Kireç Nedir? Özellikleri, Türleri ve Kullanım Alanları

Kireç, inşaat sektöründe yüzyıllardır kullanılan güçlü bir bağlayıcıdır. Su ile karıştığında tipine göre havada ya da suda katılaşır. Beyaz rengi ve inorganik yapısı, ona sağlam bir bağlayıcı olma özelliği kazandırır. Ana maddesini kalsiyum oksit (CaO) oluşturur.

Kireç Nasıl Elde Edilir?

Kireç ustaları, kireç taşını (kalsiyum karbonat – CaCO₃) 850-900°C’de pişirir. Bu işlem sırasında taş karbondioksit (CO₂) gazını bırakır ve geriye kalsiyum oksit kalır. İşte bu şekilde kireç ortaya çıkar.

Sıcaklık 1000°C’yi geçmezse çalı kireci oluşur. Bu kireç gevşek yapısı sayesinde kolayca söner.
Sıcaklık uzun süre 1400°C’ye ulaştığında ise kömür kireci ortaya çıkar. Kömür kireci sert yapısı nedeniyle zor söner.

Kirecin Söndürülmesi

Ustalar, kireci doğrudan kullanmaz. Önce suyla söndürür. Söndürme sırasında kireç kabarır, çatlar, buhar çıkar ve yoğun ısı oluşur.

👉 Yarım kilo sönmemiş kireç, 1 litre suyun sıcaklığını 100°C’ye kadar yükseltir.

Söndürme işlemini dikkatli yapmak gerekir:

Ustalar suyu kirecin üzerine azar azar döker.
Kireç kabarıp soğuduktan sonra işleme devam eder.
Kireç kuyusunu doğrudan suyla doldurmazlar çünkü kireç tam olarak sönmez.

Sönmemiş kireç, ilerleyen yıllarda yapılarda çatlaklara neden olur. Bu yüzden ustalar, söndürdükleri kirecin üzerine kum örter ve en az bir kış bekletir. Böylece kireç olgunlaşır.

Kirecin Sertleşmesi

Kireç suyla söndürüldüğünde hacmi 2-2,5 kat artar. Kabarmalar ve çatlamalar görülür. Kireç havayla temas edince karbondioksit alır ve sertleşir. Bu nedenle ona hava kireci denir. Ancak hava kireci suya dayanıklı değildir.

Kireç Türleri

1. Hava Kireçleri

Havadaki karbondioksiti alarak sertleşir. Üç çeşidi bulunur:

Beyaz kireç (yağlı kireç)
Dolamit kireci (dolamit taşından elde edilir)
Karpit kireci (asetilen üretiminden yan ürün olarak çıkar)

2. Su Kireçleri

Su içinde sertleşir. %10-25 kil içeren kalkerlerin pişirilmesiyle elde edilir. Yapısı çimentoya benzer.

Modern Kireç Üretimi

Günümüzde firmalar kireç üretiminde modern fırınları tercih eder. Önce taş ocaklarından kireçtaşını çıkarırlar. Sonra döner fırınlarda 900°C’nin üzerinde pişirerek sönmemiş kireci üretirler.

Modern yöntemlerle farklı türler ortaya çıkar:

Tozsuz kireç
Yavaş priz yapan kireç
Kireç sütü
Katkılı özel kireçler

Kirecin Özellikleri

Yoğunluğu: 3,02-3,30
Erime sıcaklığı: 2570°C
İncelik: Elek testlerinde %15’ten fazla kalıntı bırakmamalıdır.
Verimlilik: 10 kg kireçten en az 20 litre kaymak kireç çıkmalıdır.

Kirecin Kullanım Alanları

Kireç, inşaatta çok yönlü bir malzeme olarak öne çıkar:

Sıva ve harçlarda
Karayolu yapımında
Gaz beton üretiminde
Kireç-kum tuğlası imalatında
Badana işlerinde

Kireç, harçlara plastisite ve işlenebilirlik kazandırır. Ustalar, özellikle melez harç hazırlarken 1 kısım çimento, 1-2 kısım kireç ve 5-6 kısım kum kullanır.

Kireç Kullanırken Nelere Dikkat Etmeli?

Kalın sıva yapılmamalıdır. Aksi halde kireç sertleşmez.
Suya sürekli maruz kalan yerlerde kullanılmaz.
Taşıyıcı elemanlarda yer almaz; çünkü dayanımı düşüktür.
Kireçli sıvalar, çimento sıvalara göre daha az çatlar.

Sonuç

Üreticiler kireci doğru yöntemlerle üretir, ustalar da dikkatle uygular. Ustalar kireci doğru kullandıklarında, inşaat sektöründe vazgeçilmez bir malzeme haline getirir. Kireç, harçlara ve sıvalara esneklik ile işlenebilirlik katar. Fakat ustalar yanlış uygulamalar yaptığında ciddi sorunlar doğar. Bu yüzden ustalar, kireci söndürürken, bekletirken ve uygularlarken her aşamada özen göstermek zorundadır.

Kaynak:

Sarıbıyık, M. (2010). Kireç [PowerPoint slayt]. Sakarya Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Yapı Eğitimi Bölümü Ders Notu

Kireç