İnce Yapı

Ahşap Tavan

Ahşap Tavan Biçimleri

Ahşap binalarda, mimari uygulamalar bölgelere, yapıldığı döneme ve uygulama tekniklerine göre farklılıklar gösterir. Tavan uygulamaları da bu mimarinin birer parçasıdır. Çok basit yöntemden özel işçilik gerektiren yöntemlere kadar değişik şekillerde uygulamaları vardır.

Bakkal Tavan

Yapımı en basit olan tavan uygulamalarından biridir. Tavan tahtaları, katlı ahşap binalarda kat aralarında ve çatı altlarında tavan taşıyıcı kirişlerin üst kısmından çakılır. Alttan bakıldığı zaman taşıyıcı kirişler görünür. Bir başka deyişle katlı binalarda ikinci katın tabanı aynı zaman da alt katın tavanını oluşturmaktadır. Bakkal tavan uygulaması, eski dönemlerde bakkalların tavanlarında fare ve benzeri haşerelerin yuvalanmasını engellemek için yapıldığından bu ismi almıştır. Aynı gerekçe ile konutlarda da uygulanmıştır.

Çıtalı Tavan

Tavan kaplaması yapıldıktan sonra tavan yüzeyine değişik şekillerdeki çıtalar yardımı ile çeşitli desenlerin verilmesi ile yapılan bir uygulamadır. Çıtalar yardımı ile çok basit şekiller verilebileceği gibi geometrik ve karmaşık desenler de oluşturulabilir. Bu yöntemde genellikle tavan ortasına yerleştirilen göbek etrafına çıtalarla değişik uygulamalar yapılır.

Göbekli Tavan

Tavan süslemelerinde uygulanan yöntemlerden bir diğeri de göbekli tavan uygulamasıdır. Bu uygulamada motifler ve süslemeler ayrı parçalar üzerine yapılarak tavana monte edilebileceği gibi doğrudan tavan üzerine de çeşitli parçalarla uygulanabilir. Uygulama kabartma desenli ve oymalı olarak yapılabilir.

Çökertme Tavan

Asma tavan benzeri bir uygulamadır. Tavanın tamamı ya da belirli yüzeyleri diğer yüzeylerden daha aşağıda olacak şekilde yapılır. Böylece tavan yüzeylerinin belirli bölümleri arasında seviye farkları meydana getirilir. Genellikle tavan kenarlarından başlanarak ortaya ve aşağıya doğru belli genişlikte pahlandırma uygulaması yapılır. Pahlı bölümden sonra tavan ortasında kalan kısım düz veya kademeli olarak yapılır. Bir başka deyişle bu tavan yöntemi tekne tavan uygulamasının tersidir.

Tonoz Tavan

Dar uzun koridorların tavanlarına uygulanan bir yöntemdir. Alttan görünüşü içi boş yarım silindir şeklindedir. Yapım şekli nedeniyle geniş tavanların tamamına uygulanamazlar. Ancak geniş tavanlarda tavan kenarlarına uygulanabilirler. Tavan kenarlarının belli bir kısmı tonoz tavan şeklinde yapılır, ortada kalan bölüm ise düz çıtalı, göbekli tavan olarak yapılır. Resimde örneğini gördüğünüz tonoz tavan ahşap iskelet üzerine bağdadi çıta uygulaması yapılarak üzeri kerpiç sıva ile kapatılarak kireçle boyanmıştır. Aynı tavan uygulaması kerpiç yerine ahşapla kaplanarak da yapılabilir.

Kubbe Tavan

Ahşap kaplama ile tavanın kubbe şeklinde yapılmasıdır. Özellikle ahşap binalarda balkon ve veranda tavanları ile eski ahşap camilerin giriş bölümlerinde küçük kubbeler şeklinde uygulanan bir yöntemdir. Geniş tavanlarda küçük bölümlü tavanlar oluşturulmak istendiği durumlarda da uygulanır. Bazı mimari uygulamalarında ise ahşap iskeletli büyük kubbeli tavan uygulamaları da yapılmaktadır. Bu tür uygulamalar çelik konstrüksiyonlara göre daha az ağırlık oluşturur.

