AHŞAP

Ahşap, dokusuyla, kendine özgü kokusuyla tarih öncesi çağlardan başlayarak günümüze dek kullanım sürekliliği gösteren bir malzemedir. Bu uzun zaman süreci içerisinde ahşap işçiliğinin nerelerde nasıl hangi tekniklerle kullanıldığını bir tek çalışma içinde toplamak ve değerlendirmek oldukça zordur.

Ağaç uzun ömürlü, her yıl boy ve çap artımı yapan, odunsu dokulara sahip bir bitki olup boyu 5 metreden fazladır. Bir ya da birden çok gövdeli ve 5 metreden kısa olan odunsu bitkiler çalı sınıfına girmektedir. Yaşayan bir ağaç kök, gövde ve taç kısımlarından oluşur.

Ahşap dayanıklı ve kullanım alanı geniş bir malzeme olduğundan her alanda kullanılmakta ve tercih edilmektedir. Telekomünikasyon hatlarında kullanılan ahşap direklerin ömrü 50 yıl, aynı alanlarda beton çelik ve PVC ’ nin ömrü ahşabın ömrünün yarısına bile ulaşamamaktadır. Ahşap fiziksel özelliklerini tarih sürecinde kanıtlamış bir yapı malzemesidir. Günümüz teknolojisinin ürettiği koruyucu maddeler ve yöntemlerle daha da üstün özellikler kazanmıştır.1 kilogram ahşap, 1 kilogram beton ya da çelikten fazla yük taşır. Ahşap ile 250 metrelik açıklar kolonsuz geçilebilmektedir. Bu tip konstrüksyonlarda, ağır olması nedeni ile çelik kullanılamıyor.

Hava şartlarına, kimyasallara dayanıklılık bakımından en yüksek notu gene ahşap alıyor. İngiliz Standartlarına göre elektrik ve telekomünikasyon hatlarında kullanılan ahşap direklerin hizmet ömürleri 50, su soğutma kulelerinde kullanılan ahşap dolguların 30, ahşap karayolu köprülerinin ise 50 yıldır. Bu alanlarda beton ve çeliğin ömrü yukarıdaki rakamların yarısına erişebilmektedir. “Karbonatlaşma” sorunu, son yıllara kadar hizmet ömrünün sonsuz olduğuna inanılan “betonarme” ye büyük bir darbe indirmiştir.

Genel kanının aksine ahşabın yangına direnci beton ve çelikten üstündür. Bugün ABD’nde kapalı spor salonu gibi büyük kalabalıkların bulunacağı yerlerin, yangın tehlikesine karşı ahşap karkas olarak inşasına gidilmekte, Almanya’da gene aynı nedenle çelik konstrüksiyonlar ahşap kaplanmaktadır. Yangınlar üzerine yapılmış araştırmalar ve derlenmiş istatistikler taşıyıcı olarak kullanılan ahşabın en güvenli malzemelerden biri olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Yangının başlama nedeni hiçbir zaman ahşap değildir ve ısı geçirmeme, kömürleşme özellikleri nedeniyle ahşap-karkas yapının büyük yangınlara ne kadar dayanabileceği kesin olarak hesaplanabilmektedir.

Ahşap yapılar yangına 30-90 dakika dayanabilecek şekilde tasarlanabiliyor. Ancak çıplak çelik konstrüksyon (çeliğin genleşme katsayısının yüksekliği nedeniyle) normal bir yangına ancak 10 dakika dayanabilmekte, yapı ikaz vermeden anında çökmektedir.

Bu özelliği, üretimi ve işlenmesi için az enerji istemesi ve üstün ısı yalıtım özellikleri ile birleştirilince onu çağımızın çevre ve enerji sorunlarına en iyi cevap veren malzemesi yapıyor.

Niçin Ahşap?

