Ahşap Döşemeler ve Döşeme Kaplamaları

Adi Döşeme:

Kagir döşemelerin üzerine yerleştirilen kadronlara veya ahşap döşemeler 100 de kirişleme üzerine döşeme tahtalarını çakmak suretiyle döşeme kaplamaları yapılır.

Döşeme tahtalarında aranan vasıfları şöylece sıralayabiliriz:

1. Tahtalar aşınmaya dayanıklı olmalıdır. Mühim yerlerde gürgen ve meşe kullanılmalıdır.
2. Tahta genişlikleri aynı olmalı, mümkünse dar tahta kullanılmalıdır. Tahtaların bombelenecek yüzü çakılırken üste getirilmelidir.
3. Tahtalar budaksız veya çok az budaklı olmalıdır.
4. Tahta kalınlığı kiriş veya kadron aralığına göre seçilmelidir. Piyasadaki döşeme tahtalarının kalınlığı 20 ve 24 m/m dir.

Döşeme tahtalarını şekillerine göre şöyle tasnif edebiliriz.

Düz Tahta :

Mühim olmayan yerlerde ve parke kaplama altında kör döşeme olarak kullanılır.

Resim 8- Düz ve pahlı tahta

Çivi, üstten eğik olarak çakılmalıdır Çivi başı ezilip liflere paralel olarak tahtaya gömülebilir. Kenarları pahlı döşeme tahtaları da aynı yerlerde kullanılır.

Binili Tahta :

Düz ve pahlı tahtalar gibi mühim olmayan yerlerde veya parke altında kullanılır. Çivi üstten çakılır.

,

Resim 9- Binili tahta

Zıvana lambalı tahta :

Müstakil bir döşeme kaplaması olarak en çok kullanılan şekildir. 8 – 10 cm. genişlikte olanları tercihen kullanılır. Çivi zıvana üzerinden çakıldığı için görülmez. Üst dişin kalınlığı daha fazladır.

Resim 10- Zıvana lambalı tahta

Kiniş Geçme :

Her iki tarafı l tahtalar sert ağaç çıtalarla çakılarak kiniş geçmeli döşemeler yapılır. Çivi, şekilde görüldüğü gibi gizli çakılır. Bu tarz geçmeler, daha çok mobilya işlerinde kullanılır.

Resim 11- Kiniş geçme

Yukarıda gördüğümüz döşeme tahtaları 4 m. boyundadır. Boy ekleri bir tahta aşırı olarak şaşırtmalı yapılır. Şaşırtmalar en az iki kadron arası mesafesi kadar olur. Süpürme kolay olsun diye tahtalar kapı istikametinde çakılır.

Parke Döşeme:

Parkeler, gürgen, meşe, ladin ve kayın gibi ağaçlardan değişik ebatlarda üretilmektedir. Parkelerin genelde iki tür uygulaması vardır. Bunlardan birincisi parkenin bir kör döşeme ya da doğrudan bir kadron üzerine çivilenmesidir. Diğeri ise çimento şap üzerine bitümle ya da özel parke yapıştırıcılarıyla yapıştırılmasıdır. Parkelerin kadronlara doğrudan çivilenmesi şeklindeki uygulamada parke boylarının mümkün olduğunca uzun olması tercih edilir. Kadron eksenleri parke boyu esas alınacak şekilde düzenlenmelidir. Gelecek parkelerin her bir sırası ek yerleri şaşırtılarak tespit edilmelidir. Normal parkelerin çivilenerek ve desenli olarak (örneğin balık sırtı) döşenmesi gerektiği hallerde. kadron altlık üzerine kör döşeme adı verilen 2-2.5 cm kalınlıkta adi bir tahta kaplama yapılması ve bu kaplama üzerine parkelerin istenen desende çivilenerek döşenmesi sağlanabilir. Böylece her parkenin istenen her noktada çivilenmesi olanağı sağlanmış olur.

Resim 13- Bir parke döşeme kesiti

Resim 14- Parke döşeme planı

Parkeler döşendikten sonra, yan yana gelen parkelerin kalınlık fazlaları sistre ile düzeltilir. Sonra temizlenerek cilası yapılır. Parke süpürgelikleri, sert ağaçtan ve boyca kısa olurlar. Boy ekleri altına rastlayacak şekilde duvara takoz gömülür ve iki süpürgelik lamba bir bini ile birleşir. Süpürgeliklerde köşe birleşimi 45 derecelik ek ile yapılırsa da yalnız üst yarını yuvarlak kısımda 45’ lik bir birleşim yaparak alt yüzleri birbirine yanaştırma şekli de tatbikatta çok kullanılır.