Yelpaze Tavan

Ahşap tavanların yıldız veya papatya benzeri, belli bir merkezden dışa doğru genişleyen görüntü oluşturularak uygulanmasıdır. Merkezde kullanılan desen etrafına çıtalar veya dar tahtalar yardımı ile dışa doğru genişleyen motifler oluşturulur.

Ahşap Tavan Bileşenleri (Elemanları)

Tavan Kirişi

Ahşap binalarda tavan kaplama elemanlarını taşıyan aynı zamanda katlı binalarda bir üst katın tabanını da destekleyen taşıyıcı kayıtlardır.

Tavan Kaplaması

İsteğe bağlı olarak tavan kirişlerine alttan veya üstten çakılan tahta elemanlardır. Tahtalar düz en birleştirme şeklinde olabileceği gibi birbirlerine kinişli birleştirme şeklinde de yapılabilir. Tavan kaplama tahtaları kenardan başlanarak karşı kenara doğru dizilerek monte edilir. Tavan kaplama tahtaları alttan uygulanırsa tavan kirişleri görünmez. Tavan kirişlerinin görünmesini istediğimiz durumlarda tahtalar üstten uygulanır.

Tavan Silmesi

Tavanlarda kaplama işlemi tamamlandıktan sonra tavan kaplaması ile duvarın birleştiği yerlerdeki açıklıkları kapamak için çakılan tahtalardır. Pervaz olarak da bilinir.

Tavan Göbeği

Tavan kirişleri görünmeyecek şekilde tahtalar sabitlendikten sonra tavan yüzeyine tavan göbeği malzemesi sabitlenir. Sabitleme işlemi çivi veya vidalar yardımı ile yapılabilir. Tavanda oluşturulan değişik geometrik şekillerin tamamlayıcısı olarak kullanılır. Tavan göbekleri görüntünün belli bir merkezde toplanmasını sağlar.

Tavan Teknesi

Bazı tavan uygulamalarında tavanlar, iki veya dört kenardan başlanıp ortaya doğru yükseltilerek yapılır. Bu yükseltme işlemi tam ortaya getirilmeden orta kısımda düz bir alan kalacak şekilde bırakılır. Böylelikle ortası düz kenarlara doğru alçalan bir tavan görüntüsü elde edilmiş olur. Bazı uygulamalarda ise tekne tavan ortada piramit şeklinde görüntü verecek şekilde yapılır.

Tavan Bileşenlerini (Elemanlarını) Birleştirme Teknikleri

Ahşap iskeletli binalarda tavan elemanları, değişik ahşap birleştirme yöntemleri ile birleştirilir. Bu yöntemler; ahşaplarda uygulanan kertme birleştirme, kendinden çıtalı birleştirme, lambalı birleştirme gibi yöntemlerdir.

Tavan taşıyıcı elemanlarında

Tavan kirişleri duvar üzerlerinde yastıklara kertme birleştirme olarak birleştirilir. Ayrıca kirişlerde bazı durumlarda yeterli uzunluk elde etmek için boy birleştirme uygulamaları da yapılır. Taşıyıcı elemanlar birbirlerine çivi, vida ve cıvatalardan herhangi biri ile bağlanabilir.

Tavan kaplama tahtalarında

Tavan kaplama tahtaları günümüzde birbirlerine kinişli kendinden çıtalı olarak birleştirilir. Ancak eski uygulamalarda tavan tahtaları yan yana düz birleştirme olarak yapılmıştır. Birleştirme yerlerindeki olabilecek açıklıkları kapatmak amacıyla ek yerlerine sonradan çıtalar çakılır.

Tavan eklentilerinde

Tavan göbekleri tavan tahtalarından sonra genellikle tavanı merkezleyecek şekilde çivi veya vidalar yardımı ile sabitlenir. Yine eski tavanlarda bu uygulama tamamen çiviler yardımı ile yapılırdı.