Kaba Yapı

Ses Yalıtımı

Yaşadığımız konut, okul, işyeri vb. binalar ile çevreyi istenmeyen seslerden yalıtarak gürültünün zararlı etkilerinden korunmak; kayıt stüdyoları, sinema, konser salonu vb. mekânları istenmeyen seslerden yalıtarak gerekli kullanım koşullarını oluşturmak; jeneratör, hidrofor, kalorifer vb. gürültülü mahalleri yalıtarak çevreye yaydıkları gürültüyü azaltmak amacı ile yapılan uygulamalara “Ses yalıtımı” veya “Ses izolasyonu” denir.

Ses yalıtımı ısı yalıtımına benzer. Bir ses yutucu malzeme ile enerjinin tamamının yutulması beklenmemelidir. Bu nedenle, gürültü seviyesinde 10 db’den daha fazla bir azalma beklenmesi pratik olmadığı gibi ekonomik de olmamaktadır. 10 dB azalma, gürültü düzeyinin yarı yarıya azalması anlamına gelir. Gürültünün kendi kaynağında yok edilmesi mümkün olmadığı zaman, ortamda yayılmasını engellemek için gerekli önlemlerin alınması da gerekir. Bu önlemler, sesin yayıldığı ortama engel, panel veya duvar yapılması ile sağlanabilir. Bu durumda engel malzemenin ses iletim kaybı ve ses yalıtım oranı önemli rol oynar. Ortamdaki sıcaklık yükseldikçe ses hızı artmakta, basınç artınca ses hızı da düşmektedir. Ses yalıtımı, ses geçiş kaybının arttırılması anlamına gelir ve gürültü denetimini içerir. Ortamdan kaynaklanan hava seslerinin bitişikteki mekana geçmesinin engellenmesi ve darbeyle oluşan katı cisimlerde yayılan sesin yalıtılmasını kapsar.

Bina sakinlerini rahatsız eden sesin yayıldığı yolları yok etmek ya da konser salonu, sinema, kütüphane, stüdyo gibi mekanlarda dışarıdan gelen sesi azaltmak gerekir. Bu amaçla ses yalıtımı tüm bölme elemanlarının camyünü ve taş yünü gibi mineral esaslı malzemeler veya poliüretan veya melamin esaslı akustik köpükler ile yalıtılması ile yapılmalıdır.

Ses yalıtımı, temel olarak gürültünün insan üzerinde oluşturacağı zararlı etkileri en aza indirmek için alınacak önlemleri kapsar. Gürültü, düzensiz yapılı, farklı frekans bileşenlerine sahip olan ve genellikle zamana göre, değişken olan istenmeyen ses topluluğudur. Kısaca rahatsız edici ses olarak tanımladığımız gürültü, günümüzde, kentleşmenin doğal bir sonucudur. Özellikle kentleşmenin plansız yürüdüğü bölgelerde, gürültü insan sağlığına ve konforuna zarar veren etkenler arasındadır. Çevredeki bir fabrikanın çıkardığı rahatsız edici sesler, havaalanı çevresindeki yerleşim bölgesinde duyulan şiddetli gürültü, satıcı sesleri, trafik sesleri, komşudan gelen konuşmalar insanlar tarafından farklı dozlarda gürültü olarak algılanarak, rahatsız edici olabilir. Bazı alanlarda ise, düşük ses seviyesi, işin en önemli gereklerinden biridir. Radyo yayıncılığında ve müzik stüdyolarında ses seviyesinin düşük olmasının gerekmesi, bir hastanede hastalara sessiz ve huzurlu ortam oluşturmak, okulda dışarıdan gelen gürültüleri kesmek, bina yapım aşamasında çözülmesi gereken sorunlardır. Yapılarda huzurlu bir ortam sağlamak için gürültüyle mücadele etmek gerekir.

Etkili bir ses yalıtımı; amaçları belirlenmiş yapılarda doğru malzemelerin doğru detaylarda kullanılmasıyla ve hatasız işçilikle mümkün olabilir.

Ses Yalıtımının Faydaları

Gürültü, çağımızda çevre kirliliğinin bir boyutu olarak önemli bir sorun oluşturmakta ve nedeni ilk anda tespit edilemeyen birçok sağlık sorununa yol açmaktadır. Ses yalıtımı  ile ilgili çalışmalar ve gürültü denetimi, sağlıklı ve huzurlu bireyler, temiz bir çevre, dikkat ve iş veriminin artırılarak iş kazalarının önlenebilmesi konularında gerek ülkemiz gerekse insanlarımız için büyük önem taşımaktadır.

Doğru yapılacak ses yalıtımı;

• Stresin de başlıca kaynağı olan gürültünün zararlı etkilerinden korunarak sağlıklı ve konforlu yaşam alanları oluşturulmasını sağlar. İşyerlerinde gürültü, çalışanların verimini düşürmekte ve hatta fabrika, imalathane gibi endüstriyel tesislerde dikkat dağılması sonucunda iş kazaları meydana gelmektedir. Dolayısıyla ses yalıtımı, çalışanların iş veriminin artması ve iş kazalarının azaltılmasını sağlar.
• Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan araştırmalar sonucunda gürültünün çocuklarda uzun dönemli hatırlama ve kavrama yeteneklerinin azalmasına neden olduğunu ortaya koymaktadır. Ses yalıtımı, gürültünün eğitim kalitesini azaltıcı etkisini ortadan kaldırır.

Ses Yalıtımı Uygulanan Alanlar

Ses yalıtımı; gürültünün zararlı etkilerinden korunulması gereken alanlarda yani konut, okul, hastane, yurt, otel, iş yeri gibi ve çevreye yaydıkları gürültünün önlenmesi gereken alanlarda örneğin jeneratör, hidrofor, kalorifer, yüksek ses düzeyine sahip eğlence yerleri gibi, ayrıca kullanım koşulu sese bağlı alanlarda örneğin sinema, tiyatro, konser ve konferans salonu, TV ve ses kayıt stüdyosu gibi alanlarda  yapılmalıdır.

