Kaba Yapı

Harç ve Harç Tipleri

Harç Nedir?

Ustalar, doğal veya kırma kumu; bağlayıcılar, su ve gerektiğinde katkı maddeleriyle karıştırarak harcı elde eder. Harç, yığma yapılarda taşları bir arada tutar, yükleri zemine aktarır ve yapının bütünlüğünü sağlar. Başka bir ifadeyle, duvar harcı taşları birbirine bağlar ve duvarın tek bir eleman gibi çalışmasını mümkün kılar.

Harcın Önemi

Harcın niteliği doğrudan duvarın dayanımını belirler. Kullanılan malzemelerin türü, oranı ve suyun kalitesi harcın gücünü etkiler. Ayrıca, ustaların uygulama sırasında gösterdiği özen de dayanıklılığı artırır. Örneğin, bodrum duvarlarında Afet Yönetmeliği ve Alman standartları çimento harcını zorunlu kılar. Genel olarak, ustalar birim bağlayıcının 3–4 katı kadar kumu suyla karıştırarak harcı hazırlar.

Harcın Görevleri

• Duvar elemanlarını sağlam şekilde bağlamak,

• Suya ve neme karşı dayanıklılık sağlamak,

• Duvarın tek parça gibi çalışmasını mümkün kılmak.

Ustalar, taşları örgüye koymadan önce nemlendirirse harcın ani su kaybını önler. Ayrıca, çok soğuk havalarda harç çabuk priz almaz ve bu durum duvarın dayanımını düşürür.

Harç Türleri

1. Kireç Harcı

Ustalar, kireç harcını özellikle iç sıvalarda kullanır. Önce kumu halka şeklinde yayar, içine kireç hamurunu suyla erittikten sonra karıştırır. Harç kürekle aktarılıp hazır hale getirilir.

Malzeme Miktarları

• Sıva kumu: 1 m³

• Sönmüş kireç: 0,330 m³

• Su: 140–170 lt

2. Takviyeli Harç

İç ve dış sıvalarda en çok kullanılan harçtır. Ustalar, kireç harcına çimento ekleyerek dayanıklılığı artırır. Çimento miktarı arttıkça sertleşme hızlanır, dayanım yükselir. Ancak kireç oranı arttığında işlenebilirlik artar fakat dış etkilere karşı direnç azalır.

Malzeme Miktarları

• Sıva kumu: 1 m³

• Sönmüş kireç: 0,150–0,300 m³

• Çimento: 150–250 kg

• Su: 140–170 lt

3. Temditli Harç

Ustalar, sıva yaparken çimento harcının çabuk priz almasını önlemek için az miktarda kireç katar. Böylece işlenebilirliği artırır.

Malzeme Miktarları

• Sıva kumu: 1 m³

• Sönmüş kireç: 0,050–0,100 m³

• Çimento: 350–500 kg

• Su: 120–170 lt

4. Çimento Harcı

Ustalar, dayanıklılığı yüksek olduğu için çimento harcını iç ve dış sıvalarda tercih eder.

Malzeme Miktarları

• Sıva kumu: 1 m³

• Çimento: 350–500 kg

• Su: 140–170 lt

5. Alçı Sıva Harcı

Ustalar, alçıyı genellikle iç sıvalarda kullanır çünkü suya ve rutubete karşı dayanıklı değildir.

Malzeme Miktarları

• Alçı: 350–500 kg

• Su: 140–170 lt

6. Kıtıklı Harç

Ustalar, ahşap, kamış veya bağdadi yüzeylerde sıva yaparken kıtık karıştırılmış harç uygular. Keten liflerinden oluşan kıtık, harcın yüzeye daha iyi yapışmasını sağlar.

Malzeme Miktarları

• Sıva harcı: 1 m³

• Kıtık: 6–10 kg

7. Özel Harçlar

Fabrikalar, dekoratif veya izolasyon amaçlı hazır harç üretir. Ustalar bu harçları doğrudan paketlerinden çıkararak kullanır. Her ürünün kullanım talimatı ambalajında yer alır.

8. Hazır Duvar Harçları

Fabrikalar, bu harçları Portland çimentosu ve katkı maddeleriyle hazırlar. Ustalar ise bu harçları tuğla, taş veya blok duvar örmede kullanır. Hazır harçlar suya, dona ve ağır hava koşullarına dayanıklıdır. Genellikle 30–40 kg’lık torbalarda satılır.

Harç Hazırlama Esasları

• Ustalar işe başlamadan önce çalışma alanını temizler.

• Harç yapacakları yeri önceden ıslatır.

• İyi söndürülmüş kireç, temiz su ve uygun tane boyutunda kum kullanır.

• Çimento harcı hızlı priz aldığı için yalnızca ihtiyaç kadar hazırlar.

• Harcı priz almadan tüketir.

Harçta Kullanılan Malzemeler

Kum: Taşların parçalanmasıyla oluşur ve tane iriliğine göre ince, orta veya iri diye ayrılır. İyi kum, parmak arasında hışırtı çıkarır ve kil içermez.
Kireç: Genellikle kireç harçlarında bağlayıcı olarak kullanılır. TS 30–33 standartlarına uygun beyaz veya beyazımtırak renkte olmalıdır.

Kıvam

Harcın işlenebilme özelliğini ifade eder. İyi kıvam, harcın ne fazla sulu ne de kuru olması demektir.

Plastik kıvam: Harç mala üzerinde dağılmadan durur.
Akıcı kıvam: Harç mala üzerinde dağılır ve akar.

📌 Kaynak:
Gürer, C. (2008). Sıvalar. [PDF]. http://www.cahitgurer.com/FileUpload/ks172985/File/yapi_teknolojileri_ii_ders_3_sivalar.pdf