Kaba Yapı

Asansörler

Günümüzde çok katlı yapılarda katlar arası dikey ulaşımı sağlamak amacıyla, motor gücüyle çalışan ve halat-makara sistemleriyle donatılmış iletim kabinlerine asansör adı verilir. Bu sistemler, yalnızca konfor sağlamaz; aynı zamanda güvenli, hızlı ve ergonomik taşıma olanağı sunar.

Asansörler, kullanım amacına göre genel olarak üç grupta incelenir:

1. İnsan ve yük asansörleri

2. Yük asansörleri

3. Özel asansörler

İnsan ve Yük Asansörleri

Özellikle beş kattan yüksek binalarda, asansör kullanımı zorunlu hale gelir. Bu tür yapılarda, hem güvenliği artırmak hem de yangın riskine karşı koruma sağlamak amacıyla, asansör boşluğunu kalın ve kagir duvarlarla çevreleriz. Ayrıca, makine dairesini yangına dayanıklı malzemelerle yalıtarak sisteme entegre ederiz.

Bu noktada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise kabin ölçüleridir. Asansör kabini, en az 1.20 x 2.10 m taban alanına sahip olmalıdır. Bununla birlikte, sistemin güvenli çalışabilmesi için en üst katta kabinin üzerinde; en alt katta ise altında en az 1.00 m boşluk bırakmak gerekir. Bu boşluk, kabinin bir saniyede alacağı mesafeye denk düşer.

Öte yandan, tek bir asansör kovasına en fazla üç kabin yerleştirilebilir. Her bir kabini ara duvarlarla ayırarak güvenliği sağlarız. Ayrıca, 12 cm’den fazla çıkıntı yapan parçaları duvar içine gizleyerek kabin geçişlerini engellemeden sistemin bütünlüğünü koruruz.

Kapı güvenliği açısından ise, kabin giriş kapılarını mümkünse demirden üretiriz. Ateşe dayanıklı bu kapıların üzerindeki pencereleri ise, en az 15 cm genişliğinde arma cam ile donatırız. Diğer yandan, kapı genişliğini kabin genişliği ile eşitler, yüksekliklerini ise 1.80–2.00 m aralığında tasarlarız. Kapılar dışa doğru açılmalı ve sürgülü kapılarda ön kenardan en az 8 cm mesafe bırakılmalıdır.

Ayrıca, her kabine kumanda tertibatı ve üstte acil çıkış kapağı ekleriz. Bununla birlikte, her asansör grubunun en üst katına, tercihen çatıya, bir makine dairesi yerleştirmek zorunludur.

Resim 1- İnsan ve Yük Asansörü

Yük Asansörleri

Yalnızca yük taşımak amacıyla tasarlanan bu asansörlerde, kabin ya da platform boyutlarını ve motor gücünü, taşıyacağımız en ağır yüke göre belirleriz. Genellikle iki ana sınıfa ayırırız:

• Ağır yük asansörleri

• Hafif yük asansörleri

Özel Asansörler

“Lift” olarak da bilinen bu grupta, taşınabilir, sökülüp tekrar monte edilebilir yapı asansörleri yer alır. Ayrıca, değirmenler için frenli asansörler ile mutfak ve servis asansörlerini de bu grupta değerlendiririz. Bu asansörleri, dikey, eğimli veya özel tasarımlı raylı sistemlerle çalışacak biçimde projelendirip uygularız.

Asansörlerin Taşıma Gücü ve Seyir Hızları

İnsan Asansörleri

• 4, 6, 10, 16 ve 25 kişilik seçeneklerle projelendirilir.

Ağır Yük Asansörleri

• 300, 800, 1000, 1250, 1600, 2000, 3000 ve 5000 kg taşıma kapasitelerine sahiptir.

Hafif Yük Asansörleri

• 50 – 100 kg aralığında taşıma kapasitesi sunar.

Asansör Seyir Hızları

Paternoster Asansörler

Sürekli hareket hâlinde çalışan bu tip asansörler, bakım ve işletme maliyetlerinin düşüklüğü sayesinde avantaj sunar. Özellikle iniş-çıkış trafiğinin yoğun olduğu iş merkezleri ve ticaret binalarında bu sistemi tercih ederiz.

Kaynak:

• Özdemir, İ. (2003). YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr adresinden edinilmiştir.