Ahşap Çatılar ve Ahşap Çatı Elemanları

Ustalar, ahşap çatılarda tüm elemanları geçme, çivi ve bulon gibi bağlantılarla bir araya getirir. Bu çatılar genellikle “oturtma” ve “asma” olmak üzere iki şekilde uygulanır.

Ahşap Çatı Elemanları

Bırakma Kirişleri
Yastık Kirişleri
Dikmeler
Aşıklar
Göğüslemeler
Payandalar
Yanlamalar
Kuşaklar
Rüzgar Kirişleri
Mertekler
Yardımcı Parçalar
Örtü Altı Kaplaması
Çatı Örtüsü

Resim 1-Ahşap Çatı Elemanları

Bırakma Kirişleri:

Asma çatılarda bu kirişler, makasların açılmasını önler. Ustalar, bu elemanları döşemelere veya taşıyıcı duvarlara yerleştirir. Genellikle 8×14 ila 14×20 cm aralığında kesitler tercih edilir. Kirişleri tek ya da çift parçalı olarak üretirler.

Yastık Kirişleri:

Bu elemanlar, çatıdan gelen yükü bırakma kirişlerine, oradan da döşemeye aktarır. Yükü güvenli biçimde taşımak için geniş yüzeyleriyle oturtulur ve bulonlarla sabitlenir.

Dikmeler:

Uygulamacılar, aşıkların taşıdığı yükü bu dikmelerle döşemeye iletir. Genellikle kare kesitlidir ve 8×8 cm’den 12×12 cm’ye kadar değişir.

Aşıklar:

Mertekleri taşıyan bu yatay elemanlar, yapının farklı bölgelerine yerleştirilir. Ustalar, damlalık aşığını saçak üzerine, orta aşığı mahyaya kadar olan bölgeye, mahya aşığını ise çatı tepesine yerleştirir. Aşıklar yükü doğrudan dikmelere ya da döşemelere iletir. Genellikle 10×14 – 14×18 cm kesitinde olur, 2.00 – 2.50 m. aralıklarla yerleştirilir.

Göğüslemeler:

Dikmelerden aşıklara doğru 45° açıyla çakılan bu destekler, çatının boyuna yönde hareketini sınırlar. Aynı zamanda dikmelerin arasındaki mesafeyi azaltır. Uygulamacılar, bu parçaları genellikle 8×8 veya 5×10 cm kesitli olarak hazırlar.

Payandalar:

Bu çubuklar, asma çatılarda dikmelerden gelen yükü bırakma kirişlerine taşır. Uygulayıcılar, bu parçaları 8×14 – 10×18 cm aralığında imal eder.

Yanlamalar:

Aşıklarla dikmeler arasında yük aktarımı görevini bu parçalar üstlenir. Yapı ustaları, bu elemanları payandalara benzer biçimde üretir.

Kuşaklar:

Aynı çatı makası üzerindeki çeşitli elemanları birbirine bağlamak için kuşaklardan yararlanılır. Genellikle kertme yöntemiyle bağlanır ve birleşim noktalarını güçlendirir.

Rüzgar Kirişleri:

Bu elemanlar, çatının başında ve sonunda yer alır. Makasları rüzgar ve yatay kuvvetlere karşı destekler. Küçük çatılarda, uygulayıcılar mertek altlarına bağlantı kirişleri de yerleştirir.

Mertekler:

Aşıklar üzerine yerleştirilen bu eğik elemanlar, örtü altı kaplamasını taşır. Kesit ölçüleri 5×8 – 6×12 cm arasında değişir ve genellikle 40 – 60 cm aralıkla yerleştirilir.

Yardımcı Parçalar:

Yapıcılar, bu parçalarla çatının tüm elemanlarını bağlar. Ayrıca saçak önlerine çakılan “çelik” parçalar, eğimi azaltır ve eriyen karın oluklara zarar vermesini önler.

Örtü Altı Kaplaması:

Kaplama, çatı örtüsünün oturacağı yüzeyi oluşturur. Ustalar iki yöntem uygular:

Mertekler üzerine uygun aralıklarla çıtalar çakar, ardından kiremit benzeri örtüleri yerleştirir.
Tahtalarla tüm yüzeyi kaplar, üstüne su yalıtımı uygular, ardından nihai örtüyü sabitler.

Çatı Örtüsü:

Uygulayıcılar, su geçirmez örtüleri yerleştirerek yağmur ve karın zarar vermesini engeller. Bu örtüler kiremit, sac, arduvaz veya benzeri malzemelerden oluşur.

Kaynak:

Özdemir, İ. (2003). YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI. [PDF belgesi]. https://avys.omu.edu.tr adresinden edinilmiştir.

Ahşap Çatılar