Döşemelerde Ses Yalıtımı Uygulamaları

Döşemede en basit yalıtım uygulaması halı, kauçuk gibi ses yutucu malzemelerle kaplanmasıdır. Daha ileri düzeyde ses yalıtımı yüzer döşeme ile sağlanır. İki kat arası döşemelerde ve açık geçit üzeri döşemelerde de ısı ve ses yalıtımı maksadıyla yüzer şap uygulaması taşıyıcı döşeme üzerine uygulanır.

Halı ses yalıtımı açısından iyi bir yer döşemesi olmakla beraber ısı yalıtımı söz konusu olduğunda arzu edilen sonuçları verememektedir. Halının zeminden kaynaklanan nem, küf vb. sorunlara karşı dayanımını sağlamak ve ısı yalıtımı yapmak için ‘‘mantar şilte’’ kullanılmaktadır. Otel gibi ses yalıtımının çok önemli olduğu yapılarda mantar şilte halı altında ses yalıtımı için de kullanılmaktadır. Halı altı kullanımlarda halı uygulamasının tipine bağlı olarak mantar şilte ya tamamen zemine yapıştırılır ya da sadece kenarlardan sabitlenerek tutturulur ve üstüne halı döşenir. Tavsiye edilen şilte kalınlığı 5 mm’dir. Mantar şilte, ses ve ısı yalıtımı yapmakla kalmaz sert döşemenin ani darbeler sebebi ile çatlamasını ve kırılmasını da engeller. Mantar şilte kullanılması halinde; normal şiltelerin yol açtığı statik elektriklenme yok olmaktadır. Etraftaki eşyalara dokunulduğu zaman(özellikle kış aylarında) yaşanan elektrik çarpması, mantar şiltenin antistatik olması nedeni ile yaşanmamaktadır.

Antistatik döşemelerin altında kullanılan malzemelerin de bu özellikte olması gerekmektedir. Aksi durumlarda  üstte kullanılan malzemenin antistatik özelliği yok olmaktadır.

Resim 3- Mantar Şilte

Döşemelerde ayak sesi, eşya çekme sesi gibi darbe seslerinin de bitişik, alt ve üst mekânlara geçişinin önlenmesi gerekir. Bu amaçla uygun malzemelerle yüzer döşeme uygulamaları yapılır. Darbe seslerin önlenmesi, ancak çift katmanlı döşeme uygulaması ile mümkündür. Bu amaçla; döşeme üzerinde ses yalıtım malzemeleri yerleştirilir. Ardından, üzerinde oluşturulacak sap ve döşeme kaplamasının betonarme döşeme ve duvar elemanlarıyla teması kesilecek şekilde ses yalıtım malzemesi süpürgelik hizasına kadar duvarlarda devam ettirilir. Böylelikle insanların üzerinde hareket edecekleri döşemenin duvarlar ile teması kesilerek, ses yalıtım malzemelerinden oluşan bir nevi havuzun içerisine alınması sağlanır. Böylece doğrudan veya dolaylı yollardan ses iletimine neden olacak ses köprüleri ortadan kalkar. Bu sisteme “yüzer döşeme” adı verilir. Gürültünün önlenmesi açısından, yapıların konumu ve tasarımı da önem taşır.

Resim 4-Yüzen Döşeme

Resim 5-Polietilen Döşeme

 Resim 6- Neopren Döşeme

Tavanda Ses Yalıtım Uygulamaları

Tavanda ses yalıtımı, ses yutucu malzemelerle ‘‘asma tavan’’ yapılarak sağlanır. Asma tavanlar gürültü kontrolünde önemli bir yere sahiptir, öyle ki asma tavanlarda mekanlar arasında ses geçişini engellemek için hem estetik hem fonksiyonel çözümler rahatlıkla kullanılır. Aynı zamanda sesin uzak noktalara kaliteli olarak taşınması ve gereksiz ses bozulmalarını engellemek için yine tavanlar kullanılır. Bu noktalarda sesi yansıtabilen asma tavan tipleri karşımıza çıkar.

Aşırı sıcaklık, nem ve değişken iklimsel koşullar tavan sisteminin ömrünü kısaltabilir. Özel üretilen nem dayanımlı tavan panelleri aşırı sıcaklık ve neme gözle görülür sarkma olmadan direnç gösterir ve %99 relatif nem ve 40°C’ye kadar performans seçenekleri aralığında kullanılmaktadır. Tavanlarda kullanılan asma tavan malzemesi ve üstünde kullanılacak ek yalıtım malzemeleri ile ısı geçişi zorlaştırılarak ısı iletim direnci artırılmakta, böylece oluşacak ısı geçişinin engellenmesi sağlanmaktadır. Aksi taktirde ısı yalıtımı açısından eksik bir tavan tamamen ısı köprüsü vazifesi görerek gereksiz enerji sarfiyatı sağlayacaktır.

Asma tavanlarda parlama veya yansıtma gibi bütünsel kriterlerin oluşumu teknik bir takım özellikler sonucunda kaplamanın doku ve vurgusunun sonucudur. Işık, mekanda oluşturulacak en önemli ve kurgusal niteliği yüksek malzemelerden biridir.

Kaynak:

Milli Eğitim Bakanlığı(2005). İnşaat Teknolojisi. Yalıtma Hazırlık. 04.04.2025 tarihinde https://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Yal%C4%B1t%C4%B1ma%20Haz%C4%B1rl%C4%B1k.pdf adresinden alınmıştır.