Resim 27 – Kör döşeme üzerine ahşap parke uygulaması

Resim 28 – Çimento şap üzerine ahşap parke yapıştırılmasında katmanlar

Resim 29 – Parke

Ahşap Mozaik Parkeler

Normal parkelerin üretildiği ahşap cinslerinden yapılan mozaik parkeler, daha çok, ufak boyutlu ahşap malzemeyi değerlendirme amacına yöneliktir. Normal parkelerde 22-24 mm olan parke kalınlığını 8-10 mm’ye indirerek, ahşaptan daha çok yararlanma düşüncesiyle ortaya çıkmış bir kaplama türüdür. Mozaik diye adlandırılmasının nedeni, küçük parçalar halindeki parkelerin bir yüzünden delikli kraft kağıdına ya da polimer bir fileye yapıştırılmış olarak zemine uygulanmasıdır. Ülkemizde 25×25 ve 30×30 cm’lik karolar halinde bulunmaktadır. Mozaik parke uygulaması genel olarak iki türlüdür. İlk uygulama şeklin de kağıda ya da fileye yapıştırılmış mozaik parkeler, yüzeyi çelik mala perdahlı bir çimento şap altlık üzerine bitümle yapıştırılır. Daha sonra kağıtçı karılarak yüzeyin verniklenmesi. cilalanması gibi işlemlerle uygulama tamamlanır. Fileye yapıştırılmış olanlarda: file altta kalacağı için üst yüzey verniklenmiş olarak piyasaya sürülür.

Resim 15-Ahşap mozaik parke ve uygulamasında katmanlar

Ahşap Lamine Parkeler

Son yıllarda, parke yapımında kullanılan değerli ağaçlardan daha çok yararlanmak ve lamine yapıları nedeniyle ağacın çalışmasını en aza indirmek amacıyla toplam kalınlığı 14. mm olan lamine parkeler üretilmeye başlanmıştır. Aşınma tabakasını oluşturan değerli ağacın kalınlığı 3.5-4 mn olan bu parkeler lamba-zıvanalı ve değişik genişlikte üretilmektedir. Alt tabakaları genelde beyaz çam türü ve nispeten ucuz ağaçlardan yapılmaktadır. Parkeler, orta tabakasının lifleri parkenin genişliği doğrultusunda olmak üzere, toplam üç tabakadan oluşmaktadır. Zıvana kalınlığını oluşturan orta tabakanın kalınlığı 7.5 mm’dir. Orta tabaka ve ona dik doğrultuda olan alt tabaka da yine malzemenin eni doğrultusunda parçalardan oluşmaktadır. Yüzey işlemleri bitmiş olarak piyasaya sunulan bu kaplamalar, özel yapıştırıcılarıyla çok düzgün yüzeyli bir çimento şap üzerine yapıştırılır. Ülkemizde henüz üretilmemektedir. Son yıllarda dışalım yoluyla getirilen ve her iki yüzü melamin emdirilmiş ahşap desenli kağıt kaplı, ortası MDF’den oluşan, (laminat) diye adlandırılan 8 mm kalınlık, 195 mm en ve 2-3 m boy da lamba-zıvanalı parkeler kullanılmaya başlanmıştır.

Ahşap Parkeler

Tavan Kaplama Tahtaları

Ahşap kirişlemelerin alt kısmı, muntazam bir görünüş vermek ve döşemenin ısı ve ses tecritine hizmet etmek gayesi ile uygun bir malzeme ile kaplanır, Konstrüksiyon şekline ve işin ehemmiyetine göre bu kaplama muhtelif malzeme ile olabilir.

a) Tecrit levhaları ile yapılan dolgu konstrüksiyonlarda taşıyıcı kirişler görülmek üzere yapılan sıva veya tahta kaplamalar.

b) Bağdadi çıtalar veya sıva teli üzerine sıva yaparak kaplanan tavanlar.

c) Tahta kaplama ile yapılan tavanlar.

Muntazam bir tavan elde edebilmek için kiriş alt yüzlerinin iyi tesviye edilmiş olmasından başka tavan tahtalarının da aynı genişlikte, profilleri muntazam açılmış, budaksız ve iyi rendeli olmaları lazımdır.