İnsan doğasına en yakın malzeme
Özgül ağırlığına göre, direnci ve taşıma gücü diğer malzemelere göre daha yüksektir
Beton ve çelikten hafiftir
İyi bir ısı yalıtkanıdır, sıcak ve soğuk hissi vermez
Korozyona uğramaz
Sesi absorbe eder
Kimyasal maddelere karşı dayanıklıdır
Her ülkede az çok bulunur
El aletleri ve makinalarda kolayca işlenebilir
Çok değişik renk ve görünüme sahiptir
Çevreyi kirletmez
Üretiminde enerji tüketimi; çeliğe PVC malzemeye göre daha düşüktür
Organik bir malzeme olup, çevre ile uyumludur, hiç bir zararı yoktur.
İş yerinden ev yerine bütün zeminlerde, uzun ömürlü, ekonomik ve sağlıklı

Bir kaplama malzemesi arayan tasarımcı, üretici, uygulamacı ya da tüketicinin biricik ve mükemmel bir seçeneği var: Ahşap

İnanmayanlar Kral Midas’a sorabilir: Tamamen ahşaptan yapılmış 2800 yıllık Gordion Tümülüsü, ahşabın sonsuz ömürlü olduğunu kanıtlamak istercesine hâlâ ayakta. Maliyetler konusunda tereddütü olanlar, bütçelerine bakabilir, sonuç değişmeyecektir: Montaj, bakım ya da onarım masrafları düşünüldüğünde de ahşapla hiçbir malzeme boy ölçüşemez. Ahşap, zemin kaplama malzemelerinin en ekonomik olanıdır. Ahşap, uzun ömürlü ve ekonomik olmasının yanında sağlıklı bir malzemedir de aynı zamanda: Ahşap zeminler kolay temizlenir, toz barındırmaz. Ayrıca mikroorganizmaların da ahşap zeminde plastiğe oranla çok daha az yaşadıkları saptanmıştır.

Üstelik ahşap zeminli mekânlar ayağı sıcak tutar ve ahşap, ortam ısısının değişiminden en az etkilenen zemin malzemesidir. Ahşabın elastikiyeti, üzerinde yürüyen, koşan, zıplayan bacaklarımızın sağlığı için de çok önemlidir. Spor salonlarının ahşapla kaplanması, bu nedenledir. Ahşap, kaynağı yenilenebilen tek malzemedir. Tüketilenden fazla ahşap üretmek mümkündür.

Ahşabı Teknolojisinin üstün ürünleri beton ve çelik ile kısaca karşılaştıralım:

Ahşap yüksek bir taşıma gücüne sahiptir

1 kilogram ahşap, 1 kilogram beton ya da çelikten fazla yük taşır. Ahşap ile 250 metrelik açıklar kolonsuz geçilebilmektedir. Bu tip konstrüksyonlarda, ağır olması nedeni ile çelik kullanılamıyor.
Ahşap doğa şartlarına ve depreme dayanıklıdır
Hava şartlarına, kimyasallara dayanıklılık bakımından en yüksek notu gene ahşap alıyor. İngiliz Standartlarına göre elektrik ve telekomünikasyon hatlarında kullanılan ahşap direklerin hizmet ömürleri 50, su soğutma kulelerinde kullanılan ahşap dolguların 30, ahşap karayolu köprülerinin ise 50 yıldır. Bu alanlarda beton ve çeliğin ömrü yukarıdaki rakamların yarısına erişebilmektedir.

Ahşabın yangına karşı direnci yüksektir:

Ahşabın yangına direnci beton ve çelikten üstündür. Bugün ABD’nde kapalı spor salonu gibi büyük kalabalıkların bulunacağı yerlerin, yangın tehlikesine karşı ahşap karkas olarak inşasına gidilmekte, Almanya’da gene aynı nedenle çelik konstrüksyonlar ahşap kaplanmaktadır. Yangınlar üzerine yapılmış araştırmalar ve derlenmiş istatistikler taşıyıcı olarak kullanılan ahşabın en güvenli malzemelerden biri olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Yangının başlama nedeni hiçbir zaman ahşap değildir ve ısı geçirmeme, kömürleşme özellikleri nedeniyle ahşap-karkas yapının büyük yangınlara ne kadar dayanabileceği kesin olarak hesaplanabilmektedir. Ahşap yapılar yangına 30-90 dakika dayanabilecek şekilde tasarlanabiliyor. Ancak çıplak çelik konstrüksyon (çeliğin genleşme katsayısının yüksekliği nedeniyle) normal bir yangına ancak 10 dakika dayanabilmekte, yapı ikaz vermeden anında çökmektedir.

