Yapı İşletmesi

Birim Fiyatlar

İnşaat sektörü, gelişen malzemeler, yapı elemanları ve yapım teknikleriyle birlikte yapı maliyetlerini her aşamada tahmin etme ihtiyacı duyar. Türkiye’de sektör, maliyet analizlerinde büyük ölçüde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın oluşturduğu birim fiyat sistemini esas alır.

Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı, her yıl “İnşaat ve Tesisat Birim Fiyatları”nı tarif ve analizlerle birlikte yayımlar. Bu yayınlarda yapı yaklaşık birim maliyetlerine, fiyat artış oranlarının geçmişine, hukuki dayanaklara, oluşturma yöntemlerine, kullanım süreçlerine ve yurtdışındaki benzer uygulamalara yer verir.

Tanımı

Uzmanlar, bir ürünün tek bir birimi için belirledikleri bedele birim fiyat adını verir. Tüm ülkeler, mal ve hizmetlerin değişim değerini belirlemek için çeşitli fiyatlandırma yöntemlerini kullanır. Serbest piyasa sistemleri yaygın olsa da, kamu otoriteleri fiyatlara müdahale etmeye devam eder. Ülkeler, rekabet politikaları kapsamında birim fiyat yöntemine de başvurur.

Tarih boyunca, yöneticiler arz-talep dengesinin bozulduğu dönemlerde özel fiyat kuralları geliştirdi. Örneğin, Osmanlı’da kadılar ve ihtisap kurumları “narh” sistemini uygulayarak kamu eliyle fiyat belirledi. Bu sistem, karaborsayı önlemeyi amaçladı. Bazı ürünlerde bu uygulama günümüzde hâlâ devam eder.

Önemi

Yüksek Fen Kurulu, her yıl başında geçerli olacak tarif, analiz ve birim fiyatları açıklar. Bu fiyatlar, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamındaki yapım işlerinde zorunlu olarak kullanılır.

İdareler, imalat miktarlarını ve birim fiyatları keşif cetvellerinde gösterir. Yükleniciler bu cetvellere göre teklif verir, sözleşme buna dayanarak imzalanır. Artan malzeme fiyatlarını ise ilgili kararnameler doğrultusunda ayrıca hesaplarlar.

Planlama, tasarım ve uygulama aşamalarında teknik ekipler, proje maliyetlerini doğru tahmin etmek için güvenilir ve güncel verilere ihtiyaç duyar. Yapı sektörü çok çeşitli malzeme ve iş kalemleri içerdiğinden, ekipler analizlerini gerçek koşullara dayandırmalı ve kaynakları verimli kullanmalıdır.

Çeşitleri

Yüksek Fen Kurulu, inşaat ve tesisat birim fiyatlarını aşağıdaki başlıklar altında sunar:

• İnşaat İşçilik – Araç ve Gereç Rayiç Listeleri

• İnşaat Birim Fiyat Tarifleri Eki Fiyat Listesi

• Sıhhi tesisat, kalorifer, havalandırma, klima ve diğer teknik sistemlerin tarif ve fiyatları

Her bölüm, iş kalemlerinin uygulama şartlarını maddeler halinde açıklar. Bakanlık, bazı analizleri sadece elektronik ortamda sunar. Ancak makine ve elektrik tesisatlarına ait analizleri kitapta da yayımlar.

Kurul, birim fiyat analizlerinin sonunda %25’lik genel oranı uygular. Bu oranın %10’u yüklenici kârını, %15’i ise genel giderleri oluşturur.

Birim Fiyat Elemanları

Uzmanlar, birim fiyatları şu dört ana bileşene göre hesaplar:

1. Gereç Giderleri – Malzeme alım maliyeti

2. İşçilik Giderleri – Usta ve işçilere ödenen ücret

3. Taşıma Giderleri – Malzemelerin şantiyeye nakli

4. Genel Gider ve Kâr – Vergi, SGK primi, personel maliyeti ve yüklenici kârı

Birim Fiyatların Hesaplanması

Yüksek Fen Kurulu, her yıl rayiç ve birim fiyatları oluşturmak için kapsamlı araştırmalar yapar. Kurul, yıl boyunca piyasa verilerini toplar, fiyat hareketlerini analiz eder ve bu bilgileri işleyerek güncel fiyatlara ulaşır.

Analistler, ürünlerin hammadde maliyetlerini, işçilik bedellerini ve diğer etkenleri dikkate alır. Gerektiğinde bu bilgileri belgelerle destekler. Kurul, sahte veya yanıltıcı verileri ayıklar ve analizlerini güvenilir kaynaklara dayandırır.

Bakanlık, 2003 öncesinde imzalanan sözleşmeleri yürürlükte tutar ve bu işler için rayiç ve birim fiyatları yayımlamayı sürdürür. Bu süreçte mevcut sözleşme dengelerine zarar vermez.

2003 sonrası işler, 4734 sayılı Kanun’a göre yüklenici teklifleriyle fiyatlandırılır. Ancak idareler, bu teklifleri yayımlanan analizlerle karşılaştırır. Bu nedenle, sistematik ve güvenilir birim fiyat üretimi giderek daha önemli hâle gelir.

Hazırlık Aşamaları

Kurulun teknik uzmanları, üreticilerden gelen belgeleri inceler. Yeni ürünlerin özelliklerini analiz eder ve sonuçları kurula sunar. Başkanlık, sektördeki firmalara fiyat bildirimi gönderir.

Kurul, illerden ve piyasalardan topladığı verileri tablolar hâlinde birleştirir. Birim Fiyat Çalışma Grubu, bu verileri tasnif eder ve analiz eder. Nihai kararları ise Kurul verir.

Yılda ortalama 200 toplantı düzenleyerek dağıtıcılarla, üreticilerle ve sektör temsilcileriyle görüşür. Ayrıca fuarları ziyaret eder, internet taramaları yapar ve yüz yüze görüşmelerle yaklaşık 300.000 nitelikli fiyat verisi toplar.

Yeni bir imalat kaleminin fiyatını belirlerken uzmanlar önce süreçleri ve ölçüleri netleştirir. İmalat sahasında kullanılan iş gücü ve malzeme miktarını tespit eder. Ardından bu verilerle analizleri oluşturur. Rayiçleri çarpar, toplamları hesaplar ve %25 oranındaki genel gider ile kârı ekleyerek birim fiyatı oluşturur.

Kaynak:

AKBIYIKLI, R. (2017), “İnşaat Yönetimi – Metraj ve Maliyet Hesapları”, Genişletilmiş 3. Baskı, 803 sayfa, Birsen Yayınevi, İstanbul.