Resim 16- Muhtelif tavan tahtaları

Muhtelif tahtalarla yapılan tavan kaplamalarında, duvara yerleştirilen takozlara çakılan pervazlar ek yerini kapatır. Ayrıca ilave edilen köşe profili görünüşe güzellik verir.

d) Durolit ve kontrplak gibi malzemelerle kaplanıp ek yerleri çıta ile kapatılan ve tavanda muntazam çıta taksimatı görünsün diye, ek yerleri arasına da çıta ilave edilerek yapılan tavanlar.

e) Izgara konstrüksiyonlu, iki yüzü presli ve kaplamalı panolarla yapılan tavanlar.

f) Kiriş altına deri, tehlis, hasır v.s. dekoratif malzeme kaplayarak yapılan tavanlar.

Eski Türk yapılarında, tavan çok mühim bir süsleme mevzu olarak ele alınmıştır. Geometrik şekillerde kesişen çıtaların meydana getirdiği yıldızlar, çokgenler, kareler, baklava şeklindeki motifler yaldızlanmak veya değişik renklere boyanmak suretiyle halı gibi işlenmiş, çok güzel tavan örnekleri meydana getirilmiştir. Eskimeye yüz tutmuş bu gibi tavanları tamir edip yaşatmak, onları tetkik etmek milli bir vazife olduğu kadar, modern binalarda yapılacak süslemelere esas olacak milli motiflerin koleksiyonunu yapmak demektir.

Eski Türk tavanlarına bir örnek olmak üzere Topkapı Sarayındaki Mustafa Paşa köşkünün tavanından kısmı bir görünüş verilmiştir. Ahşap döşemelerin kesit hesaplarının yapılmasında, onların kendi ağırlıklarını bilmeye ihtiyaç vardır.

Seçilecek döşeme tipinde kullanılacak malzemelerin her biri kaç santim kalınlıkta ise, bunlar birim ağırlıkları ile çarpılır ve çıkan rakamlar toplanarak döşemenin 1 m2 sinin ağırlığı bulunur. Ayrıca kirişlerin kendi ağırlıkları da bu rakama eklenmelidir.

Lamba Zıvanalı Kaplamalar

Piyasada döşeme tahtası diye adlandırılan ve genellikle sarıçam, ladin ve köknar türü ağaçlardan lamba-zıvanalı olarak üretilir.  Altlık olarak 4×4, 5×5 ya da yerine göre başka boyutlarda kadronlara ya da doğrudan döşeme kirişlerine zıvana tarafından eğikçe çivilenerek tespit edilir. Lamba-zıvanalı döşeme tahtaları, üste gelen yüzeyleri planyadan geçirilip düzeltilmiş, alt yüze bıçkı yüzü olarak bırakılmıştır.

Lamba zıvanalı döşeme tahtası kesit olarak incelendiğinde, lambaya giren zıvananın lamba derinliğinden biraz daha kısa olduğu üst yüzeyin aralık kalmaması için lamba yüzeyinin düşeye göre 2- 3°’lik bir eğimle üretilmiş olduğu görülür. Zıvana üstündeki kısım aşınma bölgesi olduğu için biraz daha kalın olmalıdır.

Resim 17. Lamba-zıvanalı ahşap döşeme kaplaması.

Ülkemiz piyasasında bulunan bu tür kaplamaların genişlik ve kalınlık ölçüleri brüt ölçüler olup örneğin 10 cm genişlikteki bir döşeme tahtasının net genişliği 9.0.-9.2 cm dolayındadır. Bıçkı, rende ve freze payları bu net genişliğe dahil değildir. Birim fiyatları da brüt boyutlar üzerindendir. Tahta genişliği azaldıkça işçiliğin ve zayiatın artması nedeniyle maliyet artar, ancak daha iyi sonuç alınır. Lamba-zıvanalı döşeme tahtalarının uygulanması, ahşap kirişli döşemelerde tahtaların doğrudan ya da araya bir yalıtım malzemesi konularak kirişlere çivilenmesiyle gerçekleştirilir.

Betonarme döşemeler üzerine yapılacak uygulamalarda döşeme tahtalarının boyuna doğrultusunun hangi yönde olması isteniyorsa altlık olarak kullanılacak olan kadronların bu doğrultuya dik doğrultuda döşenmesi gerekir. Kadronların betonarme döşemeye tespiti özel çelik beton çivileri ile ve kadronun betonarmeye çakılması suretiyle yapılır. Kadronların betonarme döşemeyle aralarındaki boşluklar ahşap kamalarla beslenerek doldurulur. Bu işlem sonucunda kadron üst yüzeylerinin tam bir düzlem olması sağlanmalıdır. Bu tür bir döşemenin darbe seslerini geçirmeyecek şekilde uygulanması için, kadronların altına yalıtım keçesi ya da polietilenköpük bant şeklinde yapıştırılarak tespit edilir, gerektiğinde çivilenir ve üzerine 4×8 cm boyutundaki geniş yüzeyi zemine gelecek şekildeki kadronlar çivilenmeksizin oturtulur. Daha sonra yüzey lamba zıvanalı tahtalarıyla kaplanır.