Ahşap kaynağı yenilenebilen tek yapı malzemesidir:

Bu özelliği, üretimi ve işlenmesi için az enerji istemesi (aynı miktar alüminyumun ellide biri kadar) dönüşebilir olması ve üstün ısı yalıtım özellikleri ile birleştirilince onu çağımızın çevre ve enerji sorunlarına en iyi cevap veren malzemesi yapıyor. Bilinenin aksine ahşap kullanmak ormanların yaşamasını sağlar. Nitekim ahşabı fazla kullanan ülkelerde orman alanları devamlı çoğalıyor.
Ahşap en eski inşaat malzemelerinden biridir. İşlenmesi kolaydır, hafiftir, mukavimdir, ses, ısı ve elektrik yalıtımında mükemmel özelliklere sahiptir. Ancak aynı zamanda biyolojik bir madde olan ahşap dış etkenlerle çeşitli bozulmalara uğrar.
Ahşaba uygulanacak çeşitli koruma işlemleri onu bu dış etkilere karşı korur.
Ahşabın birçok biyolojik düşmanı da var. Mantarlar bakteriler, böcekler ve termitler. Bunlardan bazıları ahşabın tamamen yok olmasına bazıları ise sadece görüntü bozukluklarına neden olur. İşte bu özellik acaba kötü mü? Ormanda büyüyen ağaçların hiç yok olmadığını bir düşünün! Ahşap “doğada yok olabilen” bir malzemedir. “Çöpü“ yoktur. İstendiği zaman ona, onu sonsuza kadar yaşatacak tasarım ve teknolojiyi uygulayabilir, istediğimiz zaman da yakabilir ya da çürümeye terk edebiliriz.
Konutlar için en uygun zemin kaplama malzemesi ahşaptır. Ahşap; güzel, sıcak, insana gülen, insana dost bir malzemedir. Geçen yüzyılda ahşaba alternatif yüzlerce malzeme geliştirilmiş fakat hiçbiri onun yerini almamıştır. Bundan sonra da almayacaktır.
Ahşap yenilenebilen doğal kaynaklar olan ormanlardan kolayca elde edilebilen, kesim, taşıma ve üretiminde enerji ihtiyacı az olan çevre dostu bir malzemedir. Alternatif malzemelerin üretiminde fosil yakıtlarının kullanılması ile mavi gezegenimizin rengini karartan ve sera etkisi yaratan CO2 ve diğer gazlar salınmaktadır. Ormanlar salınan bu karbondioksiti, fotosentez yolu ile asimile ederek depolamaktadır. Sadece güneş enerjisi ve suyun kullanıldığı fotosentez sonunda atmosfere saf oksijen salınmaktadır. Alternatif malzemelerin kullanımını arttırmak amacı ile “Plastik kullan, ormanları koru!” şeklindeki beyanlar gerçeği yansıtmamaktadır.

Ahşabın Döşeme Malzemesi Olarak Tercih Nedenleri:

Ahşap sahip olduğu iyi özellikleri nedeniyle yüzyıllardan beri, nerede yüksek istekler söz konusu olmuş ise orada gündeme gelmiştir. Ahşap ilk olarak saray, manastır, şato ve benzeri özel yapıların zemin kaplamalarında kullanılmıştır. Daha sonra aristokratların ve zenginlerin konutlarına girmiştir. Bir el sanatı olarak üretilip döşenen parkeler, teknolojideki gelişmelerle endüstriyel üretime geçildikten sonra daha yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Genel olarak ahşap parke, alternatif malzemelere göre estetik, sağlıklı, teknolojik ve ekonomik üstünlüklere sahiptir.

