice karıştırılarak ahşap yüzeye uygulanır.
Malzeme Miktarları
Sıva Harcı………… 1 m3
Kıtık………………6-10 kg
Özel Harçlar
Bina içinde ve dışında; izolasyon, dekoratif veya özel amaçla kullanılan hazır sıva harçlarıdır. Genellikle fabrikada üretilip ambalajlanarak piyasaya sunulur. Her ürünün kullanımı farklı olduğundan, kullanma talimatı ambalaj üzerinde yazılıdır.
Hazır Duvar Harçları
Fabrikalarda, çeşitli kimyasal katkı maddeleri ve Portland çimentosu ekleyerek bu tür harçları hazırlarlar. Ustalar bu harçları iç ve dış mekanlarda, taş, tuğla ve farklı bloklarla duvar örerken kullanır. Hazır harçlar, içerisindeki kakı maddeleri nedeniyle suya, neme, ağır hava şartlarına ve dona karşı dayanıklıdır. Piyasada 30-40 kg lık torbalar içerisinde kuru karışım olarak satılır.
Harç Hazırlama Esasları
Harcın kıvamı, uygulama esnasında zorluk çıkartmaması bakımından önemlidir. İyi bir harcın kıvamı ne sulu ne de kuru olmalıdır. Tuğlayı harcın üzerine koyduğunuzda harç hemen çökmemeli, hafif tokmaklamaya müsaade etmelidir. Harcın kıvamını tayin etmek için bir çelik mala üzerine, karışım yapılmış harçtan bir miktar alınır. Mala hafifçe yana doğru eğilir. Harç malanın üzerinden yavaşça kayar ve malada harç izi bırakmazsa harç kullanılmaya uygun kıvamdadır.
Harçta Kullanılan Malzemeler
Kum;
- Tabiattaki taşların çeşitli şekillerde parçalanmasıyla meydana gelen, tane iriliği 7 mm yi geçmeyen parçalardır.
- Ustalar, kumları tane çapına göre ince (0-1 mm), orta (0-2 mm) ve iri (0-4 mm) olarak sınıflandırır.
- İyi bir kum, parmaklar arasında ovulduğu zaman bir hışırtı çıkarmalı, avuç içinde sıkıldığında top halinde kalmamalı ( kum içerisinde kil varsa top halinde kalır ).Ayrıca avuç içerisinde kilden bir tabaka kalmamalıdır. Çok fazla köşeli ve üzeri cilalı gibi parlak olmamalıdır.
Kireç;
- Genellikle kireç ve takviyeli harçlarda bağlayıcı olarak, ayrıca kireç badanalarında kireç kullanırlar. Bu uygulamalarda, TS 30, 31, 32 ve 33 standartlarına uygun kireci tercih etmelidirler. Hava kireçleri piyasa da beyaz kireç, dolomit kireci ve su kireci olarak bulunurlar. Renkleri beyaz ve beyazımtıraktır.
Harç yapım kuralları
Harcın işlenebilme yeteneğine denir. Bu tabir beton harcında kullanıldığı gibi sıva harcı için de kullanılmaktadır. Harcın, kullanım amacına uygun yoğunlukta olması anlamına gelir.
Kıvam Çeşitleri:
- Plastik Kıvam
- Akıcı Kıvam
Plastik Kıvam
- Çelik malaya aldıklarında harç dağılmadan ve akmadan duruyorsa, onu plastik kıvamda hazırlanmış kabul ederiz.
- Harç yapıldıktan sonra koni şeklinde toplandığında, dağılmadan durur.
Akıcı Kıvam
-
Çelik malaya alındığında dağılan ve bir miktar akan harcı, akıcı kıvamda hazırlanmış kabul ederiz.
- Harç yapıldıktan sonra koni seklinde toplandığında dağınık durur.
Kaynak:
Gürer, C. (2008). Sıvalar. [PDF belgesi]. http://www.cahitgurer.com/FileUpload/ks172985/File/yapi_teknolojileri_ii_ders_3_sivalar.pdf adresinden edinilmiştir.
Comments are closed