Ancak çakılan çivilerin ses köprüsü oluşturmaması için betonarme döşemeye hiçbir şekilde ulaşmaması gerekir. Darbe sesinin duvara iletilmemesi için kadronların ve kaplamanın duvardan 1-2 cm mesafede bırakılması ve bu aralığın daha sonradan süpürgelikle bitirilmesi uygundur.

Kaplama işleminin tamamlanmasından sonra düzgün bir yüzey elde etmek amacıyla söz konusu yüzeyin makineyle zımparalanması ve ardından değişik koruma ve yüzey işlemleri yapılması gerekir. Bunlar bezir yağı ile yağlarına, dolgu ve bot verniğiyle vernikleme, böcek ve kurtlara karşı emprenye etme ya da boyama gibi işlemlerdir. Lamba-zıvanalı döşeme kaplaması daha çok konutlarda kullanılması uygun olan, sıcak temaslı, elastik ve rijit, sıcaklık ve sesle ilgili gereksinimlere iyi düzeyde yanıt veren bir kaplama türüdür.

Resim 18- Darbe sesi yalıtımlı ahşap döşeme uygulamasında katmanlar.

Duvar Kaplamaları (Lambriler)

İç hacimlere bir zenginlik ilave etmek ve gerekse masa, koltuk v.s, gibi eşyanın duvara sürtünerek sıvanın bozulmasını önlemek için kullanılmaktadır. Ayrıca Kamu yapılarında yada özel yapılarda iç duvarlar, estetik ve yüzey koruması amacıyla ahşapla kaplanır. Bu suretle, yapılan duvar kaplamalarına genel olarak lambri adı verilir. Lambrinin hangi seviyeye kadar ve hangi sisteme uygun olarak ye tespitinde mimari görüşler rol oynar.

Resim 20- Yerden 1 metre yüksekliğe kadar yapılan lambri

Resim 21- Kapı üstü seviyesine kadar yapılan lambri

Lambrinin muhtelif tarzları hakkında teferruata girmeden örnekleri üzerinde durmak lazımdır. Lambri, başlıca iki esas kısımdan teşekkül eder.

1 ) Bazen yağlı boya ile boyanır. Çoğunlukla ise cilalanarak ahşap lifleri ve tabii rengi ile görülen dış yapıdır.

2 ) Dış yapıyı tutan, duvara tespit eden ve dış yapıya rutubetin tesir etmemesi için ızgarası içinde hava cereyanı temin edilen alt yapı.

Alt yapı, esas itibariyle bir ızgara zemindir. Bu ızgara duvara muhtelif seviyelerden sık sık takozlarla tespit edilir. Duvar içine gömülen takozlar kırlangıç kuyruğu şeklinde yapılır ve katranlanır. Bu takozlara tespit edilen ızgara dış yapının şekline uygun olarak ve onu teşkil edecek pano, çerçeve, tahta ve çıtaların kap ettirdiği aralıkta teşkil edilir. Izgara ataları her iki istikamette birbirlerini bağladığından alt yapı hep birlikte çalışır ve üst yapının dönmesine mani olur.

Resim 22- Tavana kadar yapılan lambri

Lambrinin en mühim kısmını teşkil eden üst yapı muhtelif şekillerde teşkil edilebilir.