Estetik Üstünlükleri:

Odun hücre dokusundan ibaret organik bir maddedir. Ağaçlar her yıl bir önceki yılın odunu üzerine yeni bir odun tabakası oluşturur. Böylece kesit yüzeylerinde odun dokusunun yapısı ile ilgili farklılıklar ortaya çıkar.

Bu farklılıklar yıllık halka, trahe ve öz ışınlarının yapısı ile ilgili olup, ağaç türleri için tanıtıcı bir işaret oluşturmaktadır. Bu, odunun tekstürü olarak bilinmektedir.

Hijyenik Üstünlükleri:

Döşemelerdeki sağlıklı istekler içerisinde en başta “taban sıcaklığı” ya da “döşeme sıcaklığı” gelmektedir. İnsanların oda içerisinde tabanın sıcaklığı yaklaşık olarak 25 0C ile 35 0C olduğu zaman huzur ve rahatlık duydukları tespit edilmiştir. Eğer sıcaklık bunun altına düşerse taban soğuk olarak hissedilmektedir. İnsanlar konutlarda daima taban ile temas halinde oldukları için tabanın termik özellikleri önem kazanmaktadır.

Çimento, taş, fayans gibi bütün yapay kaplama malzemeleri soğukluk duygusu verirken, halı ve ahşap kaplamalar sıcak bir duygu verirler. Soğuk tabanlı kaplamaların özellikle kadınlarda ağır hastalıklara sebep olduğu belirtilmektedir. Ahşap, depoladığı ısıyı uzun süre koruyabilen ender malzemelerden biridir.
Esasen taban sıcaklığının tamamen basit fiziksel bir olay olmadığı ve psikolojik yönünün de olduğu bilinmektedir.

Akustik Üstünlükler:

Ahşap malzeme, sesi absorbe ederek yansımayı ve yankılanmayı önlemektedir. Bu özelliği nedeniyle toplantı yerlerinde, eğitim öğretim yapılan derslik, salon ve laboratuarlarda, sesin kulağa uğultusuz net bir şekilde gelebilmesi için tavan, taban yada duvarların ahşap ile kaplanması uygun bulunmaktadır.

Teknolojik ve Ekonomik Üstünlükleri:

Ahşap kaplamaların teknolojik özellikleri içerisinde en başta sertlik gelmektedir. Her taban kaplaması, sandalye ve mobilyaların ayaklarının ve tekerleklerinin ezici etkileri altında bulunmaktadır.

Zemin kaplama malzemeleri için aşınmaya karşı koyma diğer önemli teknolojik özelliktir. Kaplamalar insanların yürümesi ile devamlı olarak sürtünme ve çarpa şeklindeki kuvvetlerle karşı karşıya bulunmaktadır.

Konutlarda, iş yerlerinde, fabrikalarda, taşıt araçlarında insanların ayaklarının ve kullanılan araçların tekerlek ve tabanlarının sürtünmesi ile aşınma meydana gelmektedir. Ahşap kaplamalar bu aşındırıcı etkilere karşı koyabilmekte, yer yer meydana gelen aşınmalarla oluşan yüzey düzensizlikleri sistre ve bakım yapmak suretiyle giderilebilmektedir.

Elastikli yer kaplamaları için aranan diğer bir özelliktir. Elastik bir malzeme olan ahşap taban kaplaması olarak, taş, beton, fayans, seramik, mozaik gibi malzemelere nazaran insan için daha rahat bir döşeme oluşturmaktadır. Ahşap elastik olduğu için yürümede, koşmada, hoplayıp zıplamada rahatlık sağlamakta ve ayakları ve mafsalları korumaktadır. Bu nedenle spor salonları ahşapla döşenmektedir.

