Bacalar

Bacalar, binalarda farklı amaçlarla kullanılan dikey kanallardır. Bu kanallar, yakıtların yanmasıyla çıkan gazları, kötü kokuları ve ağır havayı dışarı taşır. Ayrıca tesisat borularını gizleyerek yapının estetiğini korur.

Kullanım Amacına Göre Baca Çeşitleri

Duman Bacaları
Havalandırma ve Gaz Bacaları
Çöp Bacaları
Tesisat Bacaları

Duman Bacaları

Duman bacaları, ocak, soba ve kalorifer kazanındaki yanmış gazları dışarı atar. Böylece iç mekânda sağlıklı bir ortam oluşur.

Yapım Kuralları

Ustalar bacayı iç duvara örer. Eğer dış duvara örmek zorunda kalırlarsa, araya boşluk bırakır veya duvarı bir tuğla kalınlığında yapar.
Bacayı dik yükseltirler. Eğim gerekiyorsa, en fazla 60° verirler.
Bacanın kesitini yuvarlak veya kare seçerler. Dikdörtgen gerekiyorsa, oran 2/3’ü geçmez.
Yüzeyi düzgün yaparlar, çünkü pürüz kurum toplar.
Kesiti çıkan dumana uygun belirlerler. Bir soba için en az 100 cm² gerekir.
Aynı bacaya en fazla 4 soba bağlarlar ve bağlantı deliklerini 30 cm aralıkla açarlar.
Kalorifer bacasına soba bağlamazlar.
Temizlik için döşemeden 60–90 cm yükseklikte bir delik bırakırlar.
Kar ve yağmuru engellemek için bacanın üzerine şapka takarlar.
Çekişi sağlamak için bacayı, çatının en yüksek noktasından 50 cm daha yukarı çıkarırlar.
Baca yüksekliği 150 cm’yi aşarsa, bacayı çemberle sarar ve çatıya bağlarlar.
İki duvar arasında delik bırakırlarsa, köşeden ¼ veya ½ tuğla uzaklığa yerleştirirler.
Derzleri tam doldurur ve hava girişini engellerler.

Şönt Baca Sistemi

Yüksek binalarda baca duvarları çok yer kaplar ve kullanım alanını azaltır. Bu yüzden ustalar, özel bloklarla şönt baca sistemi kurar. Her bölümün bacası bir kat yükseldikten sonra ana bacaya bağlanır. Ancak kat bacalarını temizlemek zordur. Ayrıca yönetmelikler, şönt bacasını ateş bacası olarak yasaklar. Buna rağmen ustalar, havalandırma ve mutfak kokularını atmak için bu sistemi kullanır.

Havalandırma ve Gaz Bacaları

Bu bacalar, kirli havayı ve gaz artıklarını dışarı taşır. Penceresiz banyo ve helada özellikle gereklidir.

Ustalar ortak bir kanal bırakır ve bölümleri vasistaslı pencereyle buraya bağlar.
Bacanın kısa kenarını en az 40 cm seçerler, oranı ise 1/3’ü geçmez.
İnsanlar saatte ortalama 20 dm³ karbon asidi ve 40 g su buharı üretir. Bu nedenle her yetişkin için 16–24 m³, çocuk için 8–12 m³ temiz hava gerekir.
Kesiti 20×20 cm (400 cm²) olarak yaparlar. Birden fazla bölüm varsa, her biri için 400 cm² eklerler.
Mutfak ve şofben bacalarını daha dar yaparlar. Eğer tuğla kullanırlarsa, iç yüzeyi sıvarlar. Alternatif olarak sırlı künk veya asbest boru tercih ederler.

Tesisat Bacaları

Tesisat bacaları, kablo ve boruları geçirmek için yapılır.

Ustalar bu bacaları dik, yatay veya eğimli olarak inşa eder.
Tesisatı döşedikten sonra rabitz teli gerer ve üzerini sıvar.
Bacayı kapaklı yapabilirler. Büyük tesisatlar için ışıklı veya asansörlü bacalar kurarlar.
Çok büyük binalarda tesisat için özel kat inşa ederler. Bu kat, ustaların yürüyebileceği genişlikte olur.

Çöp Bacaları

Çöp bacaları, çok katlı binalarda çöpleri toplar ve kolayca uzaklaştırır.

Ustalar bacayı ortak bir noktaya yapar.
Kesiti kare veya dikdörtgen olabilir ama en ideali 45 cm yuvarlak kesittir.
Bacayı daraltmadan yukarıya kadar sürdürürler.
İç yüzeyi sıvar veya çinko ile kaplarlar.
Çöp atma kapaklarını, döşemeden 60–90 cm yükseğe yerleştirirler.
Çatıya havalandırma bacası açarlar.
Basit temizlik fırçası sistemi kurarlar.
Çöpleri alt katta büyük bir vagon veya bidona toplarlar.

📌 Kaynak:
Milli Eğitim Bakanlığı (2006). İnşaat Teknolojisi: Bacalar. 04.04.2025 tarihinde megep.meb.gov.tr adresinden alınmıştır.

Baca Teknolojisi