a) Çıtalarla,

b) Lambalı tahtalarla,

c) Çerçevelere geçen masif tablalarla,

d) Çerçevelere geçen ızgaralı tablalarla,

e) Izgara yüzüne tatbik edilen konstrüksiyonlu panolarla,

f) Yukarıda bahsedilen sistemlerin ikisi veya daha çoğunun bir araya gelmesi ile, yukarıda bahsedilen şekillere uygun olarak yapılan lambri dış yapısı çok zaman ahşabın tabii rengini ve damar desenlerini göstermek gayesi ile cilalanır. Lambrinin daha ucuza mal olması istendiği hallerde tabla yerine, (6-8 m/m lik kontrplak veya benzeri bir levha kullanılabilir. Keza aynı şekilde iç yüzü 3 m/m kontrplak presli bir ızgaralı panonun (dış yüzü kaplam konması da mümkündür. Her iki halde de bu lambrileri yağlı boya ile istenen renklere boyamalıdır. Şayet çerçeveyi teşkil eden ağaçlar cilaya müsait ise, onları cila tablalara yağlı boya çekmek lambriye özel bir görev verebilir. Verilmesi istenen, iç süslemeye uygun olarak açık veya koyu renkli kaplamalar kullanılır. Bazen, her iki rengi de kullanmak suretiyle tezatlı veya birbirine uygun olan renklerin yekdiğerini daha iyi tebarüz ettirmesi temin edilir.

Resim 23- Yerden 1 metre yüksekliğe kadar yapılan bir lambri detayı

Pano Kaplamalar

Belirli bir boyuttan daha büyük olan (O.50×2.00 m) ya da (1.00×2.00 m) kaplama malzemelerine pano kaplamalar adı verilmektedir. Kökenlerine göre değişik türleri olan bu kaplamaların duvara uygulanabilmeleri için ya kendisi için üretilmiş bir ızgara sistemden ya da doğrudan bir ahşap ızgara dan yararlanılır. Bu kaplamalar ahşap kökenli panolar ve asbestli çimento panolar olmak üzere iki ana grupta ele alınabilir.

Ahşap Kökenli Pano Kaplamalar

Üreticiler, duvar panolarını bağlayıcılarına göre polimer reçineli ve çimentolu olarak sınıflandırır. Polimer bağlayıcı kullananlar arasında ahşap yonga levhalar (sunta vb.), ahşap lif levhalar (düralit vb.), yüksek yoğunluklu ve orta yoğunluklu lif levhalar (MDF) bulunur. Bağlayıcı çimento olan ahşap kökenli panolar ise ahşap talaş levhalar (heraklit) ve çimento bağlayıcılı ahşap lif ve yonga levhalar gibi türlerde üretilmektedir.

Polimer Bağlayıcılı Pano Kaplamalar

Üreticiler, polimer bağlı ahşap panoları lif veya yonga büyüklüğüne göre sınıflandırır. İşçiler, lif levhaları oluşturmak için ahşap parçalarını öğütür, polimer bağlayıcıyla karıştırır ve sıcak pres uygular. Üretim aşamasında, pres basıncını değiştirerek düşük, orta (MDF) ve yüksek yoğunluklu lif levhalar elde eder. Kullanıcılar, yoğunluğa göre bu levhaları kaplama, marangozluk veya yalıtım işlerinde değerlendirir. Uygulayıcılar, lif panoları duvarlara yerleştirirken uygun ızgara sistemleri ve detay çözümlerinden yararlanır. Ek yerlerinde (derzlerde), Resim 24’te gösterilen birleşim türlerini kullanır.

Resim 24- Ahşap kökenli iç kaplama panolarının ek yerlerinin detayları.

Resim 25- Ahşap panoların ara derzleri V, yarım geçme, baskı binisiyle oluşturulabilir.

Ahşap yonga levhalar, polimer bağlayıcıyla sıcak preslenen küçük parçacıklardan oluşur. Papelli levhalar soyma ahşap, lamelli levhalar melamin kâğıt kaplamalı panolardır. Yarı mamul bu panolarda ek yerleri özel çözümler gerektirir. Yonga levhalar, iç duvar, tavan ve döşeme altlıklarında çok amaçlı kullanılır. Bazı firmalar, belirli alanlar için standart boyutta hazır yonga ürünleri üretir.

Resim 26- Ahşapta taş levhaların duvardaki ızgaraya geniş aş1ı çivi tespiti.

Resim 26- Asbestli çimento cephe levhalarının ek ve köşe noktası detayları

Ahşap Kaplamalar

İç mekânlarda estetik ve koruma amacıyla parke veya lambri olarak kullanılır. Ahşap, estetik ve sıcak yüzeylidir; organik yapısına rağmen döşemede sıkça tercih edilir. İşlenme kolaylığı vardır. Değişik fiyat düzeyleriyle ihtiyaçların karşılanmasında da geniş bir seçenek olanağı veren bir kaplama türüdür.

Kaynak:

Apay, A. (2013). Yapı Bilgisi 1 [PowerPoint slides]. Scribd. https://www.scribd.com/document/567422186/yap%C4%B1-bilgisi-%C4%B1-PDFDrive