Ahşap, ekonomik bir malzemedir. Diğer kaplama malzemeleri ile karşılaştırılırsa hemen daha ucuz olduğunu söylemek mümkündür. Ağaç türlerinin çok olması, kaplama malzemesi olarak çok değişik şekillerde kullanılabilmesi daima daha ucuz bir kaplama imkanını vermektedir. Bundan başka ahşap masif parkeler uzun bir ömre sahiptir. Aşınan, yıpranan masif ahşap kaplamalar sistre ve bakım yapılarak iyi duruma getirilebilmekte ve böylece çok uzun süre kullanılabilmektedir.

Ahşabın İstenmeyen Özellikleri:

Ahşabın yukarda sayılan iyi özelliklerinin yanında kötü özellikleri de vardır.

Yeni kesilen bir ağaçtan bir ağaçtan alınan ahşapta yüksek derecede su bulunmaktadır. Ahşabı bu halde kullanabilen bir kullanım yeri yoktur.
Kullanılmadan önce kurutulması gerekir. Organik bir madde olması nedeniyle yanmakta ve çürümektedir. Ayrıca higroskopik bir madde olması ve heterojen yapısı nedeniyle havanın neminden etkilenmekte ve çalışmaktadır.
Fakat tekniğine uygun şekilde kurutmak suretiyle çürümesini önlemek, çalışmasını minimuma indirmek mümkündür. Bilindiği gibi kuru ağaç malzeme çürümez. Mantarlar %20’nin altına kadar kurutulmuş ahşap malzemede yaşayıp gelişemezler.
Kullanım yerinin rutubet isteği dikkate alınarak kullanım yerinin denge rutubetine kadar kurutulmuş malzeme pek az çalışır.

Binalarda Kullanılan Ağaç Malzemeler:

Binaların dış kısmında kullanılırlar. Katran yağları gibi organik maddeler ya da pentaklorfenon gibi suda çözünmeyen organik bileşiklerle emprenye edilmelidir. İç mekânlarda kullanılan malzeme ise % 8 ila %10 rutubete kadar kurutulduktan sonra kullanılmalı, zemin ya da ıslak duvarlarda rutubet alması önlenmeli iyi bir havalandırma sağlanmalı, su buharı etkisinde kalacak malzeme pentaklorfenon ile önceden emprenye edilmiş olmalıdır.

Ahşaplarda Direnç:

a) Basınç direnci:

Ağaç malzemenin yapılarda, el sanatları ve sanayide kullanılmasında önemli olup lifleri dik yöndeki basınç, paralel yöndeki basınçların %10-20 si kadardır. Malzemelerden farklı olarak ağaç malzemelerin liflere paralel yöndeki basınç direnci bu yöndeki çekme direncinin %50 si kadardır. Buna karşılık taş, beton ve demirde basınç direnci çekme direncinin birkaç katıdır.

Odunda fiziksel ve mekaniksel deneyler için örnek alma metotları T.S.2470 basınç direnci deney esasları; liflere dik yönde T.S. 2473 liflere paralel yönde T.S. 2595 ‘ te belirlenmiştir.

b)Çekme Direnci:

Ağaç malzemenin, zıt yönlerde etki ederek koparmaya çalışan iki kuvvete karşı koyma gücü, liflere paralel ve liflere dik olmak üzere T.S. 2475 ve T.S. 2476 esaslarına göre belirlenir. Liflere paralel yöndeki çekme direnci, ağaç malzemenin direnç özellikleri içerisinde en yüksek değer vermektedir.

c)Eğilme Direnci:

İki ucundan birer destek üzerine terleştirilen ağaç malzemeye liflere dik yönde eğilme etkisi yapan bir kuvvet uygulandığında orta takada herhangi bir zorlama olmadığı halde (nötr tabaka) üst kısımlar sıkıştırma, alt kısımlar çekme zoru etkisinde kalır. Kuvvetin uygulamasında ise kesme (b makaslama) zoru etkisindedir. Malzeme içerindeki gerilmelerin dağılışı yüklemenin tam ortadan, merkeze göre simetrik iki noktadan ve malzeme boyunca yeknesak şekilde yapılması hallerine göre değişir.

Ahşaplar